The Map of Old Wet Poland: Re-Storying Wetlands

• Autorzy: Barcz Anna

Identyfikatory

DOI

10.2478/pcr-2025-0006

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

This paper arguments that despite the historical and political contexts of the nineteenth century period and the military intentions of The Map of Old Poland’s [Karta Dawnej Polski] original creators, this source now represents not only the nationhood narrative but also a complex story of wetlands. Due to time constraints and limited resources, the authors did not index forests or other environments in this map, except from aquatic objects. Therefore, we received a rich source containing over 3,700 hydronyms in Polish, including rivers, swamps, bogs, marshes, lakes, and larger bodies of water, some of which no longer exist or are now known only by foreign names. After indexing them for a new digital edition prepared by the Spatial History Lab in the Department of Historical Atlas, this paper envisages how to study such rare cartographical data within the frame of environmental history and the renewed interest in wetland restoration across a drying Europe. Particularly, the eastern parts of the former Polish Kingdom preserved on The Map of Old Poland, stretching from north to south, offer several valuable examples that are case studied in this article. The author examines historical knowledge about the mapping of wetlands and how these areas were discussed by comparing travelogues and geohistorical sources from both the relevant period and selected contemporary texts. Where appropriate, the author adds commentary on what happened with these mapped wet territories, how and when they disappeared, and which have survived as protected reserves. To focus specifically on wetlands as subjects of environmental history, the author applies an aquacritical theory to investigate these unbound lands of old Poland and their stories, which extend beyond what is known about the hydrological regimes of historical states (the Polish-Lithuanian Commonwealth and the conquering empires of Russia, Prussia, and Austria). By recognising the ecological layer as a form of wetland sovereignty within the map, their histories and memories are restored. This approach’s ambition is to complement our patchy knowledge of the trajectories of environmental transformations and the scale of aquatic ecosystems loss. However, this paper traces only selected wetlands through their hydronyms, meaning that the scope of the study is limited to extracting specific histories. Still, further research is needed to compare other cartographical sources from the period for a deeper overview of wet heritage and for collecting and comparing more wetland hydronyms and their cartographical representations.

Słowa kluczowe

EN

Karta Dawnej Polski; wetlands; hydronyms; aquacritical cartography; blue environmental history

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne. Oddział Kartograficzny
• Czasopismo: Polish Cartographical Review
• Rocznik: 2025
• Tom: Vol. 57, No. 1
• Strony: 87--105
• Opis fizyczny: Bibliogr. 65 poz., mapy

Twórcy

autor

Barcz Anna

• Tadeusz Manteuffel Institute of History of the Polish Academy of Sciences Warsaw, Poland

• https://orcid.org/0000-0002-8687-5259

Bibliografia

• Barcz, A. (2024). Aquatic Poland in humanities education: Gaps and challenges. In B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, & M. Ochwat (Eds.), Polish flows: An aqua-critical reading of cultural and educational narratives about rivers (pp. 15–30). Brill/V&R Press.
• Blackbourn, D. (2007). The conquest of nature: Water, landscape, and the making of modern Germany. W.W. Norton & Company.
• Bryżko-Zapór, N. (2021). Pogranicze wszystkiego. Podróże po Wołyniu. Czarne.
• Chałubińska, A. (1969). Ignacy Domeyko i jego wkład do geografii Polski. Studium z historii geografii. PWN.
• Chałubińska, A. (1986). Geografia Polski w pracach Wydziału Statystycznego przy Towarzystwie Literackim Polskim w Paryżu. Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 2, 445–470.
• Chełmoński, J. (1875). Jesień [Painting]. Wojciech Pawłowski’s collection.
• Chełmoński, J. (1899). Stóg na Pińszczyźnie [Painting]. Private collection.
• Chrzanowski, W. (1835). O wojnie partyzanckiej. Drukarnia E. Martinet.
• Chrzanowski, W. (1844). Wyciągi z celniejszych dzieł o wyższej części sztuki wojskowej przez Generała Chrzanowskiego. W Księgarni B. Behr.
• Cronin, M. (2019). Irish and Ecology. Foilseacháin Ábhair Spioradálta.
• Danowska, E. (2022). Kartograficzne zainteresowania Tadeusza Czackiego. Krakowski Rocznik Archiwalny, 28, 119–134. https://doi.org/10.4467/12332135KRA.22.007.16847
• Degórska, B. (2015). Transformation of Kujawy landscape in Central Poland (1770–1970). In M. Luc, U. Somorowska, & J. Szmańda (Eds.), Landscape Analysis and Planning (pp. 129–158). Springer Geography. https://doi.org/10.1007/978-3-319-13527-4_8
• Instytut Historii PAN im. Tadeusza Manteuffla (2025, April 2). Mapa dla narodu: Cyfrowa edycja “Karty Dawnej Polski” Wojciecha Chrzanowskiego. Atlas Fontium. https://atlasfontium.pl/karta-dawnej-polski/
• Dmitruczuk, A. (2025, July 21). Mokradła na wschodniej granicy mają nas bronić przed rosyjską inwazją. Dziennik Gazeta Prawna. https://serwisy.gazetaprawna.pl/ekologia/artykuly/9845151,mokradla-nawschodniej-granicy-maja-nas-bronic-przed-rosyjskainwazja.html
• Domeyko, I. (1838). Mappa wód Polski według Engelhardta, Suchtelena, Liesganika etc. Polona. https://polona.pl/preview/ca2e8ca1-6d6f-4fc4-9d80--240c365c1eb7
• Dudzicka, G., & Grzybowska, I. (2000). XIX-wieczna kartografia tematyczna ziem polskich w zbiorach Centralnej Biblioteki Geografii i Ochrony Środowiska w Warszawie. In W. Wernerowa, J. Ostrowski, (Eds.), Kartografia polska XIX wieku w dorobku Bolesława Olszewicza (pp. 189–200). IHN PAN, PTG.
• Duży, W., & Panecki, T. (in press). Mapa dla narodu. Rola, treść i znaczenie “Karty Dawnej Polski” (1859). Studia Źródłoznawcze, 63.
• Fluet-Chouinard, E., Stocker, B. D., Zhang, Z. et al. (2023). Extensive global wetland loss over the past three centuries. Nature, 614, 281–286. https://doi.org/10.1038/s41586-022-05572-6
• Frydrychowicz R. (1888). Reda. In B. Chlebowski & W. Walewski (Eds.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą B. Chlebowskiego, W. Walewskiego. Wg planu F. Sulimierskiego (Vol. XI, pp. 583–584). Nakł. W. Walewskiego. http://dir.icm.edu.pl/Slow-nik_geograficzny/
• Giblett, R. (2021). Wetlands and western cultures. Denigration to conservation. Lexington Books.
• Gloger, Z. (1903). Dolinami rzek. Podlaska Biblioteka Cyfrowa. https://pbc.biaman.pl/dlibra/publication/5311/edition/5045
• Graf, R., Kaniecki, A., & Medyńska-Gulij, B. (2008). Dawne mapy jako źródło informacji o wodach źród-łowych i stopniu ich antropogenicznych przeobra-żeń. Badania fizjograficzne nad Polską Zachodnią. Seria A – Geografia fizyczna, 59, 11–27.
• Gruppuso, P. (2018). Edenic views in wetland conservation: Nature and agriculture in the Fogliano area, Italy. Conservation and Society, 16, 397–408. https://doi.org/10.4103/cs.cs_17_130
• Jelski, A. (1883). Kniaź. In F. Sulimierski, B. Chlebowski, & W. Walewski (Eds.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego (Vol. IV, p. 193). Nakł. W. Walewskiego. http://dir.icm.edu.pl/Slow-nik_geograficzny/
• Jelski. A. (1893). Wołochowe. In B. Chlebowski (Ed.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą B. Chlebowskiego. Wg planu F. Sulimierskiego (Vol. XIII, p. 881). Nakł. W. Walewskiego. http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/
• Kieniewicz, A. (1989). Nad Prypecią, dawno temu... Wspomnienia zamierzchłej przeszłości. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Kopernicki, W. (1882). Mapa hydrograficzna dawnej Słowiańszczyzny: część zachodnio-północna. (D.1904). Central Library of Geography and Environmental Protection. Institute of Geography and Spatial Organization PAS, Poland. https://rcin.org.pl/igipz/dlibra/publication/2048/edition/320/content
• Kozica, K. (2014). Mapa bagien Polesia Daniela Zwickera z 1650 roku – dwa znane i dwa nieznane egzemplarze odkryte w zbiorach polskich. Polski Przegląd Kartograficzny, 46(2), 173–191.
• Kraszewski, J. I. (1985). Wspomnienia Wołynia, Polesia i Litwy (S. Burkot, Ed.). Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza. (Original work published in 1840)
• Krzywicki, J. (1886). Owrucki powiat. In B. Chlebowski & W. Walewski (Eds.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą B. Chlebowskiego, W. Walewskiego. Wg planu F. Sulimierskiego Vol. VII, pp. 780–781). Nakł. W. Walewskiego. http://dir.icm.edu.pl/Slow-nik_geograficzny/
• Krzywicki, J. (1899). Słucki powiat. In B. Chlebowski & W. Walewski (Eds.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą B. Chlebowskiego, W. Walewskiego. Wg planu F. Sulimierskiego (Vol. X, pp. 842–844). Nakł. W. Walewskiego. http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/
• Krzywicki, J. (1890). Suraż. In B. Chlebowski & W. Walewski (Eds.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą B. Chlebowskiego, W. Walewskiego. Wg planu F. Sulimierskiego (Vol. XI/issue 128, pp. 593–595). Nakł. W. Walewskiego. http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/
• Kuna, J., Panecki, T., & Zawadzki, M. (2024). Methodology of Mosaicking and Georeferencing for Multi-Sheet Early Maps with Irregular Cuts Using the Example of the Topographic Chart of the Kingdom of Poland. ISPRS International Journal of Geo-Information, 13(7), 249. https://doi.org/10.3390/ijgi13070249
• Lub., A., Majerski S., Chlebowski, B. (1886). Noteć. In B. Chlebowski & W. Walewski (Eds.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą B. Chlebowskiego, W. Walewskiego. Wg planu F. Sulimierskiego (Vol. VII, pp. 187–189). Nakł. W. Walewskiego. http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/
• Łowmiański, H. (1973). Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e. PWN.
• Łotysz, S. (2022). Pińskie błota. Natura, wiedza i polityka na polskim Polesiu do 1945 roku. Universitas.
• Majerski, S. (1880). Chodzież. In F. Sulimierski, B. Chlebowski, & W. Walewski (Eds.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego (Vol. I, pp. 613–615). Nakł. W. Walewskiego. http://dir.icm.edu.pl/Slow-nik_geograficzny/
• Manteuffel, G. (1884). Łuban. In F. Sulimierski, B. Chlebowski, & W. Walewski (Eds.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego (Vol. V/issue 58, pp. 769–770). Nakł. W. Walewskiego. http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/
• Marczak, M. (1935). Przewodnik po Polesiu. Polskie Towarzystwo Krajoznawcze.
• Nałkowski, W. (1887). Polska. In B. Chlebowski & W. Walewski (Eds.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą B. Chlebowskiego, W. Walewskiego. Wg planu F. Sulimierskiego (Vol. VIII/issue 92, pp. 601–651). Nakł. W. Walewskiego. http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/
• O’Gorman, E. (2021). Wetlands in a dry land. More-than-human histories of Australia’s Murray-Darling basin. University of Washington Press.
• Olszewicz, B. (1921). Polska kartografia wojskowa (zarys historyczny). Główna Księgarnia Wojskowa.
• Panecki, T., Duży, W., Gochna, M., Barcz, A., & Wrzesińska A. (in press). Opracowanie cyfrowej edycji “Karty Dawnej Polski” (1859). Studia Geohisto-rica, 13.
• Pawłowski, B. (1937). Wojciech Chrzanowski. In Polski Słownik Biograficzny (Vol. III/issue 5, pp. 463–467). Nakł. Polskiej Akademii Umiejętności.
• Pawłowski, S. (1917). Geografia Polski. Nakł. Książ-nicy Polskiej Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyż-szych. (12.356). Central Library of Geography and Environmental Protection. Institute of Geography and Spatial Organization PAS, Poland. https://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=737
• Perthées, K. (1809). Carte hydrographique de Pologne: presentée au feu Roi Stanislas Auguste par M.r le colonel de Perthes géographe de sa Majesté. Polona. https://polona.pl/item-view/56cc33b2-2050-4244-b71f-ea73753c81df?page=0
• Plater, L. (1841). Opisanie jeograficzno-historyczno-statystyczne województwa poznańskiego. Drukarnia Polska J. Marylskiego. (II-548). Central Library of Geography and Environmental Protection. Institute of Geography and Spatial Organization PAS, Poland. http://rcin.org.pl/Content/53946/PDF/WA51_23107_PTG802-r1841_Opisanie-woj-poznans.pdf
• Pospiszyl, M. (2023). The fifth element: The enlightenment and the draining of Eastern Europe. Environmental History, 28(2). https://doi.org/10.1086/723839
• Rastawiecki, E. (1846). Mappografia dawnej Polski. S. Orgelbrand. Polona. https://polona.pl/preview/9f25e472-01f6-4f4d-af07-583b6f0df967
• Gidrografičeskaâ karta Carstva Pol’skago = Carte hydrographique du Royaume de Pologne = Karta hidrograficzna Królestwa Polskiego. (1850). (Ds.7960), Central Library of Geography and Environmental Protection. Institute of Geography and Spatial Organization PAS, Poland. https://www.rcin.org.pl/igipz/dlibra/publication/2574?language=pl
• Rulikowski, E. (1880) Czerkasy. In F. Sulimierski, B. Chlebowski, & W. Walewski (Eds.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcyą F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego (Vol. I, pp. 802–808). Nakł. W. Walewskiego. http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/
• Rybicka, E. (2021). Do czego służy mapa? Kartografia w obiegu socjokulturowym. Łódzkie Studia Etnograficzne, (60), 35–51. https://doi.org/10.12775/LSE.2021.60.03.
• Siwicka, D. (2015). Potrzeba mapy. Prace kartograficzne polskich emigrantów. Wiek XIX. Rocznik Tow. Lit. im. A. Mickiewicza, VIII(L), 27–37. https://rcin.org.pl/dlibra/publication/edition/68763/content
• Siwicka, D. (2018). Mapy romantyków. Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
• Solarz, M. W., & Kroczak, R. (2016). Hydronimy Pasma Brzanki na Pogórzu Ciężkowickim. Onomastica, 60, 333–359. http://dx.doi.org/10.17651/onomast.60.23.
• Szady, B. (2018). Dawna mapa jako źródło w badaniach geograficzno-historycznych w Polsce. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 66(2), 129–141. https://rcin.org.pl/Content/70451/PDF/WA308_89886_P330_Dawna-mapa-jako_I.pdf
• Szalkiewiczówna, B. (1964). Rysunek sieci wodnej na mapie Chrzanowskiego (próba oceny). Czasopismo Geograficzne, XXXV(51), 51–59.
• Tally, R., & Battista, Ch. (Eds.) (2016). Ecocriticism and geocriticism. Overlapping territories in environmental and spatial literary studies. Palgrave Macmillan.
• Topolnicki, J. (1862). Mapa Rzeczypospolitej Polskiej ułożona i rysowana w roku 1862 przez Jana Topolnickiego podług map: Lelewela, Wrotnowskiego i Zanoniego i podług opisów Balińskiego, Lelewela i St. Sarnickiego. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/600603/edition/511868/content
• Topograficzna Karta Królestwa Polskiego (mapa Kwatermistrzostwa) 1:126 000. (1839–1843). [scale 1:126,000]. Atlas Fontium. https://atlas.ihpan.edu.pl/pastmaps/?lon=20.929167&lat=52.664200&z=7.5&l=polskie:1|TKKP_126k:1
• Wrotnowski, F. (1859, February 26). Karta Polski. Wiadomości Polskie, 6(9), 37–40.
• Zajac, O. (2020). The map as a political manifesto: The case of Karta Dawnej Polski and Hôtel Lambert’s concepts of the Polish state and nation. Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung, 69(3), 327–354.
• Zarycki, T. (1998). Towards the theory of structures of maps in their deep/concept dimension. The Cartographic Journal, 35(1), 71–78. https://doi.org/10.1179/000870498787074038
• Ziemeļniece, A., & Vanaga, E. (2023). Urban pressure around areas of natural heritage. Cenas tīrelis. Landscape Architecture and Art, 23(23), 45–50. https://doi.org/10.22616/j.landarchart.2023.23.06
• Żurek, S. (2016). Geneza jezior i torfowisk dorzecza Prypeci w świetle polskich badań okresu międzywojennego. Acta Geographica Lodziensia, 105, 163–171.