Charakterystyka osuwisk powstałych na hałdach po górnictwie rud żelaza w rejonie częstochowskim

• Autorzy: Górka Konrad , Piotrowski Andrzej

Identyfikatory

DOI

10.7306/2022.22

Warianty tytułu

EN

Characteristics of landslides in dumps after mining of iron ores in the Częstochowa region

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

For about 600 years Middle Jurassic iron ores had been mined in the Częstochowa region. This process created many forms, among which mining and processing waste dumps are the best visible in this area. After the mining process had stopped, mass movements occured in the surface of the dumps. The paper presents specificity of landslides developed in dumps in the Częstochowa region, intensity of this phenomenon and landslides activity. Mass movements are present in each dump higher than 40m and broader than 300 m. The large stand highest dump slopes are all covered by a vast landslide zones, where rotational slides and complex slides dominates. Despite the fact that exploration of iron ores had ended about 40 years ago, a large number of dump landslides are still active or periodically active. Some of these signs of activity can be seen on Differential Digital Model (DDM).

Słowa kluczowe

PL

osuwiska; hałdy odpadów wydobywczych; hałdy odpadów przetwórczych; rudy żelaza; Cyfrowy Model Terenu; DTM; Różnicowy model cyfrowy; DDM

EN

landslides; dumps of mining waste; dumps of processing waste; iron ores; Digital Terrain Model; DTM; Differential Digital Model; DDM

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2022
• Tom: Vol. 70, nr 9
• Strony: 682--694
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., fot., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Górka Konrad

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Centrum Geozagrożeń, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-0137-873X

autor

Piotrowski Andrzej

• Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Królowej Jadwigi 1, 41-200 Sosnowiec

• https://orcid.org/0000-0002-9683-9841

Bibliografia

• 1. ADAMSKI A. 1994 - Górnictwo rud żelaza w regionie częstochowskim. Wydaw. Barsen, Sosnowiec.
• 2. BEDNARCZYK Z. 2019 - Zagrożenia osuwiskowe w polskich odkrywkowych kopalniach węgla brunatnego, przykłady przeciwdziałania oraz możliwości zastosowania zdalnego monitoringu w celu ograniczenia ryzyka. Biul. Państw. Inst. Geol., 477: 1-20.
• 3. BIAŁACZEWSKI A. 1960 - Złoża rud żelaza rejonu częstochowskiego. Prz. Geol.,8(8): 406-408.
• 4. BOBER L. 1984 - Rejony osuwiskowe w polskich Karpatach fliszowych i ich związek z budową geologiczną regionu. Biul. Inst. Geol., 340: 115-158.
• 5. DIKAU R., BRUNSDEN D., SCHROTT L., IBSEN M.L. (red.) 1996 - Ladslide recognition. Identification, movement and causes. Wiley, New York.
• 6. FAJER M., WAGA J.M. 2012 - Hałdy górnictwa rud żelaza w regionie częstochowskim. Kształtowanie środowiska geograficznego i ochrona przyrody na obszarach uprzemysłowionych i zurbanizowanych, 44: 22-34.
• 7. FIRMANDA G., NAYOAN A.G.P. 2022 - Back analysis for landslide in mine waste dump slope using probabilistic analysis. [W:] Hammah R. et al. (red.), The Evolution of geotech - 25 years of innovation. CRC Press, 399-405.
• 8. FLISIAK J., RYBICKI S., TYLIKOWSKI M. 2014 - Ocena zagrożenia osuwiskowego w kopalniach odkrywkowych na przykładzie KWB Bełchatów i KWB Turów. Prz. Geol., 62 (10/2): 563-572.
• 9. GAWOR Ł. 2017 - Zmiany rzeźby terenu związane z historyczną eksploatacją rud żelaza w rejonie częstochowskim. Cuprum, 2 (83): 61-70.
• 10. GAWOR Ł., WARCHOLIK W., DOLNICKI P. 2015 - Możliwości zagospodarowania i odzysku odpadów po górnictwie i przeróbce rud żelaza ze zwałowisk w Częstochowskim Zagłębiu Rudonośnym. Pr. Kom. Geogr. Przem. Pol. Tow. Geogr., 29 (3): 125-135.
• 11. GRABOWSKI D., MARCINIEC P., MROZEK T., NESCIERUK P., RĄCZKOWSKI W., WÓJCIK A., ZIMNAL Z. 2008 - Instrukcja opracowania Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1 : 10 000. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 12. GRESZTA J. 1963 - Charakterystyka gleboznawcza zwałów kopalnictwa rud żelaza oraz metody ich zagospodarowania. Ochrona Przyrody, 29: 141-214.
• 13. HAISIG J. 2008 - Mapa Geologiczna Polski w skali1:200000, wyd. B - mapa bez utworów czwartorzędowych, ark. Kluczbork. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 14. HAISIG J. 2011 - Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200000, wyd. B - mapa bez utworów czwartorzędowych, ark. Częstochowa. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 15. HERMANSKI S. 1984 - Warunki hydrogeologiczne jury środkowej w rejonie Żarki-Wieluń z uwzględnieniem wpływu górnictwa rud żelaza. Maszynopis pracy doktorskiej, Biblioteka Główna AGH.
• 16. KACZAREWSKI T., MILKOWSKI D., ŻWIRSKI T. 2003 - Zabezpieczenie Kopalni Węgla Brunatnego „Turów” przed zagrożeniami naturalnymi. IGSMIE PAN, Kraków: 307-319.
• 17. KAZIUK H. 1980 - Mapa Geologiczna Polski w skali 1 : 200 000,wyd. B - mapa bez utworów czwartorzędowych, ark. Kraków. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 18. KOPIK J. 1998 - Jura dolna i środkowa północno-wschodniego obrzeżenia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Biul. Państw. Inst. Geol., 378: 67-130.
• 19. KOTLICKI S. 1979 - Mapa Geologiczna Polski w skali 1 : 200 000, wyd. B - mapa bez utworów czwartorzędowych, ark. Gliwice. Wydaw. Geol., Warszawa.
• 20. KOWALSKI M., RYBICKI S., FLISIAK J. 2017 - Wpływ drgań na stateczność skarp wybranych kopalń odkrywkowych. Prz. Geol., 65 (10/2): 823-831.
• 21. KROKOSZYNSKI P., RYBICKI S. 2010 - Deformacje podłoża i przedpola składowiska odpadów górniczych „Pochwacie” - przyczyny, przebieg i skutki. Prz. Górn.,66(5): 30-37.
• 22. MARGIELEWSKI W. 2009 - Problematyka osuwisk strukturalnych w Karpatach fliszowych w świetle zunifikowanych kryteriów klasyfikacj i ruchów masowych-przegląd krytyczny. Prz. Geol., 57(10): 905-917.
• 23. MILKOWSKI D., NOWAK J. 2009 - Zabezpieczenie i monitoring zagrożenia osuwiskowego na filarze rzeki Nysy Łużyckiej oraz osuwiska „Swiniec” na zwałowisku zewnętrznym przy granicy z Czechami. Węgiel Brunatny, 2 (67): 26-33.
• 24. OSIKAR. 1954 - Badania geologiczne iłów rudonośnych Jury Krakowsko-Wieluńskiej. Biul. Inst. Geol., 1: 9-171.
• 25. MULARZ S., RYBICKI S. 1977 - Subgrade and dump deformations caused by dumping of mine waste. Eng. Geol., 11: 189-200.
• 26. PABICH Ł. 2011 - Krajobraz górniczy ziemi częstochowskiej. Wydaw. Muzeum Częstochowskie, Częstochowa.
• 27. PIECUCH T. (red.) 1979 - Badania nad możliwością i celowością utylizacji posyderytowych hałd rejonu Częstochowy. Arch. Inst. Inżynierii Ląd. Politech. Częstoch.
• 28. PIOTROWSKI A., GÓRKA K. 2018 - Mapa osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi dla miasta Częstochowa. Urząd Miasta i Gminy Częstochowa.
• 29. RATAJCZAK T. 1998 - Hałdy po górnictwie rud żelaza w rejonie częstochowskim - stan aktualny i możliwości zagospodarowania. Wydaw. PAN, Kraków.
• 30. RATAJCZAK T., KORONA W. 2000 - Charakterystyka mineralogiczno-chemiczna i surowcowa materiałów z hałd po kopalnictwie rud żelaza w rejonie częstochowskim. Prz. Geol., 48 (7): 607-616.
• 31. RÓŻYCKI S. Z. 1953- Górny dogger i dolny malm jury krakowsko-częstochowskiej. Pr. Inst. Geol., 17.
• 32. RZEPISKO R. 1970 - Rozkład przemieszczeń pełzających skarp zwałowiska kopalni węgla brunatnego Turów. Pr. Nauk. Inst. Górnictwa PWroc., 2.
• 33. SERWAN H. 1972 - Ocena krajowych rud żelaza w świetle wybranych parametrów. Maszynopis pracy doktorskiej, Biblioteka Główna AGH.
• 34. SERWAN H. 1981 - Historia eksploatacji surowców mineralnych. [W:] Wielgomas L. (red.), Surowce mineralne województwa częstochowskiego. Wydaw. Geol., Warszawa: 24-35.
• 35. WAGA J.M., FAJER M. 2020 - Formy osuwiskowe w południowo-zachodniej części Kotliny Oświęcimskiej - rozmieszczenie i uwarunkowania rozwoju. Praca niepublikowana, http://hdl.handle.net/20.500.- 12128/15580
• 36. WÓDKA M. 2019 - Działalność górnicza jako jeden z czynników wpływających na rozwój osuwisk. Biul. Państw. Inst. Geol., 477: 123-130.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2024)