Adaptacja zabytkowych podziemnych wyrobisk w aspektach bezpieczeństwa użytkowania

• Autorzy: Wieja Tomasz , Radziejowska Aleksandra

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0054.3601

Warianty tytułu

EN

Adaptation of historic underground workings in terms of using safety

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Proces adaptacyjny obiektu podziemnego ma charakter interdyscyplinarny nie tylko ze względu na specyfikę techniczną obiektu, ale również ze względu na implementację warunków technicznych i wymagań technologicznych. W szczególności interwencja ta dotyczy koordynacji wymagań związanych z bezpieczeństwem użytkowania (aspekt prawny) oraz wymaganiami ochrony dziedzictwa, efektem tego jest poszukiwanie priorytetów w poszczególnych dziedzinach, które należy uwzględnić w procesie adaptacyjnym. Interwencja zewnętrzna, w podziemne struktury przestrzenne i geologiczne, dotyczy przede wszystkim zabezpieczenia, czyli oddziaływania środkami technicznymi dla przedłużenia trwałości obiektów, likwidacji procesów deformacyjnych w obrębie wyrobisk oraz poprawy ich stateczności. Nadrzędnym celem tego typu ingerencji, w procesie adaptacji, jest przywrócenie pierwotnej wartości użytkowej, tzn. wartości funkcji. Podstawą prac powinna być analiza porównawcza istniejących cech morfologicznych obiektu podziemnego z wymaganiami przestrzenno-technicznymi stawianymi nowym funkcjom użytkowym. Dotyczy to szeroko rozumianego bezpieczeństwa użytkowania wynikającego z implementacji ustawodawstwa prawnego odnoszącego się do budownictwa tradycyjnego nadziemnego. Proces udostępniania zabytkowych podziemnych wyrobisk w zakresie bezpieczeństwa użytkowania stanowi przykład synergii interwencji górniczej, budowalnej i architektonicznej.

EN

The adaptation process of an underground facility is interdisciplinary not only due to the technical specificity of the facility, but also due to the implementation of technical conditions and technological requirements. In particular, this intervention concerns the coordination of requirements related to safety of use (legal aspect) and heritage protection requirements, resulting in the search for priorities in individual areas that should be taken into account in the adaptation process. External intervention in underground spatial and geological structures concerns primarily protection, i.e. using technical means to extend the durability of objects, eliminate deformation processes in the workings and improve their stability. The primary goal of this type of intervention, in the adaptation process, is to restore the original use value, i.e. function value. The basis of the work should be a comparative analysis of the existing morphological features of the underground facility with the spatial and technical requirements for new functional functions. This applies to broadly understood safety of use resulting from the implementation of legal legislation relating to traditional above-ground construction. The process of making historic underground workings available for safe use is an example of the synergy of mining, construction and architectural intervention.

Słowa kluczowe

PL

wyrobisko zabytkowe; adaptacja wyrobisk podziemnych; trasa turystyczna podziemna; udostępnianie; bezpieczeństwo użytkowania; aspekt prawny; warunki techniczne

EN

historic excavation; adaptation; underground tourist route; access; usage safety; legal aspect; technical conditions

• Wydawca: Fundacja Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa
• Czasopismo: Przegląd Budowlany
• Rocznik: 2024
• Tom: R. 95, nr 1-2
• Strony: 28--32
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., il.

Twórcy

autor

Wieja Tomasz

• Wydział Inżynierii Lądowej i Gospodarki Zasobami, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków

• https://orcid.org/0000-0003-1073-1109

autor

Radziejowska Aleksandra

• Wydział Inżynierii Lądowej i Gospodarki Zasobami, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków

• https://orcid.org/0000-0002-3190-7129

Bibliografia

• [1] Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2003 r. nr 162. poz 1568)
• [2] Wytyczne operacyjne do realizacji Konwencji Światowego Dziedzictwa, P. I. UNESCO, 2012
• [3] Wieja T., Ochrona i adaptacja zabytkowych podziemnych wyrobisk, Wydawnictwo AGH, Kraków, 2019
• [4] Recommendation No. R (90) 20, The protection and conservation of the industrial, technical and civil engineering heritage in Europe, R. Europy, 1990
• [5] The Nizhny Tagil Charter for the Industrial Heritage, The International Committee for the Conservation of Industrial Heritage, TICCIH (dostęp: 27.03.2023, 2003)
• [6] Heritage I., Committee S. and Europe C., European Strategy for Promotion of Industrial Heritage, tom 1924, October 2014
• [7] Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, nr 80, 2016, str 1-67
• [8] Wytyczne operacyjne do realizacji Konwencji Światowego Dziedzictwa, UNESCO
• [9] Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (on-line), Available: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20111630981 (Accessed: 23-Jun-2023)
• [10] Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie planów ruchu zakładów górniczych, 2017
• [11] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, str. 1-83
• [12] Mikoś T., Chmura J., and Tajduś A., Górniczo-geotechniczne metody adaptacji i rekonstrukcji zabytkowych podziemi, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, 2014
• [13] Chmura J., Wieja T., Synergia funkcji muzealnej i komercyjnej w projektowaniu podziemnych tras turystycznych, 2015, str. 103-112
• [14] Duda Z., Mikoś T., Problemy geotechniczne ochrony podziemnych i naziemnych obiektów zabytkowych, 1999, str. 62
• [15] Mikos T., Metodyka kompleksowej rewitalizacji, adaptacji i rewaloryzacji zabytkowych obiektów podziemnych z wykorzystaniem technik górniczych, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, 2005
• [16] Malik S., Kopalnia Soli Wieliczka - zabytek światowego dziedzictwa kultury, Miesięcznik WUG 6/1999, str. 37
• [17] Karsznia K., Czarnecki L., Stawowy L., System ciągłego monitoringu deformacji odkrywkowych wyrobisk górniczych a bezpieczeństwo prowadzenia robót górniczych, Górnictwo i Geoinżynieria, tom 34, zeszyt 4, 2010, str. 279-288
• [18] Trenczek S., Wojtas P., Systemowe monitorowanie bezpieczeństwa w podziemiach kopalń, Pomiary Automatyka Robotyka 2/2010
• [19] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, 2021, nr 89, str. 1-140
• [20] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, 2019, str. 1-112

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).