Johann Martin Pohlmann (1726–1800). Architekt epoki fryderycjańskiej

• Autorzy: Adamska M. E.

Identyfikatory

DOI

10.5277/arc150101

Warianty tytułu

EN

Johann Martin Pohlmann (1726–1800). Architect of the period of Frederick the Great

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

W artykule przedstawiono dokonania zawodowe Johanna Martina Pohlmanna, architekta urodzonego w Berlinie i działającego na Śląsku w 2. poł. XVIII w., podczas rządów króla Fryderyka II. Kariera zawodowa Pohlmanna związana była z pracą na kierowniczych stanowiskach w urzędach budowlanych śląskiej kamery wojen i domen w Opolu i we Wrocławiu. Architekt, realizując królewską politykę rozwoju gospodarczego i urbanizacji przyłączonego do Prus Śląska, uczestniczył w procesie powstawania hut w dolinie rzeki Mała Panew oraz osiedli fryderycjańskich. W dorobku zawodowym Pohlmanna znalazły się również projekty obiektów użyteczności publicznej, m.in. kościołów ewangelickich. Choć twórczość Pohlmanna wpisuje się jeszcze w architekturę baroku, należy do okresu przejściowego; w obiektach jego autorstwa dostrzec można elementy klasycyzujące. Na szczególną uwagę zasługują rozwiązania projektowe osiedli fryderycjańskich w Jedlicach i Kup – zachowane obecnie fragmentarycznie kompozycje oparte na geometrii koła.

EN

In the paper professional achievements of Johann Martin Pohlmann, Berlin-born architect active in Silesia in the 2nd half of the 18th century, mainly during the reign of king Frederic the Great, are presented. Pohlmann’s professional career was connected with his work in managerial positions in the building departments of Silesian Chamber of Wars and Domains in Opole and Wrocław. The architect realizing the king’s policy of economic and urban development of Silesia, incorporated to Prussia, participated in the process of founding ironworks in the valley of the Mała Panew and establishment the Frederician settlements. Amongst professional achievements of Johann Martin Pohlmann there are also projects of public buildings, i.a. Evangelic churches. Although Pohlmann’s works fi t still into Baroque architecture, they belong to a transition period; one can notice in his works also neoClassical elements. A special attention deserve design solutions of Frederician settlements in Jedlice and Kup – only partly preserved compositions based on the geometry of a circle.

Słowa kluczowe

PL

wiek XVIII druga połowa; kolonizacja fryderycjańska; rozwój hutnictwa; założenia centralne; Śląsk

EN

2nd half of 18th century; Frederician colonization; development of metallurgy; central arrangements; Silesia

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
• Czasopismo: Architectus
• Rocznik: 2015
• Tom: Nr 1(41)
• Strony: 3--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 15 poz., rys.

Twórcy

autor

Adamska M. E.

• Wydział Budownictwa Politechniki Opolskiej/Faculty of Civil Engineering, Opole University of Technology

Bibliografia

• [1] Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, pod red. E. Cho jeckiej, Muzeum Śląskie, Katowice 2009.
• [2] Chorowska M., Zabłocka A., Założenia centralne na Śląsku Opolskim z okresu kolonizacji fryderycjańskiej, [w:] Z badań architektury, urbanistyki i sztuki Śląska, Prace Naukowe IHASiT PWr nr 19, Studia i Materiały nr 9, Wydawnictwo PWr, Wrocław 1988, 27–74.
• [3] Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Śląska Opolskiego od średniowiecza do końca w. XIX, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1974.
• [4] Helmigk H.J., Oberschlesische Landbaukunst um 1800, Verlag für Kunstwissenschaft, Berlin 1937.
• [5] Bimler K., Die Industrieanlagen in Oberschlesien, [w:] Die neuklassische Bauschule in Schlesien, H. 3, Breslau 1931.
• [6] Bimler K., Die evangelische Kirche in Cosel und Karl Gotthard Langhans, „Der Oberschlesier” 1930, Jg. 12, H. 3, 199–200.
• [7] Bimler K., Kupp in Oberschlesien, eine Radiale Siedlung von 1780, „Ostdeutsche Bauzeitung” 1929, Jg. 27, No. 69, 509.
• [8] Schellenberg A., Die Evangelische Kirsche in Cosel OS, „Der Oberschlesier” 1932, Jg. 14, H. 3, 150–154.
• [9] Adamska M., XVIII-wieczny zespół mieszkaniowy w Jedlicach jako przykład fryderycjańskiego osadnictwa hutniczego w dolinie rzeki Mała Panew, „Architectus” 2004, nr 1(15), 35–42.
• [10] Bode W., Versuch einer Biographie und Charakteristik des verstorbenen Ober Baudirektor Pohlmann, „Schlesische Provinzial blätter” 1801, Bd. 33, St. 1, 24–34.
• [11] Allgemeines Lexikon der Bildenden Künstler, Bd. 27, Leipzig 1972, 192.
• [12] Wąs G., Dzieje Śląska od 1526 do 1806 roku, [w:] M. Czapliński (red.), Historia Śląska, Wydawnictwo UWr, Wrocław 2002, 187–247.
• [13] Rajman J., Trwałość przemysłowo-osadniczych układów przestrzennych w starym rejonie przemysłowym (przykład dorzecza Małej Pan wi), Prace Komisji Geografi i Przemysłu PTG, nr 4, Warszawa–Kraków–Rzeszów 2002, 37–42.
• [14] Chrzanowski T., Kornecki M., Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 7: Województwo opolskie, z. 11: Miasto Opole i powiat opolski, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1968, 85–86, 91–92.
• [15] Pacułt R., Zarzycka Z., Twierdza kozielska i jej komendanci, Urząd Miasta Kędzierzyn-Koźle, Kędzierzyn-Koźle 1997.