Przestrzeń późnośredniowiecznego Czchowa. Analiza układu urbanistycznego

• Autorzy: Żurek Dorota

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK70CZCHOW

Warianty tytułu

EN

The space of late-medieval Czchów: urban layout analysis

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł poświęcony jest analizie rozwoju układu urbanistycznego małego miasta małopolskiego Czchowa w późnym średniowieczu i we wczesnej nowożytności. Ośrodek ten był własnością królewską. Podstawę źródłową badań stanowił rękopis najstarszej księgi miejskiej, będącej wytworem tamtejszej kancelarii, w której odnaleziono liczne zapiski przynoszące informacje o wyglądzie miasta. Połączenie ich z ustaleniami historyków urbanistyki oraz planem miasta z XIX wieku pozwoliło na dokładniejsze rozpoznanie przestrzeni miejskiej w badanym okresie. W księdze znajduje się także najstarszy, nieznany dotąd opis granic miasta lokacyjnego. W artykule analizie poddano takie elementy przestrzeni jak rynek i znajdujące się na nim obiekty, działka miejska wraz z zabudową, kształtowanie się sieci ulic, rozwój przedmieść. Zapiski źródłowe pozwoliły także na doprecyzowanie dotychczasowych ustaleń badaczy w kwestii istnienia, przebiegu oraz wyglądu umocnień obronnych.

EN

This paper presents an analysis of the development of the urban layout of Czchów, a Lesser Poland town, in the late Middle Ages and the early modern period. The town was not a royal estate. This study was based on the manuscript of the oldest city records book, the work of its chancellery, where numerous records containing information on the town’s appearance were found. The combination of these records with the findings of urban planning historians and a plan of the town from the nineteenth century allowed for a more precise identification of the town’s urban space in the period investigated. The book also featured the oldest, previously unknown description of the location town’s borders. This paper analyzes spatial elements like the market square and nearby buildings, the town plot and its development, the shaping of the street network and the suburbs. Written sources also allowed for supplementing previous findings on the matter of the existence, course and appearance of fortifications.

Słowa kluczowe

PL

układ urbanistyczny; małe miasto; średniowiecze; przestrzeń miejska

EN

urban layout; small town; Middle Ages; urban space

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 70
• Strony: 50--63
• Opis fizyczny: Bibliogr. 24 poz., il.

Twórcy

autor

Żurek Dorota

• Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie

• https://orcid.org/0000-0003-2553-3471

Bibliografia

• Archiwalia / Archive materials
• 1. Archiwum Narodowe w Krakowie Consularia Czchoviensia, sygn. 29/104/0/2/29.
• 2. Kataster galicyjski, Stadt Czchow in Galizien Bochnier Kreis Bezirk Czchow, sygn. 29/280/0/2.1/3359.
• Teksty źródłowe / Source texts
• 3. Jan Długosz, Liber Beneficiorum Dioecesis Cracoviensis, cz. 2, wyd. A. Przeździecki, Kraków 1864.
• 4. Materiały do 5 tomu Kodeksu Dyplomatycznego Małopolski, oprac. Waldemar Bukowski, Franciszek Sikora, Jan Wroniszewski, red. Waldemar Bukowski, http://www.kodeks.pau.krakow.pl.
• 5. Zbiór dokumentów małopolskich, cz. 1, wyd. Stanisław Kuraś, Wrocław 1962.
• Opracowania / Secondary sources
• 6. Chernyshev Denys, Ivashko Yulia, Kuśnierz-Krupa Dominika, Dmytrenko Andrii, Role of Natural Landscape in Perception of Ukrainian Sacral Architecture Monuments, „Landscape architecture. Scientific Journal of Latvia University of Agriculture” 2020, vol. 17, nr 17.
• 7. Kiryk Feliks, Rozwój urbanizacji Małopolski XIII–XVI w., Kraków 1985.
• 8. Krasnowolski Bogusław, Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013.
• 9. Krasnowolski Bogusław, Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze ziemi krakowskiej w XIII i XIV wieku, cz. 2. Katalog, Kraków 2004.
• 10. Kuśnierz Kazimierz, Historia rozwoju przestrzennego Gorlic w średniowieczu w kontekście bieżącej ochrony konserwatorskiej – wybrane zagadnienia, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, nr 64.
• 11. Kuśnierz Kazimierz, Kuśnierz-Krupa Dominika, Budziakowski Mateusz, Problematyka ochrony zabytkowego miasta na przykładzie Wolbromia, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, nr 62.
• 12. Kuśnierz-Krupa Dominika, Issue of protecting historic urban layouts of small towns in south-eastern Poland – on selected examples, „IOP Conference Series: Materials Science and Engineering” 2019, vol. 471.
• 13. Leszczyńska-Skrętowa Zofia, Czchów, [w:] Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 3, oprac. Jacek Laberschek, Zofia Leszczyńska-Skrętowa, Franciszek Sikora, Wrocław 1985.
• 14. Malik Rafał, Średniowieczne lokacje miejskie nad Dunajcem. Czchów. Ze studiów nad budową i kształtem miasta lokacyjnego, „Wiadomości Konserwatorskie Journal of Heritage Conservation” 2008, nr 24.
• 15. Martyka Anna, Ruiny zamku w Czchowie – analiza prac konserwatorskich i budowlanych, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2020, nr 64.
• 16. Orlenko Mykola, The system approach as a means of restoration activity effectiveness, „Wiadomości Konserwa torskie – Journal of Heritage Conservation”, 2019, nr 57.
• 17. Suder Janina, Badania technik malowideł ściennych z XIV i XV wieku na terenie Małopolski historycznej, „Ochrona Zabytków” 1962, nr 15 (1).
• 18. Szymczak Jan, Koszty murowanego budownictwa obronnego w Polsce do XVI w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1988, nr 36/2.
• 19. Widawski Jarosław, Miejskie mury obronne w państwie polskim do początku XV w., Warszawa 1973.
• 20. Wyrozumska Bożena, Drogi w ziemi krakowskiej do końca XVI w., Wrocław 1977.
• 21. Wyrozumska Bożena, Najstarsze uchwały miejskie (wilkierze) Czchowa, [w:] B. Wyrozumska, Fontes.
• 22. Prace wybrane z dziejów średniowiecza i nauk pomocniczych historii, wybór i oprac. M. Starzyński, Kraków 2018.
• 23. Żurek Dorota, Dom w małym mieście małopolskim w XV––XVI wieku, [w:] Dom – codzienność i święto. Przestrzeń domowa – ludzie i rzeczy. Studia historyczno-antropologiczne, red. Bożena Popiołek, Marcin Gadocha, Agnieszka Chłosta-Sikorska, Kraków 2018.
• 24. Żurek Dorota, Metoda socjotopograficzna i jej wykorzystanie w badaniach nad układem przestrzennym miasta na przykładzie Chrzanowa, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2018, nr 53.