Wielokryterialna ocena czynników wpływających na zmniejszanie retencji w zlewni zbiornika Sulejów – wdrożenie autorskiej metodyki

• Autorzy: Pieron Łukasz , Absalon Damian , Matysik Magdalena

Identyfikatory

DOI

10.15199/22.2024.5.1

Warianty tytułu

EN

Multi-criteria assessment of factors affecting the reduction of retention capacity in the Sulejów reservoir catchment - implementation of the original methodology

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Rolą analiz wielokryterialnych jest wybranie i sprawdzenie elementów mających potencjalny wpływ na dane zjawisko i wskazanie spośród nich jednego najistotniejszego lub grupy dominującej. Tego typu rozwiązanie zastosowano również w przypadku oceny czynników wpływających na zmniejszenie retencji na obszarze zlewni zbiornika Sulejów. W artykule uwzględniono następujące komponenty środowiska przyrodniczego i działalności człowieka: sieć rzeczną, zabudowę hydrotechniczną, użytkowanie ziemi oraz spadki terenu. W badaniach wykorzystano autorską metodykę badań wielokryterialnych z użyciem analiz geoprzestrzennych (w narzędziach GIS), opierając się na zastosowanych siatkach pól podstawowych (w formie heksagonów). Dzięki temu zhierarchizowano zlewnie zbiornika Sulejów pod względem obszarów o najlepszych i najgorszych parametrach w kontekście dostawy rumowiska wpływającego na zmniejszenie pojemności retencyjnej, a także wskazano sieć rzeczną i użytkowanie terenu jako kluczowe czynniki w tym aspekcie.

EN

The role of multi-criteria analyses is to select and verify elements that can potentially affect a given phenomenon and indicate the most important or dominant group among them. This solution was also used to assess factors influencing the reduction of retention capacity in the Sulejów reservoir catchment area. The following components of the natural environment and human activity were taken into account in the article: river network, hydraulic development, land use, and terrain slopes. The research used an original multi-criteria methodology using geospatial analyzes (GIS) based on a grid of basic fields (hexagons). This made it possible to rate the Sulejów reservoir catchment basin in terms of areas with the best and worst parameters in the context of the supply of sediment affecting the reduction of storage capacity, with the river network and land use identified as key factors.

Słowa kluczowe

PL

zbiornik Sulejów; retencja; zarządzanie pojemnością zbiorników; przeciwdziałanie skutkom suszy; GIS

EN

Sulejów Reservoir; retention; reservoir capacity management; counteracting the effects of drought; GIS

• Wydawca: Wydawnictwo SIGMA-NOT
• Czasopismo: Gospodarka Wodna
• Rocznik: 2024
• Tom: Nr 5
• Strony: 2--7
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Pieron Łukasz

• Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, ul. Żelazna 59a; 00-848 Warszawa, Polska
• Uniwersytet Śląski w Katowicach, ul. Bankowa 12, 40-007 Katowice, Polska

• https://orcid.org/0000-0002-0457-1375

autor

Absalon Damian

• Uniwersytet Śląski w Katowicach, ul. Bankowa 12, 40-007 Katowice, Polska

• https://orcid.org/0000-0001-7504-4962

autor

Matysik Magdalena

• Uniwersytet Śląski w Katowicach, ul. Bankowa 12, 40-007 Katowice, Polska

• https://orcid.org/0000-0002-5424-5703

Bibliografia

• [1] Absalon D., Matysik M., Pieron Ł. 2023. „Evaluation of Pressure Types Impacted on Sediment Supply to Dam Reservoirs: Selected Examples of the Outer Western Carpathians Catchments Area”. Water 15: 597.
• [2] Ambrożewski Z. J. 2013. „Budowa zbiornika wodnego Sulejów”. Gospodarka Wodna (12): 457-464.
• [3] Baza danych obiektów topograficznych (BDOT10k): https://www.geoportal.gov.pl/dane/baza-danych-obiektow-topograficznych-bdot [dostęp: 1.05.2023].
• [4] Bekri E. S., Economou P., Yannopoulos P. C., Demetracopoulos A. C. 2021. „Reassessing Existing Reservoir Supply Capacity and Management Resilience under Climate Change and Sediment Deposition”. Water 13: 1819.
• [5] Biernacki M., Izydorczyk K., Śliwiński D., Kaczmarek T. 2023. „Zbiornik Sulejowski”. Gospodarka Wodna (10): 4-7.
• [6] Chamerska A., Skąpski K., Jarosiewicz P., Izydroczyk K., Biernacki M., Frątczak W. 2023. „Zastosowanie telemetrycznego monitoringu w czasie rzeczywistym jako podstawa Systemu Wspierania Decyzji dla Zbiornika Sulejowskiego”. Gospodarka wodna (10): 13-15.
• [7] Copernicus Global Land Service Data: https://land.copernicus.eu/global/products/lc [dostęp: 1.05.2023].
• [8] CORINE Land Cover: https://clc.gios.gov.pl/ [dostęp: 1.05.2023].
• [9] Froehlich D. C., Narayan P., Kumar, M. 2017. „Estimating reservoir capacity loss form sedimentation”. Third National Dam Safety Conference 2017.
• [10] Hydeko Ltd. 2010. Instrukcja gospodarowania wodą - zbiornik wodny Sulejów na rzece Pilicy.
• [11] Informacje Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie (PGW WP). 2021. https ://warszawa.wody.gov.pl/aktualnosci/1479-udrozniona-pilica-dla-wiekszego-bezpieczenstwa-powodziowego-mieszkancow-sulejowa [dostęp: 10.05.2023].
• [13] Izydorczyk K., Frątczak W., Biernacki M., Zalewski M. 2023. „Ekohydrologiczne podejście do zarządzania zasobami wodnymi zlewni Pilicy”. Gospodarka Wodna (10): 8-10.
• [14] Janczewska N., Matysik M., Absalon D. 2022. Ocena rozbieżności między przestrzennymi bazami danych wód powierzchniowych w kontekście gospodarowania wodami w Polsce. W Współczesne problemy gospodarowania zasobami wodnymi, 85-96. Monografie Komitetu Gospodarki Wodnej Polskiej Akademii Nauk, zeszyt 45.
• [15] Jaskulski M., Szmidt A. 2014. „Transformations in morphometry of valley bottom as a result of the creation of a reservoir illustrated with the example of Sulejów Lake”. Landform Analysis 27: 27-33.
• [16] Magnuszewski A., Kiedrzyńska E., Kiedrzyński M., Moran S. 2014. „GIS Approach to Estimation of the Total Phosphorous Transfer in the Pilica River Lowland Catchment". Quaestiones Geographicae 33: 101-110.
• [17] Mankiewicz-Boczek J., Font-Nájera A. 2023. „Sinice (cyjanobakterie) – dominacja w letnich zakwitach wody na zbiorniku Sulejów”. Gospodarka Wodna (10): 11-12.
• [18] Mapa Podziału Hydrograficznego Polski w skali 1:10 000 (MPHP10k). https://dane.gov.pl/pl/dataset/2167,mapa-podzialu-hydrograficznego-polski-w-skali-110 [dostęp: 1.05.2023].
• [19] Michna A. 2008. „35 lat eksploatacji zbiornika Sulejów”. Gospodarka Wodna (12): 481-485.
• [20] Michna A. 2013. „40 lat eksploatacji zbiornika Sulejów”. Gospodarka wodna (12): 1184486.
• [21] Mrozińska N., Habel M., Obolewski K. 2023. „The effects of sediment types on the structure of bottom invertebrate communities in a small European lowland dam reserwoir". Ecohydrology 8: Hydrobiology. DOl: 101016/j.ecohyd.2023.04.009.
• [22] Pieron Ł., Absalon D., Habel M., Matysik M. 2021. "Inventory of Reservoirs of Key Significance for Water Management in Poland - Evaluation of Changes in Their Capacity”. Energies 14: 7951.
• [23] Pieron Ł., Absalon D., Matysik M. 2024 "Multi-criteria assessment of factors affecting the reduction of retention capacity of dam reservoirs”. Elementa: Science of Anthropocene 12(1): 00069.
• [24] „Projekt zintegrowany LIFE – Wdrażanie Planu gospodarowania wodami w dorzeczu Wisły na przykładzie zlewni Pilicy (LIFE Pilica)”. 2023. Gospodarka Wodna (10): 1-2.
• [25] Richling A., Solon J., Macias A, Balon J., Borzyszkowski J., Kistowski M. (eds.). 2021. Regionalna geografia fizyczna Polski. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• [26] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 21 sierpnia 2019 r. w sprawie zakresu instrukcji gospodarowania odą (Dz. U. 2019 poz. 1725).
• [27] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 lipca 2021 r. w sprawie przyjęcia Planu przeciwdziałania skutkom suszy (Dz. U. 2021 poz. 1615).
• [28] Szałański P., Galimska N., Wagner I. 2023. „Miejskie Plany Adaptacji jako narzędzie ograniczające negatywny wpływ obszarów zurbanizowanych na wody powierzchniowe zlewni rzeki Pilicy”. Gospodarka Wodna (10): 24-27.
• [29] Szatten D., Brzezińska M., Bosino A. 2023. „Nowe pomiary kontinuum osadów w rzece Brdzie (Polska): wyniki funkcjonowania 50-letniego zapory Koronowo". Gleby Osady.
• [30] Woś K., Radoń R., Tekielak T., Wrzosek K., Pieron Ł., Piórecki M. 2022. „Role of Multifunctional Water Reservoirs in the Upper Vistula Basin in Reducing Flood Risk”. Water 14: 4025.

Uwagi

W bibliografii zabrakło pozycji 12.