Przemiany krajobrazu wsi górskich w Sudetach Wschodnich

• Autorzy: Bryś K. , Ojrzyńska H.

Warianty tytułu

EN

Landscape’s changes in the mountain villages in the Eastern Sudetes

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przedstawiono przemiany krajobrazu wsi Bielice, Nowy Gierałtów i Goszów (Sudety Wschodnie). Uwarunkowania fizjograficzne, funkcje wsi oraz odległość od miasta wpłynęły na kierunek ewolucji krajobrazu w obliczu zmian polityczno-narodowościowych i ustrojowych po II wojnie światowej. Przemiany dotyczyły głównie odejścia od rolniczego użytkowania ziem, a w efekcie nasilenia wtórnej sukcesji leśnej. Powojenny regres w rozwoju przestrzennym wsi ustąpił wraz z silnym rozwojem funkcji turystycznej. Wprowadzenie obcej stylistycznie zabudowy letniskowej, willowej i obiektów turystycznych doprowadziło do zaburzenia historycznych układów wsi, a w miejscowościach podmiejskich do stopniowego zaniku ich krajobrazowej odrębności. W oparciu o idee umiarkowanego i zrównoważonego rozwoju przestrzennego zaproponowano sposoby przeciwdziałania niekorzystnym trendom zmian krajobrazowych.

EN

There are shown landscape’s changes in the villages of Bielice, Nowy Gierałtów and Goszów (Eastern Sudetes). In the face of political-national and constitutional changes after II World War the physiographical determinants, function of villages and distance from the town have had an influence on landscape’s evolution direction. Landscape’s changes have mainly concerned retiring from the agriculture land use and as a result intensify of repeated forest succession. Postwar regress in village’s spatial development have last years subsided together with intense growth of tourist function. Introduction of stylistic foreign summer-resort building, detached houses and tourist objects have caused disturbance of historical villages configuration and in suburban villages - their landscape autonomy loss. On the basis of moderate and sustainable spatial development ideas there were proposed how to counteract detrimental landscape’s changes trends.

Słowa kluczowe

PL

przemiany krajobrazu; Sudety Wschodnie; sukcesja wtórna; architektura; układ wsi

EN

landscape changes; Eastern Sudetes; repeated succession; architecture; village configuration

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2010
• Tom: nr 14
• Strony: 157--173
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., ryc.

Twórcy

autor

Bryś K.

• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Instytut Kształtowania i Ochrony Środowiska, Wrocław, Polska

autor

Ojrzyńska H.

• Uniwersytet Wrocławski Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego, Wrocław, Polska

Bibliografia

• Bardach J., 1964: Historia państwa i prawa Polski. Tom I. do połowy XV wieku, PWN, Warszawa, 600 s.
• Böhm A., 2008a: Between the Theory and Practice of Landscape Formation, [w:] Methodology of Landscape Research, ed. Andreychouk V., Dissertations Commission of Cultural landscape No 8, Commission of Cultural Landscape, Sosnowiec, 63-74.
• Böhm A. 2008a: Między mandatem a partycypacją społeczną, [w:] Zarzadzanie krajobrazem kulturowym, red. Myga-Piątek U., Pawłowska K., Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG nr 10, Komisja Krajobrazu Kulturowego PTG, Sosnowiec, 515-524.
• Chylińska D., 2008: Harmonia i autentyzm krajobrazu widzialnego, a wykorzystanie architektury regionalnej i jej cech w turystyce, [w:] Studia krajobrazowe jako podstawa właściwego gospodarowania przestrzenią, red. Zaręba A., Chylińska D., Wr. Tow. Nauk.., Wrocław, 295-299.
• Ciok S., 1995: Zmiany ludnościowe i osadnicze w Sudetach. Acta Univ. Wratisl. Prace Inst. Geogr, ser. B, XII, 51-64.
• Chachaj J., 1978: Problem wsi zanikającej. Acta Univ. Wratisl., Pr. Inst. Geog., ser. B, II, 119-223
• Don J., Opletal M., 2000: Budowa i ewolucja geologiczna Masywu Śnieżnika [w:] Masyw Śnieżnika, Polska Agencja Ekologiczna, Wyd. PAE, Wrocław, 13-26.
• Don J., Skalpel J., Gotowała R., 2003: Mapa geologiczna metamorfiku Śnieżnika i Kopuły Velkovrbenskiej, Geologia Sudetica, vol 35.
• Fabiszewski J., Brej T., 2000: Dynamika przemian flory i roślinności, [w:] Masyw Śnieżnika, Polska Agencja Ekologiczna, Wyd. PAE,, Wrocław, 219-228.
• Fatyga J., Górecki A., 2001: Kształtowanie granicy rolno-leśnej i darniowo-polowej w Sudetach. Urząd Marszałk. Woj. Dolnośl., IMiUZ, Falenty, 322 s.
• Hrádek M., , Loučková B. 2009: Changes in forming in the landscape of Ekstern Sutetes as a factor influencing the dynamic of fluvial processes. Acta Univ. Palackianae Olomucensis – Geographica, vol. 40, no. 2, 5-24,
• Inglot S. (red.)., 1977: Historia chłopów śląskich, LSW, Warszawa, 520 s.
• Kutkowska B., 2007: Zrównoważony rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich terenów górskich na przykładzie Kotliny Kłodzkiej, [w:] Zrówn. rozwój obszarów górskich, FAPA, Warszawa, 15-20.
• Latocha A., 2005: Rozwój krajobrazu Sudetów Kłodzkich w czasach historycznych [w:] Struktura przestrzenno-funkcjonalna krajobrazu. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania geokompleksów naturalnych i zurbanizowanych, red. Szponar A., Horska-Schwarz S., Inst. Geogr. i Rozwoju Regionalnego UWr, Wrocław, 140-151.
• Latocha A., 2007: Krajobrazowe uwarunkowania potencjału turystycznego Ziemi Kłodzkiej [w:] Zrównoważony rozwój obszarów górskich, FAPA, Warszawa, 11-14.
• Latocha A., 2009: Zmiany krajobrazu wiejskiego w Sudetach w okresie powojennym, [w:] Polskie krajobrazy wiejskie dawne i współczesne. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego nr 12, Komisja Krajobrazu kulturowego PTG, Sosnowiec, 130-139.
• Mapa topograficzna Meßtischblatt w skali 1:25 000; arkusze: 5667 Bad Landeck (Lądek-Zdrój), 5767 Wilhelmsthal (Bolesławów), 5768 Bielendorf (Bielice), 1936.
• Mapa topograficzna w skali 1:10 000; układ 1965; arkusze: 483.112 Stary Gierałtów, 483.113 Stronie Śląskie, 483.114 Nowy Gierałtów, Pań. Przed. Geodezyjno- Kartograficzne 1989.
• Mapa turystyczna Ziemia Kłodzka. w skali 1:75 000. PLAN: Jelenia Góra 2003.
• Myga-Piątek U., 2008: Between Tradition and Modernity of the Cultural Landscape Research Discussion on Methodology, [w:] Methodology of Landscape Research, ed. Andreychouk V., Diss. Commission of Cultural landscape No 9, Comm. of Cultural Landscape, Sosnowiec, 75-92.
• Myga-Piątek U., 2010: Przemiany krajobrazów kulturowych w świetle idei zrównoważonego rozwoju. Problemy ekorozwoju - Problems of Sustainable Development, European Academy of Sciences and Arts, Salzburg (red, Polit. Lubel., Lublin), vol. 5, no 1, 95-108.
• Suchodolski Jacek, 1996: Regionalizm w kształtowaniu formy architektury współczesnej na obszarze Sudetów, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław.
• Uchwała nr XXXIX/337/06 Rady Miejskiej w Stroniu Śląskim z dnia 31 marca 2006 roku w sprawie. uchwalenia MPZP o miasta i gminy Stronie Śląskie.
• Waszkiewicz J., 2007: Zasadnicze konkluzje z analiz wykonanych w ramach programu FAO „Zrównoważony Rozwój Obszarów Górskich” TCP/POL/3004(A), [w:] Zrównoważony rozwój obszarów górskich, FAPA, Warszawa, 6-10.
• Wiatrzyk Stanisław, 1984: Wsie Masywu Śnieżnika - ich przemiany funkcjonalnoprzestrzenne, (maszynopis), Raport Inst. Arch. i Urb. PWr, Wrocław.