Źródła centralnej części dorzecza górnej Szreniawy : wydajność i zmiany cech fizykochemicznych w latach 2000–2011

• Autorzy: Banaś A.

Warianty tytułu

EN

Springs in the central part of the upper Szreniawa catchment : discharge and change of physicochemical properties in 2000–2011

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

Spring water discharge and physicochemical properties were investigated in four springs of the Szreniawa catchment. The catchment is located in the western part of the Miechów Upland and is composed of Cretaceous marls and limestones. Spring discharge was measured in two-week intervals from February to November 2011. The water was being sampled for chemical composition once a month. The aim was to determine discharge changes in the springs and physicochemical properties of water. Relationships between the properties of water in the years 2000–2011 have been also analyzed. All the examined springs are characterized by a steady discharge. According to the Meinzer’s efficiency classification, most of the springs belong to class III. The total average spring discharge is about 496.4 dm3 · s–1. According to the Shchukarev–Priklonskii classification, these waters represent the HCO3–Ca type. The samples are characterized by a relatively high mineralization of water in most springs exceeding 500 mg · dm–3. The springs located nearby can be very different in terms of chemical composition of water, which is controlled by the variations in aquifer rock lithology and local groundwater horizons. The total dissolved solids, concentrations of Ca2+ and HCO3 measured in 2011, were always higher than in 2000. It may indicate an increase in the aggressiveness of the water.

Słowa kluczowe

PL

źródło; wydajność źródła; właściwości fizykochemiczne; Wyżyna Miechowska

EN

springs; spring discharge; physicochemical properties; Miechów Upland

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2014
• Tom: Vol. 62, nr 7
• Strony: 366--372
• Opis fizyczny: Bibliogr. 37 poz., rys., tab., wykr.

Twórcy

autor

Banaś A.

• Zakład Hydrologii, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

Bibliografia

• 1. BAŚCIK M. & POCIASK-KARTECZKAJ. 2001 - Źródła Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i Wyżyny Miechowskiej warte ochrony. [W:] German K. & Balon J. (red.) Przemiany środowiska przyrodniczego Polski a jego funkcjonowanie. Probl. Ekol. Kraj., 10: 389-396.
• 2. CABAJ W. & NOWAK W.A. 1986 - Rzeźba Niecki Nidziańskiej. Stud. Ośr. Dok. Fizjogr., 14: 119-209.
• 3. CHEŁMICKI W. 1986 - Źródła Niecki Nidziańskiej. Stud. Ośr. Dok. Fizjogr., 14: 249-271.
• 4. CHEŁMICKI W. (red.) 2001 - Źródła Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej. Zmiany w latach 1973-2000. Inst. Geogr. Gosp. Przestrz. Uniw. Jagiell., Kraków, s. 128.
• 5. CHEŁMICKI W., BAŚCIK M., KORSKAA., POCIASK-KARTECZKA J., SIWEK J. & ŻELAZNY M. 2001 - Porównanie stanu źródeł Wyżyn Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej w latach 1973-1974 i 1999-2000. [W:] German K. & Balon J. (red.) Przemiany środowiska przyrodniczego Polski ajego funkcjonowanie. Probl. Ekol. Kraj., 10: 383-388.
• 6. CHEŁMICKI W., JOKIEL P., MICHALCZYK Z. & MONIEWSKI P. 2011 - Distribution, discharge and regional characteristics of springs in Poland. Episodes, 34: 244-256.
• 7. CHEŁMICKI W. & SIWEK J. 2001 - Natural and anthropogenic factors controlling spring water quality in the southern part of the Małopolska Upland (southern Poland). [W:] Gehrels H. i in. (red.) Impact of human activity on groundwater dynamics. Proccedings of a symposium held during the Sixth IAHS Scientific Assembly at Maastricht, The Netherlands, July 2001. IAHS Publ., 269: 317-322.
• 8. CZARNECKA H. 1970 - Rozmieszczenie i reżim hydrologiczny źródeł na Wyżynie Małopolskiej. Pr. Państw. Inst. Hydrol.-Meteor., 100: 71-78.
• 9. CZARNECKA H. 1973 - Rozmieszczenie źródeł na Wyżynie Małopolskiej. Pr. Stud. Inst. Geogr. Uniw. Warszaw., 24: 5-70.
• 10. DRZAŁ M. & DYNOWSKA I. 1982 - Cenne przyrodniczo źródła na Wyżynie Miechowskiej. Stud. Ośr. Dok. Fizjogr., 10: 361-368.
• 11. DYNOWSKA I. 1963a - Metoda określania wpływu środowiska geograficznego na obieg wody na przykładzie dorzecza górnej Szreniawy. Zesz. Nauk. Uniw. Jagiell., Pr. Geogr., 7: 7-24.
• 12. DYNOWSKA I. 1963b - Stosunki hydrograficzne oraz zagadnienia ochrony wód zachodniej części Wyżyny Miechowskiej. Ochr. Przyr., 29: 89-120.
• 13. DYNOWSKA I. 1964 - Obieg wody w obszarze wyżynnym zbudowanym z marglu kredowego na przykładzie dorzecza górnej Szreniawy. Zesz. Nauk. Uniw. Jagiell., Pr. Geogr., 8: 113.
• 14. DYNOWSKA I. 1983 - Źródła Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej i Miechowskiej. Stud. Ośr. Dok. Fizjogr., 11: 82-85.
• 15. DYNOWSKA I. & TLAŁKA A. 1970 - Krążenie wód podziemnych na Wyżynie Krakowskiej i Miechowskiej. Folia Geogr., Ser. Geogr.-Phys., 4: 33-42.
• 16. DYNOWSKA I. & TLAŁKA A. 1971 - Przewodnik wycieczki hydrograficznej po Wyżynie Krakowskiej i Miechowskiej. Uniw. Jagiell., Kraków, s. 15.
• 17. DYNOWSKI J. & ZBADYŃSKA E. 1974 - Chemizm wód gruntowych Wyżyny Krakowskiej i Miechowskiej. Zesz. Nauk. Uniw. Jagiell., Pr. Geogr., 37: 35-68.
• 18. GUZIK Z. & GÓRKA Z. 1991 - Użytkowanie ziemi i rolnictwo. [W:] Dynowska I. & Maciejewski M. (red.) Dorzecze górnej Wisły, cz. 1. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa-Kraków: 119-127.
• 19. KLECZKOWSKI A.S. 1986 - Wody podziemne Niecki Nidziańskiej. Stud. Ośr. Dok. Fizjogr., 14: 239-248.
• 20. KLECZKOWSKI A.S. 1991 - Główne poziomy wodonośne w obrębie poszczególnych jednostek hydrogeologicznych. [W:] Dynowska I. & Maciejewski M. (red.) Dorzecze górnej Wisły, cz. 1. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa-Kraków: 266-279.
• 21. KONDRACKI J. 2000 - Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, s. 440.
• 22. MACIOSZCZYK A. 1987 - Hydrogeochemia. Wyd. Geol., Warszawa, s. 475.
• 23. MAŁECKA D. 1997 - Zmiany wydajności Niebieskich Źródeł - przyczyny i skutki. Acta Univ. Lodz., Folia Geogr. Phys., 2: 95-114.
• 24. MICHALCZYK Z. 2001 - Źródła Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Wyd. Uniw. Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 298.
• 25. MICHALCZYK Z., CHMIEL S., GŁOWACKI S. & ZIELIŃSKA B. 2004 - Zmiany wydajności i chemizmu wód źródeł Wyżyny Lubelskiej i Roztocza. Ann. UMCS, Sec. B, 59: 107-122.
• 26. NIEDZIELSKI H. 1971 - Warunki występowania wód w górnej kredzie Wyżyny Miechowskiej. Prz. Geogr., 43: 561-586.
• 27. PASZYŃSKI J. & KLUGE M. 1986 - Klimat Niecki Nidziańskiej. Stud. Ośr. Dok. Fizjogr., 14: 211-238.
• 28. PAZDRO Z. & KOZERSKI B. 1990 - Hydrogeologia ogólna. Wyd. Geol., Warszawa, s. 623.
• 29. PRZESMYCKI P. 1921 - Źródła rzeki Białej i Szreniawy. Prz. Górn.-Hutn., 13: 355-370.
• 30. Rocznik Meteorologiczny 1974. IMGW, Warszawa, s. 660.
• 31. Rocznik Meteorologiczny 1975. IMGW, Warszawa, s. 792. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (DzU Nr 143, poz. 896).
• 32. RUTKOWSKI J. & MĄDRY S. 1997 - Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Miechów (915). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 33. SIWEK J. 2002 - Przyrodnicze i antropogeniczne uwarunkowania chemizmu wód źródlanych w zlewniach Szreniawy, Dłubni i Prądnika [rozprawa doktorska]. Uniw. Jagiell., Kraków, s. 146.
• 34. SIWEK J. 2004 - Źródła w zlewniach Prądnika, Dłubni i Szreniawy. Naturalne i antropogeniczne uwarunkowania jakości wód. Inst. Geogr. Gosp. Przestrz. Uniw. Jagiell., Kraków, s. 98.
• 35. SIWEK J. & CHEŁMICKI W. 2004 - Geology and land-use related pattern of spring water quality. Case study from the catchments of the Malopolska Upland (S. Poland). Geol. Acta, 2: 167-174.
• 36. WAGNER J., GAJOWIEC B. & MOTYKA J. 2000 - Mapa hydrogeologiczna Polski 1 : 50 000 wraz z objaśnieniami, ark. Miechów (915). Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 37. ZEMBAL M., LISZKA P. & PACHOLEWSKI A. 1997 - Mapa hydrogeologiczna Polski 1 : 50 000 wraz z objaśnieniami, ark. Słomniki (947). Państw. Inst. Geol., Warszawa. http://www.ogimet.com [dostęp: 12.03.2012].