75-lecie Wysokogórskiego Obserwatorium Meteorologicznego na Kasprowym Wierchu w polskich Tatrach (pierwsze lata)

• Autorzy: Maj S.

Warianty tytułu

EN

On the 75 Anniversary of Alpine Meteorological Observatory at Kasprowy Wierch in Polish Tatra (first years)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

1. stycznia 1938 r. rozpoczęło działalność nowoczesne Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne (WOM) na Kasprowym Wierchu w polskich Tatrach. Inicjatorem budowy WOM był inż. Jean L u g e o n (1898-1976), szwajcarski meteorolog, fizyk atmosfery i hydrolog, profesor Politechniki w Zurichu, a w latach 1929-1936 dyrektor Państwowego Instytutu Meteorologicznego w Warszawie. Budowa WOM została powiązana z budową kolejki linowej Kuźnice – Myślenickie Turnie – Kasprowy Wierch. Granitowy gmach WOM zaprojektowali słynni warszawscy architekci Anna (1901-1944) i Aleksander (1898-1973) Kodelscy. Pierwszym kierownikiem WOM został geofizyk dr Edward Stenz (1897-1956). Realizowany program badań początkowo obejmował spostrzeżenia meteorologiczne i klimatologiczne, ze szczególnym uwzględnieniem opadów atmosferycznych, zlodzenia, pokrywy śnieżnej, promieniowania słonecznego i zjawisk optycznych. Wybuch II wojny światowej we wrześniu 1939 r. przerwał doskonale rozwijającą się pracę WOM. Stację przejęło niemieckie lotnictwo wojskowe (Luftwaffe) i przez lat 5 wykorzystywało ją do własnych celów. Pod koniec wojny aparatura pomiarowa została zniszczona. WOM „Kasprowy Wierch” wznowiło działalność 1 czerwca 1945 r.

EN

On January 1, 1938 began operating a modern Mountain (Alpine) Meteorological Observatory (MMO) at the peak called “Kasprowy Wierch” in the Polish Tatra Mountains. The initiator of the construction of the MMO was Jean Lugeon (1898-1976), Swiss meteorologist and physicist of the atmosphere, a professor of the Technical University of Zurich; in the years 1929-1936 the head of the State Meteorological Institute in Warsaw also. The build of MMO has been correlated with the construction of the aerial cable car from Zakopane (Kuźnice) to “Myslenickie Turnie” and Kasprowy Wierch (Kasprowy Peak). The granite building was designed by famous Warsaw architects, married Anne (1901-1944) and Alexander (1898-1973) Kodelski. The first chief of MMO was geophysicist Dr. Edward Stenz (1897-1956). Implemented a research program initially covered climate and meteorologic observations with particular emphasis on precipitation, ice cover, snow cover, solar radiation and optical atmospheric phenomena. The outbreak of Second World War in September 1939, interrupted the activity of developing prosperous MMO. This station was taken by the German Air Force (Luftwaffe) and 5 years have used it for their military purposes. At the end of the war meteorological research equipment was destroyed. June 1, 1945 the “Kasprowy Wierch” MMO resumed operations.

Słowa kluczowe

PL

Obserwatoria wysokogórskie; meteorologia; klimatologia; Kasprowy Wierch

EN

Mountain Observatories; meteorology; climatology; Kasprowy Wierch (Kasprowy Peak)

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2015
• Tom: Z. 1-2
• Strony: 77--85
• Opis fizyczny: Bibliogr. 12 poz., fot.

Twórcy

autor

Maj S.

• Instytut Geofizyki PAN, Polskie Towarzystwo Geofizyczne

Bibliografia

• Biegański R, 1938, Obserwatorium Meteorologiczne na Kasprowym. Achitektura i Budownictwo (Miesięcznik ilustrowany), 14, Nr 2, 50-53.
• Fedirko J., 2011, Edward Stenz - geograf, wybitny badacz Afganistanu. Prace Geogr. IGiGP UJ, 127, 31-48.
• Hanik J., 1967, Rozwój obserwacji meteorologicznych na terenie Zakopanego i jego okolic do 1919 roku (w setną rocznicę założenia pierwszej stacji meteorologicznej w Zakopanem). Prz. Geof., 12(2), 131-144.
• Schneigert Z., 2008, Nieznane karty historii kolei linowych, [w:] Inżynierowie Polscy w XIX i XX wieku, tom 11 (red. Z. Mrugalski), Polskie Towarzystwo Historii Techniki, Wyd. Retro-Art., Warszawa, 101- 252.
• Stenz E., 1938, Obserwatorium Meteorologiczne na Kasprowym Wierchu. Biul. Tow. Geofiz. w Warszawie 15, 32-45.
• Zachwatowicz J., 1936, Kolej linowa na Kasprowy Wierch. Architektura i Budownictwo, 12, 12, 385-392.
• Bolewski A., Turnau-Morawska M., 1963, Petrografia. Wyd. Geol., Warszawa.
• Centkiewicz C., 1977, Prof. dr inż. Jean Lugeon - w pierwszą rocznicę śmierci. Prz. Geof., 22(2), 131-134.
• Encyklopedia PWN, 2008, (tomy: A-M i M-Ż ), Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• Giergoń R, 2009, Tatry Polskie - Obserwatorium na Kasprowym Wierchu, [w:] Obserwatorium na Kasprowym Wierchu - sztuka.net.
• Korespondencja polska Marii Skłodowskiej-Curie 1881-1934, 1994, Oprac. K. Kabzińska, M.H. Malewicz, J. Piskurewicz, J. Róziewicz, Wyd. IHN PAN, Warszawa, ss. 450 + XIX.
• Kowalczuk J., 2001, 100-lecie geofizyki polskiej 1895-1995. Kalendarium. Wyd. drugie, poszerzone, Wyd. Arbor, Kraków.
• Rajwa A., 2008, 70 lat WOM. Tygodnik Podhalański, [www: 24tp.pl: 70 lat WOM ].
• Rajwa A., 2013, 75 lat Obserwatorium Meteorologicznego, Tygodnik Podhalański, 6, 23.
• Słownik meteorologiczny, 2003, T. Niedźwiedź [red.], PTGeof. / IMGW, Warszawa.
• 100 lat Stacji Hydrologiczno-Meteorologicznej w Zakopanem, 2011, D. Limanówka [red.], IMGW-PIB, Kraków.
• pl.wikipedia.org/wiki/Kategoria: Architekci_warszawscy www. 1944.pl/historia/powstancze-biogramy/Anna_Kodelska