Zróżnicowanie facjalne glin jako wskaźnik fluktuacji ciśnienia wód subglacjalnych na kontakcie lodu i podłoża podczas zlodowacenia wisły w północnej części Pojezierza Dobrzyńskiego

• Autorzy: Narloch W. , Wojciechowska J. M. , Osowicka A. , Wysota W. , Piotrowski J. A. , Sobiech M.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana.025.011

Warianty tytułu

EN

Till facies diversity as an indicator of subglacial water pressure fluctuations at the ice/bed interface during Weichselian glaciation in N part of Dobrzyń Lakeland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Badaniom sedymentologicznym poddano gliny lodowcowe fazy poznańskiej zlodowacenia wisły na dwóch stanowiskach terenowych (Przeszkoda i Obórki), zlokalizowanych w północnej części Pojezierza Dobrzyńskiego. Podczas ostatniego zlodowacenia obszar ten był pokryty lobem lodowcowym Wisły, którego rozwój był najprawdopodobniej determinowany przez wiślany strumień lodowy. W rekonstrukcji procesów formowania glin oraz mechanizmów ruchu lodu została zastosowana kompleksowa analiza glin, w tym: cech sedymentacyjnych, uziarnienia, składu petrograficznego, orientacji dłuższej osi głazików oraz analiza mikromorfologiczna. Analizowane gliny są masywne i warstwowane. Badania sugerują występowanie złożonych i czasowo zmiennych warunków pod lobem Wisły, prawdopodobnie spowodowanych przez fluktuacje ciśnienia wód subglacjalnych. Ruch lodu był wynikiem kombinacji deformacji podłoża i poślizgu bazalnego.

EN

Sedimentological analyses were performed on glacial till of the Weichselian glaciation in two field sites (Przeszkoda and Obórki) which are located in northern part of the Dobrzyń Lakeland. During the last glaciation this area was covered by the Vistula ice lobe which development has been determined by the Vistula Ice Stream. A multi-proxy approach including a study of sedimentary features, grain size, petrographic composition, till fabric and till micromorphology was used in reconstruction of till formation and ice movement mechanisms. Analysed tills are massive and stratified. We suggest existing of complex and temporally variable conditions under the Vistula ice lobe, probably caused by subglacial water fluctuations. Ice movement was caused by a combination of bed deformation and basal sliding.

Słowa kluczowe

PL

glina subglacjalna; poślizg bazalny; deformacja podłoża; Pojezierze Dobrzyńskie

EN

subglacial till; basal sliding; bed deformation; Dobrzyń Lakeland

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 25
• Strony: 125--133
• Opis fizyczny: Bibliogr. 47 poz., rys.

Twórcy

autor

Narloch W.

• Katedra Geologii i Hydrogeologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

autor

Wojciechowska J. M.

• Katedra Geologii i Hydrogeologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

autor

Osowicka A.

• Katedra Geologii i Hydrogeologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

autor

Wysota W.

• Katedra Geologii i Hydrogeologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

autor

Piotrowski J. A.

• Department of Geoscience, Aarhus University, Dania

autor

Sobiech M.

• Katedra Geologii i Hydrogeologii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

Bibliografia

• Alley R.B., 1989. Water pressure coupling of sliding and bed deformation. II. Velocity-depth profiles. Journal of Glaciology 35: 119–129.
• Benn D.I., Evans D.J.A., 1996. The interpretation and classification of subglacially-deformed materials. Quaternary Science Reviews 15: 23–52.
• Boulton G.S., 1996. Theory of glacial erosion, transport and deposition as a consequence of subglacial sediment deformation. Journal of Glaciology 42: 43–62.
• Boulton G.S., Dongelmans P., Punkari M., Broadgate M., 2001. Palaeoglaciology of an ice sheet through a glacial cycle: the European ice sheet through the Weichselian. Quaternary Science Reviews 20: 591–625.
• Carr S.J., 2004. Micro-scale features and structures. W: D.J.A. Evans, D.I. Benn (red.), A practical guide to the study of glacial sediments. Arnold, London: 115–144.
• Dreimanis A., 1989. Tills: their genetic terminology and classification. W: R.P. Goldtwait, C.L. Matsch (red.), Genetic classification of glacigenic deposits. A.A. Balkema, Rotterdam: 17–83.
• Evans D.J.A., Phillips E.R., Hiemstra J.F., Auton C.A., 2006. Subglacial till: formation, sedimentary characteristics and classification. Earth Science Reviews 78: 115–176.
• Eylse N., Eylse C.H., Miall A.D., 1983. Litofacies types and vertical profile models; an alternative approach to the description and environmental interpretation of glacial diamict and diamictite sequences. Sedimentology 30: 393–410.
• Hoffmann K., Piotrowski J.A., 2001. Till melange at Amsdorf, central Germany: sediment erosion, transport and deposition in a complex, soft-bedded subglacial system. Sedimentary Geology 140: 215–234.
• Hughes T., 1992. Abrupt climatic change related to unstable ice-sheet dynamics: toward a new paradigm. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 97: 203–234.
• Instrukcja w sprawie opracowania i wydania szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000. 2004. Wyd. Geol., Warszawa.
• Iverson N.R., Hanson B., Hooke R.LeB., Jansson P., 1995. Flow mechanism of glaciers on soft beds. Science 267: 80–81.
• Jørgensen F., Piotrowski J.A., 2003. Signature of the Baltic Ice Stream on Funen Island, Denmark during the Weichselian glaciation. Boreas 32: 242–255.
• Kołodziej G., 1995. Petroskop – nowe możliwości prezentacji wizualnej. Przegląd Geologiczny 43(11): 952–953.
• Larsen N.K., Piotrowski J.A., Kronborg C., 2004. A multiproxy study of basal till: a time transgressive accretion and deformation hypothesis. Journal of Quaternary Science 19: 9–21.
• Larsen N.K., Piotrowski J.A., Menzies J., 2007. Microstructural evidence of lowstrain, time-transgressive subglacial deformation. Journal of Quaternary Science 22: 593–608.
• Mark D.M., 1973. Analysis of axial orientation data, including till fabrics. Geological Society of America Bulletin 84: 1369–1374.
• Marks L., 2002. Last Glacial Maximum in Poland. Quaternary Science Reviews 21: 103–110.
• Marks L., 2005. Pleistocene glacial limits in the territory of Poland. Przegląd Geologiczny 53: 988–993.
• Marks L., 2012. Timing of the Late Vistulian (Weichselian) glacial phases in Poland. Quaternary Science Reviews 44: 81–88.
• Menzies J., 2000. Micromorphological analyses of microfabrics and microstructures indicative of deformation processes in glacial sediments. W: A.J. Maltman, B. Hubbard, M.J. Hambrey (red.), Deformation of glacial materials. Geological Society Special Publication 176, London: 245–257.
• Menzies J., van der Meer J.J.M., Rose J., 2006. Till – a glacial “tectomict”, a microscopic examination of a till’s internal architecture. Geomorphology 75: 172–200.
• Molewski P., 2007. Neotektoniczne i glacidynamiczne uwarunkowania wykształcenia plejstocenu Wysoczyzny Kujawskiej. Wyd. Nauk. UMK, Toruń.
• Munro-Stasiuk M.J., 2000. Rhytmic till sedimentation: evidence for repeated hydraulic lifting of a stagnant ice mass. Journal of Sedimentary Research 70: 94–106.
• Narloch W., Piotrowski J.A., 2013. Mikromorfologia glin lodowcowych jako narzędzie w rekonstrukcji procesów subglacjalnych. Przegląd Geologiczny 61(5): 194–303.
• Narloch W., Piotrowski J.A., Wysota W., Larsen N.K., Menzies J., 2012. The signature of strain magnitude in tills associated with the Vistula Ice Stream of the Scandinavian Ice Sheet, central Poland. Quaternary Science Reviews 57: 105–120.
• Narloch W., Wysota W., Piotrowski J.A., 2013. Sedimentological record of subglacial conditions and ice sheet dynamics of the Vistula Ice Stream (north-central Poland) during the Last Glaciation. Sedimentary Geology 293: 30–44.
• Osowicka A., 2010. Głazy rzeźbione przez wiatr w stanowisku Obórki koło Rypina: dowód i implikacje działalności wiatru w dawnej strefie peryglacjalnej. MS, Arch. UMK, Toruń.
• Paterson W.S.B., 1994. The physics of glaciers. 3rd ed. Pergamon, Oxford.
• Piotrowski J.A., Larsen N.K., Junge F.W., 2004. Reflections on soft subglacial beds as a mosaic of deforming and stable spots. Quaternary Science Reviews 18: 737–751.
• Piotrowski J.A., Larsen N.K., Menzies J., Wysota W., 2006. Formation and subglacial till under transient bed conditions: deposition, deformation, and basal decoupling under Weichselian ice sheet lobe, central Poland. Sedimentology 53: 83–106.
• Piotrowski J.A., Tulaczyk S., 1999. Subglacial conditions under the last ice sheet in northwest Germany: ice-bed separation and enhanced basal sliding? Quaternary Science Reviews 18: 737–751.
• Punkari M., 1997. Glacial and glaciofluvial deposits in the interlobate areas of the Scandinavian Ice Sheet. Quaternary Science Reviews 16: 741–753.
• Roman M., 2010. Rekonstrukcja lobu płockiego w czasie ostatniego zlodowacenia. Acta Geographica Lodzensia 96.
• Rzechowski J., 1971. Granulometryczno-petrograficzne właściwości glin zwałowych w dorzeczu środkowej Widawki. Biuletyn Instytutu Geologicznego 254: 111–155.
• Sobieraj J.M., 2010. Właściwości teksturalne, skład petrograficzny żwirów oraz eratyki przewodnie i wskaźnikowe gliny subglacjalnej lobu Wisły w stanowisku Przeszkoda w okolicy Rypina. MS, Arch. UMK, Toruń.
• Stokes C.R., Clark C.D., 2001. Palaeo-ice streams. Quaternary Science Reviews 20: 1437–1457.
• Thomason J.F., Iverson N.R., 2006. Microfabric and microshear evolution in deformed till. Quaternary Science Reviews 25: 1027–1038.
• Tulaczyk S., 1999. Ice sliding over weak, fine-grained tills: dependence of ice-till interactions on till granulometry. W: D.M. Mickelson, J.W. Attig (red.), Glacial Processes: Past and Present. Geological Society of America, Special Paper 337: 159–177.
• van der Meer J.J.M., 1993. Microscopic evidence of subglacial deformation. Quaternary Science Reviews 12: 553–587.
• van der Meer J.J.M., Menzies J., Rose J., 2003. Subglacial till, the deformable glacier bed. Quaternary Science Reviews 22: 1659–1685.
• Weertman J., 1968. Diffusion law for the dispersion of hard particles in an ice matrix that undergoes simple shear deformation. Journal of Glaciology 7: 161–165.
• Wysota W., 2002. Stratygrafia i środowiska sedymentacji zlodowacenia wisły w południowej części dolnego Powiśla. Wyd. UMK, Toruń.
• Wysota W., 2007. Successive subglacial depositional processes as interpreted from basal tills in the Lower Vistula valley (N Poland). Sedimentary Geology 193: 21–31.
• Wysota W., Molewski P., 2011. Chronologia i zasięgi nasunięć lądolodu na obszarze lobu Wisły podczas stadiału głównego ostatniego zlodowacenia. Przegląd Geologiczny 59(3): 214–225.
• Wysota W., Molewski P., Sokołowski R.J., 2009. Record of the Vistula ice lobe advances in the Late Weichselian glacial sequence in north-central Poland. Quaternary International 207: 26–41.
• Wysota W., Sokołowski R., 2009. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Rypin. Centr. Arch. Geol., PIG-PIB, Warszawa.