Biologiczne czynniki szkodliwe: normy, zalecenia i propozycje wartości dopuszczalnych

Górny, R. L.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Biologiczne czynniki szkodliwe: normy, zalecenia i propozycje wartości dopuszczalnych

Autorzy

Górny R. L.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

Biohazards: standards, guidelines, and proposals for threshold limit values

Języki publikacji

Abstrakty

Ekspozycja na czynniki biologiczne często prowadzi do wystąpienia wielu niekorzystnych skutków zdrowotnych u narażonych osób. Wypracowanie wartości normatywnych i (lub) referencyjnych dla biologicznych czynników szkodliwych obecnych w powietrzu jest warunkiem koniecznym zachowania właściwego stanu środowiska zarówno pracy, jak i pozazawodowego, a także właściwej jego kontroli i oceny. W artykule dokonano przeglądu istniejących w piśmiennictwie przedmiotu standardów, propozycji wartości normatywnych i wartości referencyjnych dla takich biologicznych czynników szkodliwych, jak: bakterie, grzyby, substancje pochodzenia drobnoustrojowego (np. endotoksyny i subtylizyna), alergeny zwierzęce (kota, psa i roztoczy) oraz środowisk specjalnych (szpitali czy pomieszczeń ambulatoryjnych), a także powierzchni w pomieszczeniach, gdzie wymagana jest duża czystość powietrza. Wszechstronnie przedstawiono istniejący stan prawny w tej dziedzinie w Polsce, a ponadto omówiono ograniczenia związane z praktycznym stosowaniem wartości normatywnych i problemy związane z dokonywaniem oceny zagrożeń spowodowanych bioaerozolami, przy braku kryteriów interpretacyjnych wyników pomiarów.

Exposure to biological agents very often leads to adverse health effects in susceptible individuals. Development of values for biologically derived airborne contaminants seems to be necessary to prevent harmful exposure in occupational and non-occupational environments, to ensure reliability of measurement methods and proper interpretation of the results. This paper presents an overview of existing quantitative standards and guidelines for biological agents such as bacteria, fungi, substances derived from microorganisms (endotoxins, subtilisins), animal (mite, cat and dog) allergens, for special environments such as hospitals and related facilities, as well as for microbial contamination of surface in indoor spaces where high air quality is required. This article describes limitations of the available recommendations and discusses decision making and data interpretation issues without limit values for bioaerosols. Moreover, a special emphasis is placed in the paper on existing quantitative Polish standards and proposals for occupational exposure limits and reference limit values for work and other indoor environments.

Słowa kluczowe

biologiczne czynniki szkodliwe ocena narażenia normy wartości referencyjne

biohazards exposure assessment standards reference values

Wydawca

Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy

Rocznik

2004

Tom

Nr 3 (41)

Strony

17--39

Opis fizyczny

Bibliogr. 79 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Górny R. L.

Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego 41-200 Sosnowiec ul.Kościelna 13

Bibliografia

1. Berk J.B. i in. (1980) Field monitoring of indoor air quality. W: 1979 Annual report of the energy and environment division. Berkeley, Lawrence Berkeley Laboratory, University of California.
2. Binnie P.W.H. (1990) Biological pollutants in the indoor environment. W: Indoor air pollution. Chelsea, Lewis Publishers.
3. Bioaerosols: assessment and control (1999) Cincinnati, ACGIH.
4. Bioaerosols handbook (1995). Pod red. C.S.Cox, C.M. Wathes. Boca Raton, CRC Press.
5. Biohazards reference manual (1986) Biosafety Committee, Waszyngton, AIHA.
6. Biological particles in indoor environments (1993) Report No. 12: Indoor Air Quality & its Impact on Man. Brussels-Luxembourg, CEC.
7. Bourdillon R.B. i in. (1941) A slit sampler for collecting and counting the airborne bacteria. J. Hyg. 41, 197-224.
8. Bujwid O.F.K. (1894) Bakteryje w powietrzu: sposoby badania, znaczenie i opis pospolicie znajdowanych bakterii. Warszawa, Towarzystwo Lekarskie Warszawskie.
9. Burge H.A. (1990) Bioaerosols: prevalence and health effects in the indoor environment. J. Allergy Clin. Immunol. 86, 687-701.
10. Buyanov V.V. i in. (1990) Gigenicheskoye normirovanye soderzhanya v vozdukhe uslovnopatogennykh mikroorganizmov. Gig. Truda Prof. Zabol. 8, 27-30.
11. DeBoer S., Morrison W.D. (1988) The effects of the quality of environment in livestock buildings on the productivity of swine and safety of humans. A literature review. Guelph, University of Guelph.
12. Charkowska A. (1996) Czystość powietrza w pomieszczeniach szpitalnych – wymagania i kontrola. W: Problemy jakości powietrza wewnętrznego w Polsce. Warszawa, Instytut Ogrzewnictwa i Wentylacji, Politechnika Warszawska.
13. Chiny (2002) Chinese National Standards. Cyt. za Z. Wang 2002.
14. Clark C. S. (1985) Report on prevention and control. Proc. of an International Workshop: Health effects of organic dusts in the farm environment. Skokloster, Sweden, April 23-25, 1985. Am. J. Ind. Med. 10, 267-273.
15. Determination of fungal propagules in indoor air (1988) Ottawa, Canada Mortgage and Housing Corporation, CMHC, Paracel Laboratories.
16. Donham K. i in. (1988) Environmental and health studies in swine confinement buildings. Cyt. za DeBoer S., Morrison W.D. 1988.
17. Dutkiewicz J., Górny R.L. (2002) Biologiczne czynniki szkodliwe dla zdrowia – klasyfikacja i kryteria oceny narażenia. Medycyna Pracy 53, 29-39.
18. Dutkiewicz J., Jabłoński L. (1989) Biologiczne szkodliwości zawodowe. Warszawa, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
19. Dutkiewicz J., Mołocznik A. (1993) Zweryfikowana dokumentacja NDS dla pyłów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Lublin, Instytut Medycyny Wsi.
20. Dutkiewicz J. i in. (2002) Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych występujących w środowisku pracy oraz narażonych na nie grup zawodowych. Wyd. 3. Lublin, Ad punctum.
21. Dyrektywa 2000/54/WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady Unii Europejskiej z dnia 18 września 2000 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy (siódma dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (2002) Official Journal of the European Communities, L. 262/21, Bruksela.
22. Endotoxins. Health based recommended occupational exposure limit (1998) Report of the DECOS, Den Haag, The Netherlands (Gezondheidsraad: 3 WGD) ISBN 90-5549-222-1.
23. Erman M.I. i in. (1989) Aerogennaya mikroflora zhivotnovodczeskikh i pticevodczeskikh proizvodstvennykh pomeshchennyi, kriterii eyo vrednogo deistva i gigyenicheskaya reglamentatsia. Gig. Truda Prof. Zabol. 4, 19-22.
24. Etkin D.S. (1994) Indoor air quality update: biocontaminants in indoor environments. Arlington, Massachusetts CIC.
25. European Commission guide to good manufacturing practice. Manufacturing of sterile medicinal products. Revision to Annex 1, Bruksela (2003) (EC GMP).
26. Godish T. (1991) Indoor air pollution control. Chelsea, Lewis Publishers.
27. Guidelines for the assessment of bioaerosols in indoor environment (1989) Cincinnati, ACGIH.
28. Guidelines on assessment and remediation of S. atra in indoor environments. New York City Department of Health (1994) W: Fungi and bacteria in indoor air environment. Proc. of the International Conference at Saratoga Springs. October 6-7, 1994, New York, 201-207.
29. Górny R.L. (1998) Ocena właściwości aerozoli ziarnistych i bioaerozoli w mieszkaniach konurbacji górnośląskiej. Praca doktorska. Sosnowiec, Śląska Akademia Medyczna.
30. Górny R.L., Dutkiewicz J. (2002) Bacterial and fungal aerosols in indoor environment in Central and Eastern European countries. Ann. Agric. Environ. Med. 9, 17-23.
31. Heida H., Barman F., van der Zee S.C.(1995) Occupational exposure and indoor air quality monitoring in a composing facility. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 56, 39-43.
32. Holmberg K. (1984) Mould growth inside buildings. W: Flannigan B. i in.: Allergenic and toxigenic micro-organisms in houses. Symposium Supplement 70, 61S-73S. J. Appl. Bacteriol. 1991.
33. Indoor air quality. Biological contaminants (1988) Report on a WHO meeting, Rautavaara, 29 August- 2 September 1988. WHO Regional Publications, European Series No. 31. Kopenhaga, WHO Regional Office for Europe.
34. Indoor air quality standard (1995) No. 95-1 Recommended for Florida IAQ Association Inc., Longwood.
35. International Committee of Contamination Control Societies, ICCCS (1991) Cyt. za Whyte W. Cleanroom design. John Wiley and Sons Ltd., Baffins Lane, Chichester, West Sussex.
36. Krzysztofik B. (1992) Mikrobiologia powietrza. Warszawa, Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej.
37. Laitinen S. (1999) Exposure to airborne bacteria in occupational environments. Praca doktorska, Department of Environmental Sciences. Kuopio, University of Kuopio.
38. Macher J.M., Chatigny M.A., Burge H.A. (1995) Sampling airborne microorganisms and aeroallergens. W: Air sampling instruments for evaluation of atmospheric contaminants. Cincinnati, ACGIH 589-617.
39. Malmberg P. (1991) Microorganisms. W: Criteria documents from the export group. Solna, Arbets Milio Institutet 39-69.
40. Malmros P. i in. (1992) Occupational health problems due to garbage sorting. Waste Management Res. 10, 227-234.
41. Maroni M. i in. (1995) NATO’s efforts to set indoor air quality guidelines and standards. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 56, 499-508.
42. Maximum Allowable Concentrations of Harmful Substances (1993) Federacja Rosyjska, State Committee for Hygiene and Epidemiological Surveillance.
43. Miller J.D. i in. (1988) Fungi and fungal products in some Canadian houses. Int. Biodeterior. 24, 103-120.
44. Morey P.R. i in. (1984) Environmental studies in moldy office buildings: biological agents, sources and preventative measures. Ann. ACGIH 10, 21-35.
45. Nevalainen A. (1989) Bacterial aerosols in indoor air. Praca doktorska, National Public Health Institute, Helsinki.
46. Nathanson T. (1995) Indoor air quality in office buildings. A technical guide. Ottawa, Department of National Health and Welfare.
47. Nordic Council. Criteria documents from the Export Group (1991). Cyt. za Nathanson 1995.
48. Ohgke H. i in. (1987) Fungal load of indoor air in historical and newly constructed buildings used by public services. W: Proc. of the 4th Int. Conf. on Indoor Air Quality and Climate 1, 681-684.
49. OSHA (1992) CFR Part 1910.1000. Tabl. Z-1-A. Limits for Air Contaminants 27.
50. Palchack R.B. i in. (1988) Airborne endotoxin associated with industrial-scale production of protein products in gram-negative bacteria. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 49, 420-421.
51. Platts-Mills T.A.E., Chapman M.D. (1987) Dust mites: immunology, allergic disease, and environmental control. J. Allergy Clin. Immunol. 80, 755-775.
52. Platts-Mills T.A.E. i in. (1992) Dust mite allergens and asthma: report of a second international workshop. J. Allergy Clin. Immunol. 1992, 89, 1046-1060.
53. Polska Norma PN-A-82055-19 (2000) Mięso i przetwory mięsne. Badania mikrobiologiczne: Oznaczanie zanieczyszczenia mikrobiologicznego powierzchni urządzeń, sprzętów, pomieszczeń oraz opakowań i rąk pracowników. Warszawa, Polski Komitet Normalizacyjny.
54. Polska Norma PN-EN 13098 (2002) Powietrze na stanowiskach pracy – Wytyczne dotyczące pomiaru zawieszonych w powietrzu mikroorganizmów i endotoksyn. Warszawa, Polski Komitet Normalizacyjny.
55. Polska Norma PN-EN 14031 (2004) Powietrze na stanowiskach pracy – Oznaczanie zawieszonych w powietrzu endotoksyn. Warszawa, Polski Komitet Normalizacyjny.
56. Polska Norma PN-69/C-13047 (1969) Szklany sprzęt laboratoryjny. Płuczki bełkotkowe typu Zajcewa. Warszawa, Polski Komitet Normalizacji Miar i Jakości.
57. Polska Norma PN-84/Z-04008/02 (1984) Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Wytyczne ogólne pobierania próbek powietrza atmosferycznego (imisja). Warszawa, Polski Komitet Normalizacji Miar i Jakości.
58. Polska Norma PN-89/Z-04008/08 (1989) Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Pobieranie próbek powietrza atmosferycznego (imisja) do badań mikrobiologicznych metodą aspiracyjną i sedymentacyjną. Warszawa, Polski Komitet Normalizacji Miar i Jakości.
59. Polska Norma PN-89/Z-04111/01 (1989) Ochrona czystości powietrza. Badania mikrobiologiczne. Postanowienia ogólne i zakres normy. Warszawa, Polski Komitet Normalizacji Miar i Jakości.
60. Polska Norma PN-89/Z-04111/02 (1989): Ochrona czystości powietrza. Badania mikrobiologiczne. Oznaczanie liczby bakterii w powietrzu atmosferycznym (imisja) przy pobieraniu próbek metodą aspiracyjną i sedymentacyjną. Warszawa, Polski Komitet Normalizacji Miar i Jakości.
61. Polska Norma PN-89/Z-04111/03 (1989) Ochrona czystości powietrza. Badania mikrobiologiczne. Oznaczanie liczby grzybów mikroskopowych w powietrzu atmosferycznym (imisja) przy pobieraniu próbek metodą aspiracyjną i sedymentacyjną. Warszawa, Polski Komitet Normalizacji Miar i Jakości.
62. Rao C.Y. i in. (1996) Review of quantitative standards and guidelines for fungi in indoor air. J. Air Waste Manage. Assoc. 46, 899-908.
63. Reponen T. i in. (1990) Proposal for an upper limit of the normal range of indoor air bacteria and fungal spores in subarctic climate. W: Proc. of the 5th Int. Conf. on Indoor Air Quality and Climate 2, 47-50.
64. Reponen T. i in. (2001) Biological particle sampling. W: Aerosol measurement: principles, techniques, and applications. New York, Wiley-Interscience 751-777.
65. Research methods in biological indoor air pollution (1995) W: Occupational exposure and indoor air quality monitoring in a composting facility. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 56, 39-43.
66. Reynolds S.J. i in. (1990) Elevated airborne concentrations of fungi in residential and office environments. Am. Ind. Hyg. Assoc. J. 51, 601-604.
67. Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie wymagań dobrej praktyki wytwarzania. DzU nr 224, poz. 1882.
68. Rylander R. (1987) The role of endotoxin for reactions after exposure to cotton dust. Am. J. Ind. Med. 12, 687-697.
69. Solomon W.R. i in. (1984) Indoor air quality. CRC Press, Boca Raton 174-191.
70. Technical manual (1992) Waszyngton DC, US OSHA.
71. Testing of older houses for microbiological pollutants (1991) Ottawa, Bowser Technical Inc., Canada Mortgage and Housing Corporation.
72. The Practitioner’s approach to IAQ investigations (1989) Proc. of the Indoor Air Quality International Symposium, Fairfax, AIHA, 43 i 66.
73. Topley, Wilson (1955) Principles of bacteriology and immunology (1955). Londyn, Arnold 2, 2275.
74. US Federal Standard 209E (1992) Airborne particulate cleanliness classes for cleanrooms and clean zones. Farmakopea Amerykańska, USP, chapter 1116.
75. Wang Z. (2002) Chinese National Standars (Górny – informacja autora).
76. Wells W.F. (1955) Airborne contagion and air hygiene. Cambridge, Harvard University Press.
77. Whyte W. (1991) Cleanroom design. Chichester, Baffins Lane, Wiley, International Committee of Contamination Control Societies, ICCCS.
78. Whyte W., Bresin S. (1993) Standard NASA – NHB 5340.2. W: Les salles proper. Maitriser la contamination: Pourquoi? Comment? PYC Edition, Ivry-sur-Seine.
79. Yang C.S. i in. (1993) Airborne fungal populations in non-residential buildings in the United States. W: Proc. of Indoor Air’93, 4, 219-224.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-d20bdf6f-b022-4938-81db-9d37849e8dec