Wstępne rozpoznanie jakości wód podziemnych i powierzchniowych różnie użytkowanych terenów rolniczych zlewni Szreniawy

• Autorzy: Smoroń S. , Pietrzak S.

Warianty tytułu

EN

Preliminary recognition of ground and surface water quality in variously used agricultural areas in the Szreniawa river catchment

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przeprowadzono badania środowiska wodnego rolniczych lessowych obszarów Małopolski, zlokalizowanych w zlewni Szreniawy. Celem tych badań było określenie wpływu różnego użytkowania gruntów rolnych na jakość wód wgłębnych i powierzchniowych. W wybranych gospodarstwach pobierano, w cyklu miesięcznym, próbki płytkich wód gruntowych z intensywnych upraw warzyw, zbóż, łąk nienawożonych i słabo nawożonych obornikiem, odpływów drenarskich oraz rowów melioracyjnych. Do porównań pobierano również wodę ze źródła krasowego i rzeki Szreniawa przy ujściu do Wisły. W próbkach wody oznaczano stężenia: N-NO₃, N-NH₄, P-PO₄ , K, Mg, Ca, Na i Cl metodami stosowanymi w Instytucie Technologiczno-Przyrodniczym. Na podstawie analizy chemicznej próbek wody pobieranych od kwietnia 2012 r. do marca 2013 r. stwierdzono, że na obszarach lessowych Małopolski tylko intensywna uprawa warzyw stwarza realne zagrożenie dla jakości wód. Stężenie N-NO₃ w płytkich wodach gruntowych pod intensywnie nawożonymi warzywami i w sąsiadujących rowach melioracyjnych było bardzo duże (do 22,12 mg·dm^-3 ). W przypadku pozostałych upraw polowych stężenia badanych składników były znacznie mniejsze, a najczystsza woda występowała pod łąkami i w źródle krasowym. W rzece Szreniawa wystąpiły warunki sprzyjające procesowi eutrofizacji.

EN

Studies of aquatic environment in agricultural loess areas located in the Szreniawa River catchment of the Małopolska region were conducted to define the impact of various agricultural land use on surface and ground water quality. Samples of shallow ground waters from under intensive cultivation of vegetables, cereals, unfertilized or weakly fertilized with manure meadows, from drains and drainage ditches were taken monthly in selected farms. For comparison, water samples from the karst spring and the Szreniawa River at its outflow to the Vistula River were also collected. Concentrations of N-NO₃, N-NH₄ , P-PO₄, K, Mg, Ca, Na, and Cl in water samples were measured with methods used in ITP. Based on chemical analyses of water samples collected from April 2012 till March 2013 it was found that only intensive cultivation of vegetables on loess areas of the Malopolska region posed a real threat for water quality. Contribution of N-NO₃ in shallow ground waters under intensively fertilized vegetables and in adjoining field drain were very high (up to 22.12 mg·dm^-3 ). In the case of other field crops, concentrations of analysed components were substantially lower, and the purest water was found under meadows and in the karst spring. The Szreniawa River offered favorable conditions for the eutrophication process.

Słowa kluczowe

PL

biogeny; stężenie składników; woda; zagrożenie azotanami

EN

nutrients; concentration of components; water; threat of nitrates

• Wydawca: Wydawnictwo ITP
• Czasopismo: Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie
• Rocznik: 2014
• Tom: T. 14, z. 3
• Strony: 143–--157
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys.

Twórcy

autor

Smoroń S.

• Małopolski Ośrodek Badawczy ITP w Falentach, ul. Ułanów 21b, 31-450 Kraków

autor

Pietrzak S.

• Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Zakład Jakości Wody i Higienizacji

Bibliografia

• 1. BOMBÓWNA M. 1983. Chemical composition of water. W: Stream ecosystems in mountain grassland (West Carpahians). Acta Hydrobiologica. Vol. 24 s. 321–335.
• 2. HARTZ T.K. 2006. Vegetable production best management practices to minimize nutrient loss. Hort Technology. Vol. 16. Num. 3 s. 398–403.
• 3. ILNICKI P. 2004. Polskie rolnictwo a ochrona środowiska. Wyd. I. Poznań. AR. ISBN 83-7160-369-X ss. 485.
• 4. KAJAK Z. 1984. Wpływ rolnictwa na eutrofizację zbiorników wodnych. W: Skład chemiczny wód glebowych i powierzchniowych w warunkach intensywnej produkcji rolniczej. Pr. zbior. Red. H. Kukurenda. Cz. I. Sympozjum Naukowe. 11–12.06.1979. Puławy. Wydaw. IUNG s. 94–110.
• 5. KOC J., CIEĆKO C., JANICKA R., ROCHWERGER A. 1996. Czynniki kształtujące poziom mineralnych form azotu w wodach obszarów rolniczych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 440. s. 177–183.
• 6. KOSZELNIK P., BARTOSZEK L. 2011. Spływy powierzchniowe związków biogennych ze zlewni dwóch dopływów zbiornika Solina o różnym stopniu zagospodarowania zlewni. Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej. Budownictwo i Inżynieria Środowiska. Z. 58. Nr 4 s. 99–106.
• 7. NEETESON J.J., CARTON O.T. 2001. The environmental impact of nitrogen in field vegetable production [online]. Acta Horticulturae 563 s. 21–28. [Dostęp 29.07.2014]. Dostępny w Internecie: http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/315671
• 8. NETT L. 2012. N use efficiency in field vegetable production systems – Catch crop strategies and fertilization history effects on organic fertilizer turnover [online]. Humboldt Universität zu Berlin. Praca doktorska. ss. 105. [Dostęp 29.07.2014]. Dostępny w Internecie: http://edoc.hu-berlin.de/docviews/abstract.php?id=39146
• 9. PAWLIK-DOBROWOLSKI J. 1990. Źródła substancji chemicznych w zlewni, ich klasyfikacja i metody obliczana. Materiały Seminaryjne IMUZ. Nr 26. Falenty. Wydaw. IMUZ s. 7–15.
• 10. PIETRZAK S., WESOŁOWSKI P., BRYSIEWICZ A., DUBIL M., 2013. Chemizm polowego spływu powierzchniowego na tle uwarunkowań agrotechnicznych, w wybranym gospodarstwie w województwie zachodniopomorskim. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie T. 13. Z. 3 (43) s. 115–129.
• 11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. Dz.U. 2002. Nr 241 poz. 2093.
• 12. SAPEK A. 1996. Zagrożenie zanieczyszczenia wód azotem w wyniku działalności rolniczej. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 440 s. 309–329.
• 13. SAPEK B. 1995. Wymywanie azotanów oraz zakwaszenie gleby i wód gruntowych w aspekcie działalności rolniczej. Materiały Informacyjne. Nr 30. Falenty. Wydaw. IMUZ. ISSN 08060-1410 ss. 31.
• 14. SMOROŃ 2009. Wpływ upraw polowych i użytków zielonych na jakość wód w południowych rejonach Polski. W: Badania chemiczne w służbie rolnictwa i ochrony środowiska. Pr. zbior. Red. B. Sapek. Zeszyty Edukacyjne. Nr 12. Falenty. Wydaw. IMUZ s. 151–160.
• 15. SMOROŃ S. 2012. Zagrożenie erozją wód powierzchniowych wyżyn lessowych Małopolski. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 12. Z. 1 (37) s. 181–191.
• 16. SMOROŃ S., KOPEĆ S., MISZTAL A. 1996. Dynamika azotanów w wodach infiltrujących przy różnych uprawach rolniczych. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. Z. 440 s. 365–374.
• 17. SMOROŃ S., KOWALCZYK A., KOSTUCH M. 2009. Użytkowanie gruntów zlewni Szreniawy w kontekście ochrony gleby i wody w latach 1995-2005. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T. 9. Z. 3 (27) s. 167–179.
• 18. SMOROŃ S., KUŹNIAR A., KOWALCZYK A. 2011. The Loads of Chemical Components (NPK) in the Proszowice Plateau (the Given Example Being of the Szreniawa Catchment). Polish Journal of Environmental Studies. Vol. 20. No 4A s. 312–316.
• 19. SZMIGIEL A., KOŁODZIEJCZYK M. 2004.Wybrane wskaźniki efektywności nawożenia ziemniaka. Annales UMCS. Sec. E. Vol. 59. Nr 3 s. 1445–1453.
• 20. TWARDY S., SMOROŃ S. 2011. Wpływ obornika owczego składowanego na zadarnionym stoku górskim na jakość wód spływających. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie. T.11. Z. 2 (34) s. 167–179.
• 21. WITEK T., GÓRSKI T., KERN H., ŻUKOWSKI B., BUDZYŃSKA K., FILIPIAK K., FIUT M., STRZELEC J. 1994. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski według gmin. Supl. A-57. Pr. zbior. Red. T. Witek. Puławy. Wydaw. IUNG ss. 248.
• 22. ZUPANC V., STURM M., LOJEN S., MARSIC-KACJAN N., ADU-GYAMFI J., BRACIC-ZELEZNIK B., URBANC
• 23. J., PINTAR M. 2011. Nitrate leaching under vegetable field above a shallow aquifer in Slovenia. Agriculture, Ecosystems and Environment. Vol. 144 (1) s. 167–174.