Czarny Dunajec: selected issues of cultural heritage conservation

• Autorzy: Kuśnierz Kazimierz , Bednarz Łukasz , Mamedov Alirza , Malczewska Joanna

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK69DUNAJEC

Warianty tytułu

PL

Czarny Dunajec – wybrane zagadnienia ochrony zasobu dziedzictwa kulturowego

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This paper presents the cultural heritage of the former town of Czarny Dunajec in the context of protecting urban design and architectural monuments. Czarny Dunajec is located in Nowy Targ Powiat, in Lesser Poland Voivodeship. At present, is the seat of a rural municipality. In the past it used to be one of the most important townships in the Podhale region, and owed its significance to its favorable location along supralocal and local trade routes. This paper discusses the history of Czarny Dunajec, its urban layout and historical buildings. It traces the development of the town’s spatial development based on historical documents and cartographic materials, including royal inspection reports and nineteenth-century Austro Hungarian military survey maps by Friedrich von Mieg, outlining events that may have impacted it the most. Attention was drawn to the need for the statutory protection of the town’s most valuable monuments, which include its urban layout, a synagogue, and selected traditional houses which have still survived in the village, albeit mostly vestigially.

PL

Artykuł dotyczy dziedzictwa kulturowego dawnego miasta Czarny Dunajec w kontekście ochrony zabytków urbanistyki i architektury. Miejscowość położona jest w powiecie nowotarskim województwa małopolskiego. Obecnie jest wsią i siedzibą gminy. W przeszłości odgrywała dużą rolę jako jeden z ważniejszych ośrodków Podhala, na co wpływ miało m.in. jej położenie na ponadlokalnych i lokalnych traktach handlowych. W tekście omówiono dzieje Czarnego Dunajca, jego układ urbanistyczny oraz historyczną zabudowę. Na podstawie historycznych dokumentów i materiałów kartograficznych, w tym inwentarzy królewskich i XIX-wiecznych austro-węgierskich map wojskich autorstwa Friedricha von Miega, prześledzono rozwój przestrzenny miasta, nakreślając wydarzenia, które wywarły na niego największy wpływ. Zwrócono uwagę na potrzebę ochrony ustawowej najcenniejszych zabytków, w tym układu urbanistycznego, synagogi oraz wybranych, reliktowo zachowanych tradycyjnych domów mieszalnych.

Słowa kluczowe

EN

Czarny Dunajec; historic urban layout; architectonic monument; historic constructions; conservation protection

PL

Czarny Dunajec; zabytki urbanistyki; zabytki architektury; zabytkowe konstrukcje; ochrona konserwatorska

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 69
• Strony: 57--63
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., fot.

Twórcy

autor

Kuśnierz Kazimierz

• Faculty of Architecture, Cracow University of Technology

• https://orcid.org/0000-0001-6703-5695

autor

Bednarz Łukasz

• Faculty of Civil Engineering, Wroclaw University of Science and Technology

• https://orcid.org/0000-0002-1245-6027

autor

Mamedov Alirza

• Urban and Spatial Planning Faculty, Kyiv Natio- nal University of Construction and Architecture, Kyiv

• https://orcid.org/0000-0003-4703-2694

autor

Malczewska Joanna

• Faculty of Civil and Environmental Engine- ering and Architecture of the Rzeszów University of Technology

• https://orcid.org//0000-0003-0778-2052

Bibliografia

• Secondary sources / Opracowania
• 1. Bajno Dariusz, Bednarz Łukasz, Grzybowska Agnieszka, Tews Rafał, Analysis and Monitoring Methodology of the Wooden Structure-Historic Military Architecture, [in:], Structural Analysis of Historical Constructions, ed. R. Aguilar, D. Torrealva, S. Moreira, M.A. Pando, L.F. Ramos, New York 2019, p. 771–777.
• 2. Bednarz Łukasz, Jasieńko Jerzy, Rutkowski Marcin, Nowak Tomasz P., Strengthening and long-term monitoring of the structure of an historical church presbytery. „Engineering Structures” 2014, No. 81, p. 62–75.
• 3. Budziakowski Mateusz, Piotrowska Natalia, Kłusek Marzena, Church of St. Leonard in Lipnica Murowana - Analysis of Historic Substance: Selected Issues, “Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, No. 62, p. 136–147.
• 4. Budziakowski Mateusz, Spatial development of Lipnica Murowana during the partitions in light of Austrian military maps, “Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation”, 2019, No. 67, p. 134–141.
• 5. Czarny Dunajec i okolice. Zarys dziejów do roku 1945, ed. F. Kiryk, Kraków 1997. Długopolski Edmund, Przywileje sołtysów podhalańskich, “Rocznik Podhalański” 1914, No. 1.
• 6. Długopolski Edmund, Rządy Mikołaja Komorowskiego na Podhalu, “Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego” 1911.
• 7. Dzieje miasta Nowego Targu, ed. M. Adamczyk, Nowy Targ 1991.
• 8. Figurska-Dudek Joanna, Kuśnierz-Krupa Dominika, Malczewska Joanna, Kuśnierz Kazimierz, History of Przecław’s spatial development during the Middle Ages in the context of current conservation – selected issues, “Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, No. 63, p. 33–45.
• 9. Kuśnierz Kuśnierz, History of the spatial development of Gorlice in the medieval period in the context of current conservation protection—selected issues, “Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, No. 64, p. 17–27.
• 10. Kuśnierz-Krupa Dominika, Budziakowski Mateusz, Kuśnierz Kazimierz, Historic Town Protection Issues on the Example of Wolbrom, “Wiadomości Konserwa-torskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, No. 62, p. 55–65. Kuśnierz-Krupa Dominika, Figurska-Dudek Joanna, Malczewska Joanna, Architectonic heritage (town hall and palace) in the town of Dukla in the Podkarpacie Region, “Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2019, No. 57, p. 30–37.
• 11. Małecki Jan, Lustracja województwa krakowskiego 1564, Warszawa 1962.
• Electronic sources / Źródła elektroniczne
• 12. www.mapire.eu (accessed: 20 IX 2020).
• Other / Inne
• 13. „Czarny Dunajec – Gminna Ewidencja Zabytków”, Archives of the WUOZ Kraków–Nowy Targ 2018.
• 14. Kuśnierz-Krupa Dominika, Kuśnierz Kazimierz, Opinia konserwatorska dotycząca zasadności wpisu do rejestru zabytków nieruchomych układu urbanistycznego Czarnego Dunajca, typescript, [in:] Archives of the WUOZ Kraków – Nowy Targ.
• 15. Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Czarny Dunajec, Uchwała nr XVII/174/2020 Rady Gminy Czarny Dunajec z 10 lutego 2020. Ustawa z 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. 2020 items 282, 782, 1378, as amended.