Ocena potencjału ekologicznego dolnej Wisły na podstawie wieloletnich badań fitoplanktonu

Dembowska, E. A.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Ocena potencjału ekologicznego dolnej Wisły na podstawie wieloletnich badań fitoplanktonu

Autorzy

Dembowska E. A.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Evaluation of ecological potential of the lower Vistula river based on multi-year research on phytoplankton

Języki publikacji

Abstrakty

Dokonano oceny zmian potencjału ekologicznego dolnej Wisły w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Lata dziewięćdziesiąte ubiegłego wieku charakteryzowały dynamiczne zmiany w gospodarce Polski, zwiększenie świadomości ekologicznej, a wreszcie wprowadzenie nowoczesnych i skutecznych metod oczyszczania ścieków odprowadzanych do rzek. Szerzej zakrojone badania nad nowoczesną oceną ekosystemów wodnych wykonano dopiero w pierwszej dekadzie XXI wieku. Przeprowadzona analiza wykazała, że o biomasie fitoplanktonu Wisły na wysokości Torunia decydują okrzemki planktonowe, głównie z podklasy Centricae. Drugą ważną grupą są zielenice kokkalne. Znaczący udział innych grup glonów (w tym także sinic) jest sporadyczny. Zastosowanie multimetrycznego wskaźnika fitoplanktonowego (IFPL) w przypadku rzek umożliwiło ocenę zmian jakości wody w Wiśle. Fitoplankton Wisły z lat dziewięćdziesiątych został porównany z fitoplanktonem w latach 2007–2015. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku wartości wskaźnika trofii wskazywały na zły potencjał ekologiczny. W obu latach badań (1994, 1998) wartość ta wynosiła 0,35. Jakość wody po 20 latach uległa znacznej poprawie. Obecnie wartość wskaźnika trofii (IT) wynosi 0,66, natomiast średnia wartość wskaźnika fitoplanktonowego (IFPL) wynosi 0,75, co wskazuje na dobry potencjał ekologiczny wód Wisły w przekroju Torunia.

Changes in ecological status of the lower Vistula River over the past two decades were evaluated. The 1990s saw dynamic changes in the Polish economy and increasing environmental awareness, accompanied by introduction of modern, effective treatment methods of wastewater discharges into rivers. Yet, extensive research on modern evaluation of aquatic ecosystems was only conducted in the first decade of the 21st century. Planktonic diatoms (mainly of the Centricae subclass) followed by coccal chlorophyta were the main groups determined to form the phytoplankton biomass in the Vistula River in Torun. A more significant contribution of other algal groups (including cyanobacteria) is only occasional. Application of phytoplankton multimetric index (IFPL) for rivers allowed assessment of water quality variations in the Vistula River. Phytoplankton of the Vistula River determined in the ‘90s was compared with that of the period of 2007–2015. The trophic index (TI) measured in the 90’s indicated poor ecological status of the river. Its value for both years of research (1994 and 1998) was 0.35. Over the subsequent twenty years the water quality significantly improved. Today, the TI value is 0.66, while the average phytoplankton multimetric index is 0.75, indicating good ecological potential of the Vistula River in Torun.

Słowa kluczowe

woda powierzchniowa Wisła jakość wody fitoplankton okrzemki centryczne wskaźnik trofii potencjał ekologiczny

surface water Vistula River water quality phytoplankton centric diatoms trophic index ecological potential

Wydawca

Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych, Oddział Dolnośląski

Czasopismo

Ochrona Środowiska

Rocznik

2017

Tom

Vol. 39, nr 3

Strony

19--24

Opis fizyczny

Bibliogr. 28 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Dembowska E. A.

dembow@umk.pl

Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Zakład Hydrobiologii, ul. Lwowska 1, 87-100 Toruń

Bibliografia

1. M. T. DOKULIL, U. DONABAUM: Phytoplankton of the Danube River: Composition and long-term dynamics. Acta Zoologica Bulgarica 2014, Suppl. 7, pp. 147–152.
2. K. TOCKNER, U. UEHLINGER, C. T. ROBINSON: Rivers of Europe. Academic Press, London 2009.
3. M.P. STOYNEVA: Shallows of the lower Danube as additional sources of potamoplankton. Hydrobiologia 1994, Vol. 289, pp. 171–178.
4. J.-P. DESCY, F. DARCHAMBEAU, T. LAMBERT, M. P. STOYNEVA-GAERTNER, S. BOUILLON, A. V. BORGES: Phytoplankton dynamics in the Congo River. Freshwater Biology 2017, Vol. 62, No. 1, pp. 87–101.
5. A. KENTZER, E. DEMBOWSKA, A. GIZIŃSKI, P. NAPIÓRKOWSKI: Influence of the Włocławek Reservoir on hydrochemistry and plankton of a large, lowland river (the Lower Vistula River, Poland). Ecological Engineering 2010, Vol. 36, No. 12, pp. 1747–1753.
6. E. DEMBOWSKA: Phytoplankton species diversity of the Lower Vistula from Wyszogród to Toruń. Oceanological and Hydrobiological Studies 2009, Vol. 38, No. 4, pp. 63–74
7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 21 lipca 2016 r. w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Dziennik Ustaw RP 2016, poz.1187.
8. J. MAKOWSKI: Dolna Wisła i jej obwałowania. Historyczne kształtowanie, obecny stan i zachowanie w czasie znacznych wezbrań. Część druga: Odcinek od Torunia do Białej Góry. Instytut Budownictwa Wodnego PAN, Biblioteka Naukowa Hydrotechnika, t. 27, Gdańsk 1998.
9. B. GŁOGOWSKA: A geographical and hydrological profile of the study area. In: A. GIZIŃSKI [Ed.]: Hydrobiology of the Lower Vistula River Between Wyszogród and Toruń. An Assessment of the Influence of the Włocławek Dam on the Structure and Functions of the River Ecosystem, Part II. AUNC Limnological Papers 2000, Vol. 21, pp. 11–21.
10. J. CYBERSKI, M. GRZEŚ, M. GUTRY-KORYCKA, E. NACHLIK, Z. W. KUNDZEWICZ: History of floods on the River Vistula. Hydrological Sciences Journal 2006, Vol. 51, No. 5, pp. 799–817.
11. H. UTERMÖHL: Zur Vervollkommung der quantitativen Phytoplankton-Methodik. Mitteilungen – Internationale Vereinigung für Theoretische und Angewandte Limnologie 1958, Vol. 9, pp. 5–46.
12. H. HILLENBRAND, C. D. DÜRSELEN, D. KIRSCHTEL, U. POLLINGHER, T. ZOHARY: Biovolume calculation for pelagic and benthic microalgae. Journal of Phycology 1999, Vol. 35, pp. 403–424.
13. J. SUN, D. LIU: Geometric models for calculating cell biovolume and surface area for phytoplankton. Journal of Plankton Research 2003, Vol. 25, No. 11, pp. 1331–1346.
14. E. A. NUSCH: Comparison of different methods for chlorophyll and phaeopigment. Archiv für Hydrobiologie – Beiheft Ergebnisse der Limnologie 1980, Vol. 14, pp. 14–16.
15. J. PICIŃSKA-FAŁTYNOWICZ, J. BŁACHUTA: Wytyczne metodyczne do przeprowadzenia badań fitoplanktonu i oceny stanu ekologicznego rzek na jego podstawie. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa 2012.
16. A. BIJ de VAATE, K. JAZDZEWSKI, H.A.M. KETELAARS, S. GOLLASCH, G. van der VELDE: Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 2002, Vol. 59, pp. 1159–1174.
17. J. ROMANOWSKI: Vistula River valley as the ecological corridor for mammals. Polish Journal of Ecology 2007, Vol. 55, No. 4, pp. 805–819.
18. M. MYSIAK: Zmiany jakości wód rzecznych w Polsce w dwudziestopięcioleciu 1964–1990 (Water quality variations in the rivers od Poland in the time span of 1964 to 1990). Ochrona Środowiska 1994, vol. 16, nr 1, ss. 9–10.
19. A. WAŁĘGA, K. CHMIELOWSKI, S. SATORA: Stan gospodarki wodno-ściekowej w Polsce w aspekcie wdrażania ramowej dyrektywy wodnej. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 2009, nr 4, ss. 57–72.
20. A. KENTZER: Influence of the Włocławek Reservoir on the quality of waters in the Bay of Gdańsk. Limnological Papers 2009, Vol. 4, No. 1, pp. 9–14.
21. T. KOWALKOWSKI, M. PASTUSZEK, J. IGRAS, B. BUSZEWSKI: Differences in emission of nitrogen and phosphorus into the Vistula and Oder basins in 1995–2008. Natural and anthropogenic causes (MONERIS model). Journal of Marine Systems 2012, Vol. 89, No. 1, pp. 48–60.
22. M. PASTUSZEK, P. STALNACKE, K. PAWLIKOWSKI, Z. WITEK: Response of Polish rivers (Vistula, Oder) to reduce pressure from point sources and agriculture during the transition period (1988–2008). Journal of Marine Systems 2012, Vol. 94, pp. 157–173.
23. G. UHERKOVICH: Über das Wisła-Phytoseston Zwischen Kraków und Tczew. Acta Hydrobiologica 1970, Vol. 12, No. 2–3, pp. 161–190.
24. A. PRASZKIEWICZ, I. SPODNIEWSKA T. WĘGLEŃSKA: Seston Wisły i zbiorników kaskady Wisły na odcinku od ujścia Sanu do Włocławka. W: Z. KAJAK [red.]: Ekologiczne podstawy zagospodarowania Wisły i jej dorzecza. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Łódź 1983.
25. E. DEMBOWSKA: Tentative assessment of the phytoplankton in the Vistula between Płock and Toruń (with the Włocławek Reservoir), Poland. AUNC Limnological Papers 2005, Vol. 24, pp. 19–43.
26. T. BAYKAL, İ. AÇIKGÖZ, A.U. UDOH, K. YILDIZ: Seasonal variations in phytoplankton composition and biomass in a small lowland river-lake system (Melen River, Turkey). Turkish Journal of Biology 2011, Vol. 35. pp. 485–501.
27. C. S. VERASZTÓ, K. T. KISS, C. S. SIPKAY, L. GIMESI, C. S. VADADI-FÜLÖP, D. TÜREI, L. HUFNAGEL: Longterm dynamic patterns and diversity of phytoplankton communities in a large eutrophic river (the case of River Danube, Hungary). Applied Ecology and Environmental Research 2010, Vol. 8, No. 4, pp. 329–349.
28. O. BILOUS, S. BARINOVA, P. KLOCHENKO: Phytoplankton communities in ecological assessment of the Southern Bug River upper reaches (Ukraine). Ecohydrology & Hydrobiology 2012, Vol. 12, No. 3, pp. 211–230.

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-d27c6a3e-d764-4d61-80ee-fcf58fe00ea4