Charcoal in alluvium of mountain streams in the Bieszczady Mountains (Polish Carpathians) as a carrier of information on the local palaeoenvironment

• Autorzy: Kukulak J.
• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

Fragments of charcoal are present in floodplain alluvium of the San and Strwiąż rivers in the Polish part of the Bieszczady Mountains, Polish East Carpathians. They occur as single clasts or in lenses in the basal part of fine-grained alluvium, together with unburnt wood debris, or in the middle part of the vertical sequence of the floodplain alluvium. 14 samples of charcoal from the upper courses of the San (ca. 50 km) and the Strwiąż (ca. 10 km) were dated with radiocarbon. The obtained dates fall mainly in the 15th through 19th century interval; only one sample is markedly older (9th–10th century). Taxonomic composition of the charcoal source wood was also studied and compared with that of coeval forests. Correlation of the charcoal age with the history of economic development of the studied region indicates that charcoal is of anthropogenic origin: older charcoal from intense slash-and-burn deforestation, while younger charcoal was produced by local industries.

Słowa kluczowe

EN

charcoal; alluvium; slash-and-burn agriculture; Bieszczady Mountains

• Wydawca: De Gruyter
• Czasopismo: Geochronometria
• Rocznik: 2014
• Tom: Vol. 41, no. 3
• Strony: 294--305
• Opis fizyczny: Bibliogr. 90 poz., rys.

Twórcy

autor

Kukulak J.

• Institute of Geography, Pedagogical University, 2 Podchorążych Str., 30-084 Cracow, Poland

Bibliografia

• 1.Augustyn M, 1999. Wpływ produkcji potażu na stan lasów nad górnym Sanem i Solinką w XIX wieku (Effect of potash production in the state forests on the upper San and Solinka in the nineteenth century). Roczniki Bieszczadzkie 8. Ustrzyki Dolne: 299–324 (in Polish).
• 2.Bieroński J, Chmal H, Czerwiński J, Klementowski J and Traczyk A, 1992. Współczesna denudacja w zlewniach górskich Karkonoszy (Contemporary denudation in mountain Karkonosze catchments). In: Kotarba A, ed., System denudacyjny Polski (Polish denudation system). Prace Geograficzne IGiPZ PAN 155: 151–169 (in Polish).
• 3.Broda J, 1952. Gospodarka zrębowo-wypaleniskowa w Beskidzie Żywieckim (Slush burning economy in the Beskid Żywiecki). Slavia Antiqua, III: 209–288 (in Polish).
• 4.Broda J, 1955. Chłopskie karczunki wypaleniskowe na Żywiecczyźnie w okresie gospodarki folwarcznej (Fire clearance of forests by peasants in the Żywiec region in the period of manorial economy). Wierchy 24, Kraków: 19–42 (in Polish).
• 5.Broda J, 1965. Eksploatacja lasu przez chłopów i mieszczan. Eksploatacja lasu przez dwór (Operation of the forest by the peasants and townspeople. Operation of the forest by the court). In: Dzieje lasów, leśnictwa i drzewnictwa w Polsce. Warszawa: 80–100 (in Polish).
• 6.Bielenin K and Holewiński S, 1961. Rudki — starożytny ośrodek górniczy w Górach Świętokrzyskich (Rudki — ancient mining center in the Świętokrzyskie Mountains). Przegląd Geologiczny 3: 134–138 (in Polish).
• 7.Bronk Ramsey C, 1995. Radiocarbon calibration and analysis of stratigraphy: The OxCal Program. In: Cook GT, Harkness DD, Miller BF and Scott EM, eds., Proceedings of the 15th International Radiocarbon Conference, June 15-19 August, 1994, Glasgow, Scotland. Radiocarbon 37(2): 425–430.
• 8.Bronk Ramsey C, 2001. Development of the radiocarbon calibration program. Radiocarbon 43(2A): 355–363.
• 9.Bronk Ramsey C, Dee M, Lee S, Nakagawa T and Staff R, 2010. Developments in the calibration and modeling of radiocarbon dates. Radiocarbon 52(3): 953–651.
• 10.Chandler CP, Cheney R, Thomas P, Trabaud L and Willams D, 1983. Fire in forestry. Part I. John Wiley & Sons, New York: 450pp.
• 11.Dimbleby GW, 1961. The ancient forest of Blackamore. Antiquity 35: 123–128.
• 12.Dumanowski B, Jahn A and Szczepankiewicz S, 1962. The Holocene of Lower Silesia in the light of results of the radiocarbon dating. Bul-letin de l’Académie Polonaise des Sciences, Série des sciences Chimiques, Géologiques et Géographiques 10(1): 47–52.
• 13.Fastnacht A, 1962. Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340-1650 (The Sanok region settlement between 1340-1650). Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, ser. A(84): 291pp (in Polish).
• 14.Gębica P and Krąpiec M, 2009. Young Holocene alluvia and dendrochronology of subfossil trunks in the river San valley. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 43. PAN Kraków: 63–75.
• 15.Gluza I, Tomczyńska Z and Wasylikowa K, 1988. Uwagi o użytkowaniu drewna w neolicie na podstawie węgli drzewnych ze stanowisk archeologicznych w Krakowie – Nowej Hucie (Notes on the use of wood in the Neolithic based on charcoal from archaeological sites in Krakow – New Huta). Materiały Archeologiczne Nowej Huty 12: 7–25 (in Polish).
• 16.Godłowski K, 1983. Człowiek a środowisko w okresie lateńskim, rzymskim i wędrówek ludów (Man and environment during the Latenian, Roman and Migration periods). In: Człowiek i środowisko w pradziejach (Man and environment in prehistorical times). Warszawa: 286–308 (in Polish).
• 17.Göransson H, 1987. Neolithic man and the forest environment around Alvastra pile dwelling. Theses and papers in North-European Archaeology, 20. Lund University Press, Lund: 90pp.
• 18.Haczewski G, Kukulak J and Bąk K, 2007. Budowa geologiczna i rzeźba Bieszczadzkiego Parku Narodowego (Geology and relief of the Bieszczady National Park). Prace Monograficzne 468. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków: 155pp (in Polish).
• 19.Hejnosz W, 1960. Zagadnienie gospodarki żarowej w Polsce średniowiecznej (The problem of slushburn economy in Mediaeval Poland). Etnografia Polska 3: 218–229 (in Polish).
• 20.Inama-Sternegg KT, 1879. Deutsche Wirtschaftsgeschichte bis zum Schluss der Karolingerperiode (German economic history until the end of the Carolingian period) 1, Lipsk: 164pp (in German).
• 21.Innes JB and Simmons I, 2000. Mid Holocene charcoal stratigraphy, fire history and palaeoecology at North Gill, North York Moors, UK. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 164(1–4): 151–161, DOI 10.1016/S0031-0182(00)00184-X
• 22.Kadrow S and Lityńska-Zając M, 1994. Analiza materiałów roślinnych ze stanowisk wczesnej epoki brązu w Iwanowicach (Analysis of plant materials from their positions Early Bronze Age in Iwanowice). Polish Botanical Studies.Guidbook 11: 31–54 (in Polish).
• 23.Kalicki T and Krąpiec M, 1991. Black oaks and Subatlantic alluvia of the Vistula in the Branice-Stryjów near Cracow. In: Evolution of the Vistula river valley during the last 15 000 years, IV. Geographical Studiem, Special Issue, 6: 39–61.
• 24.Kalinowicz N and Harmata K, 2001. Fazy osadnicze w diagramach pyłkowych z doliny Bystricy (Podkarpacie) (Phase of settlement in pollen diagrams from the valley Bystrica (Subcarpathian). In: Garncarski J and Muzyczuk A, eds., Materiały z sesji naukowej Krosno 14-15 grudnia 2000. Krosno: 223-240 (in Polish).
• 25.Kasin I, Blanck Y, Storaunet KO, Rolstad J and Ohlson M, 2013. The charcoal record in peat and mineral soil across a boreal landscape and possible linkages to climate change and recent fire history. The Holocene 23(7): 1052–1065, DOI 10.1177/0959683613479678.
• 26.Klatka T, 1968. Holoceńskie procesy rzeźbotwórcze w obszarze Gór Świętokrzyskich (Holocene relief-forming processes in the area of the Góry Świętokrzyskie). Folia Quaternaria 29. PAN. Oddz. Kraków: 89–96 (in Polish).
• 27.Klimek K, 1999. A 1000 Year Alluvial Sequence as in Indicator of Catchment/Floodplain Interaction: The Ruda Valley, Sub-Carpathian, Poland. In: Brown AG nad Quine TA, eds., Fluvial Processes and Environmental Change. John Wiley & Sons: 329–343.
• 28.Knox JC, 1987. Historical valley floor sedimentation in the upper Mississippi river valley. Annals of the Association of American Geographers 77(2): 224–244, DOI 10.1111/j.1467-8306.1987.tb00155.x.
• 29.Kosmowska-Suffczyńska D, 1983. Wpływ działalności ludzkiej na tempo przyrostu aluwiów dolinnych i zmian w krajobrazie na przykładzie doliny Czyżówki (Wyżyna Sandomierska) (Influence of human activity on the rate of valley alluvia accumulation and changes of landscape on the example of Czyżówka river valey (the Sandomierz upland). Prace i Studia Geograficzne Uniwersytetu Warszawskiego 4: 69–78 (in Polish).
• 30.Kowalska-Lewicka A, 1961. Gospodarka i trzebież żarowa w Karpatach polskich w XIX i XX wieku. Uprawa krzycy (Splash-burn econo-my and forest clearance in the Polish Carpathians in 20th century. Cultivation krzycy). Etnografia Polska, V, 101–116 (in Polish).
• 31.Kruk J, 1973. Studia osadnicze nad neolitem wyżyn lessowych. Ossolineum, Wrocław: 267pp (in Polish).
• 32.Kruk J, 1983. Zarys rozwoju rolnictwa neolitycznego w środowisku dorzecza górnej Wisły (Outline of Neolithic agriculture development in the environment of the upper Nida river course). In: Kozłowski JK and Kozłowski SK, eds., Człowiek i środowisko w pradziejach. Warszawa: 267–275 (in Polish).
• 33.Kryciński S, 1995. Bieszczady. Słownik Historyczno-Krajoznawczy. Cz. 1. Gmina Lutowiska (Bieszczady. Historical Dictionary Touring. Part. 1. Lutowiska Community). Warszawa - Ustrzyki Górne: 495pp (in Polish).
• 34.Kubijowicz W, 1926. Życie pasterskie w Beskidach Wschodnich (Pastoral life in the Beskidy Wschodnie). Prace Instytutu Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego 5. Kraków: 3–30 (in Polish).
• 35.Kukulak J, Pazdur A and Kuc T, 2002. Radiocarbon dated wood debris in floodplain deposits of the San river in the Bieszczady Mountains. Geochronometria 21: 129–136.
• 36.Kukulak J, 2004. Zapis skutków osadnictwa i gospodarki rolnej w osadach rzeki górskiej (na przykładzie aluwiów dorzecza górnego Sanu w Bieszczadach Wysokich) (Record of human settlement and agriculture in mountain river alluvium (the case of the Upper river San in the Bieszczady Wysokie). Prace Monograficzne 381. Wydawnictwa Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków: 125pp (in Polish).
• 37.Kukulak J, 2005. Materiał pożarowy w aluwiach Sanu jako ślad dawnej działalności człowieka (Fire debris in alluvium of the river San as record of ancient human activity). In: Kotarba A, Krzemień K and Święchowicz J, eds., Współczesna ewolucja rzeźby Polski (Present evolution of relief of Poland). Uniwersytet Jagielloński, Kraków: 247–252 (in Polish).
• 38.Lamprecht K, 1878. Beträge zur Geschichte des französischen Wirt-schaftslebens im elften Jahrhundert (Amounts to the history of French economic life in the eleventh century). Staats- und social-wissenschaflichche Forschungen 1(3). Lipsk: 1–87 (in German).
• 39.Latałowa M, 1994. Gospodarka mezolityczna i początki rolnictwa na obszarze polskiego Pobrzeża Bałtyku w świetle danych palinologicznych (Mesolithic economy and the beginning of agriculture in the Polish Baltic coastal zone in the light of palynological data). Polish Botanical Studies. Guidebook 11: 135–153.
• 40.Latocha A, 2007. Przemiany środowiska przyrodniczego w Sudetach Wschodnich w warunkach antropopresji (Human Impact on the Environmental Changes in the Eastern Sudetes). Studia Geograficzne 80, Wrocław: 208pp (in Polish).
• 41.Lityńska-Zając M, 1997. Węgle drzewne z osady ceramiki sznurowej w Side koło Sambora. (Charcoal from the settlement of the Corded Ware Culture at Side, near Sambor (Ukraine) Rocznik Przemyski, 33(5), Archeologia: 29–32 (in Polish).
• 42.Łowmiański H, 1953. Rolnictwo wypaleniskowe i orne (Slash-and-burn and ploughing agriculture). In: Podstawy formowania się państw słowiańskich. Warszawa: 138–178 (in Polish).
• 43.Machnik J, 1993. Polsko-słowackie i polsko-ukraińskie badania archeologiczne w Karpatach (Polish-Slovakian and Polish-Ukrainian research in the Carpathians). Prace Komisji Środkowoeuropejskiej 1: 9–21(in Polish).
• 44.Madyda-Legutko R, 1996. Zróżnicowanie kulturowe polskiej strefy beskidzkiej w okresie lateńskim i rzymskim (Cultural diversity of Polish Beskidy Zone during La Tene and Roman Periods). Rozprawy Habilitacyjne Uniwersytetu Jagiellońskiego 304, Kraków: 166pp (in Polish).
• 45.Mason SLR, 2000. Fire and Mesolithic subsistence – managing oaks for acorns in northwest Europe? Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 164(1–4): 139–150, DOI 10.1016/S0031-0182(00)00181-4.
• 46.Moore J, 2000. Forest fire and human interaction in the early Holocene woodlands of Britain. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 164(1–4): 125–137, DOI 10.1016/S0031-0182(00)00180-2.
• 47.Moszyński K, 1929. Kultura ludowa Słowian (Slavic Folk Culture). I. Kultura materialna (Material culture). Kraków: 1–140 (in Polish).
• 48.Mowszowicz J, 1956. Roślinność dolnych warstw borów sosnowych na pogorzeliskach (Vegetation of the lower layers of pine woods on post-fire plots). Sylwan 3: 42–49 (in Polish).
• 49.Nichols GJ, Cripps JA, Collinson ME and Scott AC, 2000. Experiments in waterlogging and sedimentology of charcoal: results and implications. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 164(1–4): 43–56, DOI 10.1016/S0031-0182(00)00174-7.
• 50.Orzechowski S, 1991. Próba rekonstrukcji stanu zalesienia północno-wschodnich obrzeży Łysogór w okresie wpływów rzymskich – przyczynek do poznania środowiskowych warunków rozwoju świętokrzyskiego okręgu hutniczego (An attempt at recontruction of the state of forestation on the north-east margins of the Łysogóry range in the period of Roman influence -- a contribution to the study on the conditions of development of the Świętokrzyski smelting region). Acta Archaeologica Carphatica 30: 167–186 (in Polish).
• 51.Ohlson M and Tryterud E, 2000. Interpretation of the charcoal record in forest soils: forest fires and their production and deposition of macroscopic charcoal. The Holocene 10(4): 519–525, DOI 10.1191/095968300667442551.
• 52.Pazdur MF and Michczyńska DJ, 1989. Improvement of the procedure for probabilistic calibration of radiocarbon dates. Radiocarbon 31(3): 824–832.
• 53.Pitkanen A and Huttunen P, 1999. A 1300-year forest-fire history at a site in eastern Finland based on charcoal and pollen records in laminated lake sediment. The Holocene 9(3): 311–320, DOI 10.1191/095968399667329540.
• 54.Ralska-Jasiewiczowa M, 1980. Late Glacial and Holocene of the Bieszczady Mts (polish Eastern Carpathians). PWN, Warszawa – Kraków: 199pp.
• 55.Ralska-Jasiewiczowa M, 1989. Type region: The Bieszczady Mts. Acta Paleobotanica 29: 31–35.
• 56.Rehman A, 1895. Ziemie dawnej Polski. I. Karpaty (The lands of the former Polish. I. Carpathians). Lwów: 473–509 (in Polish).
• 57.Reimer PJ, Bard E, Bayliss A, Beck JW, Blackwell PG, Bronk Ramsey C, Buck CE, Cheng H, Edwards RL, Friedrich M, Grootes PM, Guilderson TP, Haflidason H, Hajdas I, Hatté C, Heaton TJ, Hoffmann DL, Hogg AG, Hughen KA, Kaiser KF, Kromer B, Manning SW, Niu M, Reimer RW, Richards DA, Scott EM, Southon JR, Staff RA, Turney CSM and van der Plicht J, 2013. IntCal13 and Marine13 radiocarbon age calibration curves 0–50,000 years cal BP. Radiocarbon 55(4): 1869–1887.
• 58.Reinfuss R, 1939. Ze studiów nad kulturą materialną Bojków (From the studies on the material culture of the Bojko). Roczniki Ziem Górskich: 31–263 (in Polish).
• 59.Rygiel Z, 1987. Zarys gospodarki leśnej i przemysłu drzewnego w okresie międzywojennym i w latach okupacji w Bieszczadach Wysokich (An outline of forest economy and wood industry in the Bieszczady Mountains in the period between the world wars and during the [German] occupation). Sylwan 131(6): 37–53 (in Polish).
• 60.Rygiel Z, 1998. Świerk bieszczadzki “tarnawski” w przeszłości i jego stan aktualny (Bieszczady Spruce “tarnawski” in past and current state). Sylwan 142(10): 39–48 (in Polish).
• 61.Schmidt MWI and Noack AG, 2000. Black carbon in soils and sediments: Analysis, distribution, implications, and current challenges. Global Biogeochemical Cycles 14(3): 777–793, DOI 10.1029/1999GB001208.
• 62.Schramm W, 1956. Na wschód od Osławy (East of the Osława river). Wierchy 25: 101–124 (in Polish).
• 63.Schramm W, 1958. Lasy i zwierzyna Gór Sanockich (Forests and deer of Sanockie Mountains). PWN: 115 (in Polish).
• 64.Schweingruber FH, 1978. Mikroskopische Holzanatomie (Wood anatomical structure using microscope). Schweizerischen National-fonds zur Förderung der wissenschaftlichen Forschung unterstütz-te Untersuchung. Zürich: 226pp (in German).
• 65.Scott AC, 2010. Charcoal recogniton, taphonomy and uses in palaeo environmental analysis. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 291(1–2): 11–39, DOI 10.1016/j.palaeo.2009.12.012.
• 66.Simmons IG, 1978. Człowiek a środowisko geograficzne w Wielkiej Brytanii (Mesolithic man and environment in Britain) Przegląd Geograficzny 50(3): 371–388 (in Polish).
• 67.Simmons IG and Innes JB, 1996. Prehistoric charcoal in peat profiles at North Gill, North Yorkshire Moors, England. Journal Archaeolog-ical Science 23(2): 193–197, DOI 10.1006/jasc.1996.0017
• 68.Smart LT and Hoffman ES, 1988. Environmental interpretation of archaeological charcoal. In: Hastorf CA and Popper VS, eds., Current Paleoethnobotany. Analytical Methods and Cultural Interpretations of Archaeological Plant Remains. The University of Chicago Press, Chicago, pp. 167–205.
• 69.Starkel L, 1987. Man as a cause of sedimentologic changes in the Holocene: anthropogenicsedimentological changes during the Holocene. Striae 26: 5–12.
• 70.Stępnik T, 2007. Identyfikacja taksonomiczna węgli drzewnych (Taxonomic indentification of charcoal). In: Studia i materiały do badań nad późnym neolitem Wysoczyzny Kujawskiej. Opatowice, Wzgórze Prokopiaka, II: 249-255 (in Polish).
• 71.Stępnik T, 2010. Skład taksonomiczny węgli drzewnych ze stanowiska 12 w Wilanowie, pow. Grodzisk Wlkp. — sezony 2006–2007 (Taxonomic composition of charcoal from site 12 at Wilanów, county Grodzisk Wlkp. — seasons 2006–2007). Slavia Antiqua 51: 212–215 (in Polish).
• 72.Strzelecki H, 1900. Lasy i leśnictwo w Galicji w XIX w. (Forests and forestry in Galicia in 19th c.). Sylwan 18(1–13): 44–51 (in Polish).
• 73.Szewczuk J, 1939. Kronika klęsk elementarnych w Galicji w latach 1772–1848 (Chronicle of natural disasters in Galicia in years 1772–1848). Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 35. Lwów: 334pp (in Polish).
• 74.Szczepanek K, 1987. Late Glacial and Holocene pollen diagrams from Jasiel in the Low Beskid Mts (The Carpathians). Acta Paleobotanica 27(1): 9–26.
• 75.Ślączka A, Bober L, Chowaniec J, Cieszkowski M, Gierat-Nawrocka D and Zuchiewicz W, 1991. Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski. Ark. Jaśliska. (Explanations to the Detailed Geological Map of Poland 1:50 000. Sheet Jaśliska (1056). Wyd. PIG. Warszawa: 1–97 (in Polish).
• 76.Śląski K, 1965. Lasy a osadnictwo (Forests and settlement). In: Dzieje lasów, leśnictwa i drzewnictwa w Polsce ( The history of forests, forestry and the wood industry in Poland). PWRiL. Warszawa: 43–60 (in Polish).
• 77.Teisseyre AK, 1989. Mady dolin sudeckich. Część III: Subarealnie i subakwalnie deponowane osady pozakorytowe w świetle eksperymentu terenowego (1977–1979). (Recent overbank deposits of the Sudetic valley, SW Poland. Part. III: Subaerially and subaqueously deposited overbank sediments in the light of field experiment (1977–1979). Geologica Sudetica 23(2): 1–81 (in Polish).
• 78.Tinner W, Conedera M, Ammann B, Gaggeler HW, Gedye S, Jones R and Sagesser B, 1998. Pollen and charcoal in lake sediments compared with historically documented forest fires in southern Switzerland since AD 1920. The Holocene 8(1): 31–42, DOI 10.1191/095968398667205430.
• 79.Tipping R and Milburn P, 2000. The mid-Holocene charcoal fall in southern Scotland – temporal and spatial varability. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 164(1–4): 177–193, DOI 10.1016/S0031-0182(00)00185-1.
• 80.Trietiakow PN, 1948. Selskoje chozjajstwo i promysły. Istoria kultury driewniej Rosji (Agriculture and industries. Cultural history of an-cient Russia). I. Leningrad; 1–55 (in Russian).
• 81.Tokarz W, 1909. Galicja w początkach ery józefińskiej w świetle ankiety urzędowej z roku 1783 (Galicia at the beginning of the Josephine era in the light of an official survey from year 1783). Akad. Umiej. w Krakowie: 1–440 (in Polish).
• 82.Tunia K, 1986. Z problematyki środowiskowych uwarunkowań gospodarki pasterskiej na terenie górskiej strefy polskich Karpat Zachodnich (On the environmental conditions of pastorial economy in the mountain zone of the Polish Western Carpathians). Acta Ar-chaeologica Carpathica 25: 219–230 (in Polish).
• 83.Vanniere B, Bossuet G and Gauthier E, 2000. Mineral magnetic susceptibility and palynological evidences of human impact and fluvial process in the lower Doubs valley (Jura, France) between 1th-8th century AD. Comptes Rendus de l’Academie des Sciences, Series IIA. Earth and Planetary Science 331(3): 203–210.
• 84.Walanus A and Goslar T, 2009. Datowanie radiowęglowe (Radiocarbon Dating). Wyd. AGH: 148pp (in Polish).
• 85.Wasylikowa K, 1983. Antropogeniczne zmiany roślinności w holocenie (Anthropogenic changes in vegetation during the Holocene). In: Kozłowski JK and Kozłowski SK, eds., Człowiek i środowisko w pradziejach. PWN, Warszawa: 53–79 (in Polish).
• 86.Wasylikowa K, Gluza I, Lityńska-Zając M and Tomczyńska Z, 1992. Charcoals from Neolithic settlements in the loess area of south-central Poland. Bulletin de la Société botanique de France 139. Actualités botaniques 2–4: 373–382.
• 87.Wiślański T, 1979. Kształtowanie się miejscowych kultur rolniczo-hodowlanych. Plemiona kultury pucharów lejkowatych (Development of local farming-herding cultures. Tribes of the funnel beaker culture). In: Prahistoria ziem polskich, II: Neolit. Wrocław: 165–260 (in Polish).
• 88.Wójcicki K and Marynowski L, 2011. Zawartość węgla organicznego w osadach dolinnych jako wskaźnik denudacji holoceńskiej w dorzeczu górnej Odry (Organic-carbon content as an indicator of Holocene denudation in the Upper Odra river basin). Przegląd Geograficzny 83(1): 5–26 (in Polish).
• 89.Zarzycki K, 1963. Lasy Bieszczadów Zachodnich (Forests of the Bieszczady Zachodnie). Acta Agraria Et Silvestria 3: 122pp (in Polish).
• 90.Żaki A, 1955. Początki osadnictwa w Karpatach polskich (Beginnings of settlement in the Polish Carpathians). Wierchy 24: 99–116 (in Polish).