Żelazowanad : metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy

• Autorzy: Surgiewicz Jolanta

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0014.8159

Warianty tytułu

EN

Ferrovanadium : determination in workplace air

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Żelazowanad należy do grupy żelazostopów stosowanych do produkcji stali węglowej, stali stopowej o wysokiej wytrzymałości, odpornej na temperaturę i skręcanie. Żelazowanad w postaci pyłu jest łagodnym środkiem drażniącym dla skóry i dróg oddechowych człowieka. Jednak wśród pracowników narażonych na żelazowanad stwierdzono zmiany patologiczne w układzie oddechowym. Wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) na stanowiskach pracy dla frakcji wdychalnej żelazowanadu wynosi 1 mg/m³, wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) wynosi 3 mg/m³. Przedstawiono metodę oznaczania żelazowanadu do oceny narażenia zawodowego na tę substancję w zakresie 1/10 ÷ 2 wartości NDS. Metoda polega na: pobraniu żelazowanadu zawartego w powietrzu na filtr, mineralizacji filtra w stężonym kwasie azotowym i chlorowodorowym oraz oznaczaniu żelaza i wanadu metodą płomieniową absorpcyjnej spektrometrii atomowej (AAS). Metoda umożliwia oznaczenie żelazowanadu zawartego w powietrzu na stanowiskach pracy we frakcji wdychalnej w zakresie stężeń 0,073 ÷ 2,06 mg/m³ (dla próbki powietrza o objętości 720 l). Uzyskana względna niepewność rozszerzona pomiaru żelazowanadu spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482 dla procedur stosowanych do oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda umożliwia wykonywanie pomiarów zgodnie z zasadami dozymetrii indywidualnej. Zakres tematyczny artykułu obejmuje zagadnienia zdrowia oraz bezpieczeństwa i higieny środowiska pracy będące przedmiotem badań z zakresu nauk o zdrowiu oraz inżynierii środowiska.

EN

Ferrovanadium belongs to the group of ferroalloys used in the production of carbon steel, high-strength alloy steel. Ferrovanadium dust is a mild irritant to human skin and respiratory tract. However, pathological changes in various zones of the respiratory system were found among workers in the production of ferrovanadium. Currently, maximum allowable concentration value (MAC) for ferrovanadium in workplace air in Poland, for inhalable fraction, is at 1 mg/m³ and STEL at 3 mg/m³ . The article presents a method for determining concentrations of ferrovanadium in the range of 1/10–2 of the MAC. The method consists in collecting ferrovanadium contained in the air in fractions to filters, mineralization of filters with the use of concentrated acids and determination of iron and vanadium with atomic absorption spectrometry (AAS). The developed analytical method makes it possible to determine the inhalable fraction ferrovanadium in workplace air at the concentration range of 0.073–2.06 mg/m³ (for an 720-L air sample). The obtained relative expanded uncertainty of the measurement of ferrovanadium meets the requirements of Standard No. PN-EN 482. This article discusses the problems of occupational safety and health, which are covered by health sciences and environmental engineering.

Słowa kluczowe

PL

żelazowanad; żelazo i jego związki; wanad i jego związki; absorpcyjna spektrometria atomowa; narażenie zawodowe; nauki o zdrowiu; inżynieria środowiska

EN

ferrovanadium; iron and its compounds; vanadium and its compounds; atomic absorption spectrometry; occupational exposure; health sciences; environmental engineering

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2021
• Tom: Nr 1 (107)
• Strony: 97--115
• Opis fizyczny: Bibliogr. 14 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Surgiewicz Jolanta

• Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy 00-701 Warszawa, ul. Czerniakowska 16 POLAND

• https://orcid.org/0000-0002-3936-5897

Bibliografia

• 1. Dobecki M. (2012). Walidacja metod pomiarowych i szacowanie niepewności pomiaru czynników chemicznych w powietrzu na stanowiskach pracy. Med. Pr. 63(6), 723–732 [http://www.imp.lodz.pl/upload/oficyna/artykuly/ pdf/full/2006/mp_6-2012_m_dobecki.pdf, data dostępu: 8.02.2021].
• 2. ECHA (2020). European Chemicals Agency. Vanadium alloy, base, V, C, Fe (Ferrovanadium) [https://echa.europa.eu/ pl/substance-information/-/substanceinfo/100.107.726, data dostępu: 8.02.2021].
• 3. GESTIS (2020). Substance database. Ferrovanadium dust. BG Institute for Occupational Safety and Health, Sankt Augustin, Germany [https://gestis-database.dguv.de/data? name=520061, data dostępu: 8.02.2021].
• 4. Matczak W. (1994). Żelazowanad. Metody oznaczania wybranych substancji chemicznych w powietrzu środowiska pracy. IMP, Łódź.
• 5. PN-EN 482+A1:2016 Narażenie na stanowiskach pracy – Wymagania ogólne dotyczące charakterystyki procedur pomiarów czynników chemicznych.
• 6. PN-EN ISO 21832:2020-10 – wersja angielska. Powietrze na stanowiskach pracy – Metale i metaloidy w cząstkach zawieszonych w powietrzu – Wymagania dotyczące oceny procedur pomiarowych.
• 7. PN-Z-04008-7:2002/Az1:2004 Ochrona czystości powietrza – Pobieranie próbek – Zasady pobierania próbek powietrza na stanowiskach pracy i interpretacji wyników.
• 8. PN-Z-04253:1997 Ochrona czystości powietrza – Oznaczanie żelazowanadu na stanowiskach pracy metodą płomieniową absorpcyjnej spektrometrii atomowej.
• 9. PubChem (2020). Database. Ferrovanadium. National Center for Biotechnology Information (NCBI). USA, U.S. National Library of Medicine, United States National Institutes of Health (NIH) [https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/ compound/Ferrovanadium, data dostępu: 8.02.2021].
• 10. Price W.J. (1983). Spectrochemical Analysis by Atomic Absorption. John Wiley & Sons, Chichester.
• 11. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU 2018, poz. 1286).
• 12. Rozporządzenie Komisji (UE) 2018/669 z dnia 16 kwietnia 2018 r. zmieniające, w celu dostosowania do postępu naukowo-technicznego, rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin. Dz. Urz. UE z dnia 4.05.2018 r. (L 115/1) [Commission Regulation (EU) 2018/669 of 16 April 2018 amending, for the purposes of its adaptation to technical and scientific progress, Regulation (EC) No 1272/2008 of the European Parliament and of the Council on classification, labelling and packaging of substances and mixturesText with EEA relevance].
• 13. Shliapnikov D.M., Shur P.Z., Alekseev V.B., Vlasova E.M., Kostarev V.G., Safonova M.A. (2013). [Hygienic features of work conditions and their influence on health of workers engaged in ferrovanadium production]. Med. Tr. Prom. Ekol. 11, 12–16.
• 14. Komisja Europejska (2001). Zintegrowane Zapobieganie i Ograniczanie Zanieczyszczeń (IPPC). Dokument Referencyjny BAT dla najlepszych dostępnych technik w produkcji metali nieżelaznych [http://ippc.mos.gov.pl/ippc/custom/ BAT_met_niez.pdf, data dostępu: 8.02.2021].

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).