Tellur i jego związki : metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy

• Autorzy: Surgiewicz J.

Identyfikatory

DOI

10.5604/1231868X.1206430

Warianty tytułu

EN

Tellurium and its compounds : method of determining in workplace air

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W przemyśle tellur jest stosowany jako dodatek stopowy do: stali, stopów ołowiu, magnezu i miedzi. Stosuje się go także do barwienia szkła i porcelany oraz jako katalizator reakcji chemicznych i dodatek do gumy. Tellur działa szkodliwie na: drogi oddechowe, oczy i skórę. Ostre zatrucie tellurem powoduje uszkodzenie: wątroby, układu nerwowego i naczyniowo-sercowego. Przewlekłe narażenie na tellur wywołuje: senność, ból głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz alergiczne reakcje skórne. Tellur może także działać szkodliwie na płodność i na dziecko w łonie matki. Wartości normatywów higienicznych dla telluru i jego związków w przeliczeniu na tellur wynoszą: najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) – 0,01 mg/m3 i najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) – 0,03 mg/m3. Celem pracy było opracowanie metody oznaczania stężeń telluru i jego związków w powietrzu na stanowiskach pracy zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482:2012E. Opracowana metoda oznaczania telluru i jego związków polega na: pobraniu telluru i jego związków (zawartych w powietrzu) na filtr membranowy, mineralizacji filtra z zastosowaniem stężonego kwasu azotowego oraz oznaczaniu telluru w roztworze przygotowanym do analizy metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej z elektrotermiczną atomizacją (ET-AAS). Krzywa kalibracyjna telluru w zakresie stężeń 10,00 ÷ 100,00 μg/l charakteryzuje się współczynnikiem korelacji R2 = 0,9998 oraz odpowiada zakresowi stężeń 0,001 ÷ 0,011 mg/m3 telluru i jego związków w powietrzu (dla próbki powietrza o objętości 720 l, objętości próbki 10 ml i krotności rozcieńczenia próbki k = 8). Średnia wartość współczynnika wydajności mineralizacji wynosiła 1,00. Metoda oznaczania telluru i jego związków pozwala na oznaczanie najmniejszej ilości telluru i jego związków w powietrzu na stanowiskach pracy na poziomie 0,001 mg/m3. Charakteryzuje się dobrą dokładnością i precyzją, a także spełnia wymagania stawiane procedurom oznaczania czynników chemicznych stosowanych do oceny narażenia zawodowego. Opracowana metoda oznaczania telluru i jego związków została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.

EN

Tellurium is used in the industry as an alloying addition (steel, lead alloys, magnesium and copper), a catalyst for chemical reactions and as addition to rubber. It is also used for coloring glass and porcelain. Tellurium is harmful to respiratory tract, eyes and skin. As a result of acute intoxication liver, nervous and cardiovascular systems can be damaged. Chronic exposure to tellurium causes drowsiness, headache, gastrointestinal disturbances and allergic reactions of the skin. Exposure limit values for tellurium and its compounds in workplace air are NDS 0.01 mg/m3 and NDSCh 0.03 mg/m3. The aim of this study was to develop a method for determining concentrations of tellurium and its compounds in workplace air in accordance with the requirements of Standard No. EN 482:2012E. The method involves collecting tellurium and its compounds from the air on a membrane filter, filter mineralization with concentrated nitric acid and determining tellurium in the solution prepared for analysis with atomic absorption spectrometry with electrothermal atomization (ET-AAS). The calibration curve of tellurium in the concentration range 10.00 ÷ 100.00 μg/l has a correlation coefficient R2 = 0.9998, and corresponds to the concentration range of 0.001 ÷ 0.01 mg/m3 for a 720-L air sample. The average value of the efficiency factor of mineralization was 1.00. The developed method for determining tellurium and its compounds enables determination of the smallest amount in workplace air at the level of 0.001 mg/m3. The method is accurate, precise and it meets the requirements for procedures for determining factors used to determine occupational exposure. The developed method of determining tellurium and its compounds has been recorded as an analytical procedure (see appendix).

Słowa kluczowe

PL

tellur; związki telluru; metoda oznaczania; absorpcyjna spektrometria atomowa; narażenie zawodowe

EN

tellurium; tellurium compounds; determination method; atomic absorption spectrometry; occupational exposure

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2016
• Tom: Nr 2 (88)
• Strony: 147--162
• Opis fizyczny: Bibliogr. 17 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Surgiewicz J.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa ul. Czerniakowska 16

Bibliografia

• 1. CHEMPYŁ(2015) Baza wiedzy o zagrożeniach chemicznych i pyłowych. Warszawa, CIOP-PIB.
• 2. Encyklopedia Techniki Chemia (1993) Warszawa, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne.
• 3. GESTIS (2014) Substance database. BG Institute for Occupational Safety and Health. Sankt Augustin, Germany.
• 4. Manahan S.E. (2006) Toksykologia środowiskowa. Aspekty chemii i biochemii. Warszawa, PWN.
• 5. NIOSH (1978) Occupational Health Guideline for Tellurium and Compounds (as tellurium) [www.cdc.gov/niosh/docs/81-123/pdfs/0587.pdf].
• 6. NIOSH (2003a) Manual of analytical methods (NMAM). Elements by ICP 7300 (Nitric/Perchloric Acid Ashing). Salt Lake City.
• 7. NIOSH (2003b) Manual of analytical methods (NMAM). Elements by ICP 7301 (Aqua Regia Ashing). Salt Lake City.
• 8. NIOSH (2003c) Manual of analytical methods (NMAM). Elements by ICP 7303 (Hot Block/HCl/HNO3 Digestion). Salt Lake City.
• 9. OSHA (2006) Analytical chemical method. Method no. ID121. Metal and metalloid particulates in workplace atmospheres (Atomic Absorption). Division of Physical Measurements and Inorganic Analyses OSHA Technical Center. Salt Lake City, Utah.
• 10. PN-EN 482:2012E Powietrze na stanowiskach pracy. Ogólne wymagania dotyczące procedur pomiarów czynników chemicznych.
• 11. PN-79/Z-04123:1979 Ochrona czystości powietrza. Oznaczanie zawartości telluru i jego związków na stanowiskach pracy metodą kolorymetryczną.
• 12. PN-Z-04008-7:2002/Az1:2004 Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Zasady pobierania próbek powietrza na stanowiskach pracy i interpretacji wyników.
• 13. Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 6.06.2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU 2014, poz. 817.
• 14. Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 2.02.2011 r. w sprawie badańi pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU nr 33, poz. 166.
• 15. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1272/2008 z dnia 16.12.2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniającego i uchylającego dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (zwane rozporządzeniem GHS). Dz. Urz. UE z dnia 31.12.2008 r. (L 353).
• 16. Price W.J. (1983) Spectrochemical analysis by atomic absorption. John Wiley & Sons. Pye Unicam Ltd. NewYork, Cambrydge.
• 17. Sołoniewicz R.(1989) Pierwiastki chemiczne grup głównych. Warszawa, WNT.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.