Kompozycja urbanistyczna osiedli mieszkaniowych z 2 połowy XX wieku jako wartość zagrożona

• Autorzy: Szczerek Eliza

Identyfikatory

DOI

10.24425/tkuia.2021.138709

Warianty tytułu

EN

Urban composition of housing estates from the second half of the twentieth century as an endangered value

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Osiedla mieszkaniowe 2 połowy XX wieku niosą w sobie znaczący potencjał wynikający z ich całościowego założenia urbanistycznego, którego podwalinę stanowiła myśl modernistyczna. Układ urbanistyczny wraz z zasadami kompozycji w dużym stopniu stanowią o ich charakterze i tożsamości, a także decydują o sposobie funkcjonowania. Celem artykułu jest omówienie uwarunkowań przeobrażeń takich osiedli oraz zagrożeń dewastacji ich układów urbanistycznych, jakie te przekształcenia za sobą pociągają. Dokonano tego poprzez odniesienie się do wybranych osiedli krakowskich. Przedstawiono również dobre praktyki na przykładzie osiedli niemieckich, w których przeobrażenia te są skutkiem kompleksowego i całościowego podejścia prowadzącego do wydobycia i wzmocnienia walorów osiedli, a eliminacji elementów, które stanowiły o ich słabości. W pracy zastosowano metodę krytyczną i porównawczą prowadzącą do wyników badań stanowiących treść niniejszego artykułu.

EN

Housing estates from the second half of the twentieth century carry a significant potential resulting from their comprehensive urban layout, the foundation of which was constituted by the modernist thought. The urban layout along with the principles of composition to a great extent constitute their character and identity, as well as decide about the way they function. The objective of this paper is to discuss the conditions of transformations of such housing estates and threats of devastation of their urban layouts such transformations entail. This goal was reached by focusing on selected housing estates in Krakow. The paper also presents good practices upon the example of German housing estates, where such transformations constitute an effect of a comprehensive and holistic approach leading to bringing out and enhancing the values of housing estates on one hand and eliminating elements which constituted their weakness on the other. The study applies a critical and comparative method, leading to the results which constitute the subject matter of this paper.

Słowa kluczowe

PL

dogęszczanie chaotyczne; kompozycja urbanistyczna; układ przestrzenny; osiedle mieszkaniowe

EN

chaotic densification; spatial layout; housing estates; urban composition

• Wydawca: Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie ; Politechnika Krakowska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie
• Rocznik: 2021
• Tom: T. 49
• Strony: 171--184
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Szczerek Eliza

• Cracow University of Technology Faculty of Architecture

• https://orcid.org/0000-0002-2787-7334

Bibliografia

• Białkiewicz, A., Stelmach, B., Żychowska, M.J. (2020), ‘Dobra kultury współczesnej. Zarys problemu ochrony’, Wiadomości Konserwatorskie / Journal of Heritage Conservation, nr 63, s. 152–162.
• Celińska-Janowicz, D. (2010), ‘Druga młodość czy upadek? Warszawskie osiedle Służew nad Dolinką w okresie transformacji’, Studia Regionalne i Lokalne 1(39), s. 89–104.
• Cieślik, K. (2021), ‘Polacy uwielbiają mieszkania w blokach z wielkiej płyty. "Sprzedają się jak świeże bułeczki"’, https://next.gazeta.pl/next/7,151003,27141160,polacy-uwielbiaja-mieszkania-w-blokach-z-wielkiej-plyty-sprzedaja.html?fbclid=IwAR0hXuwOpapYr7DEZI8Jgy5G1nHxe1F_AdUhNXJ2vrhxZdRU3iRQU08yZwU, (dostępne: 12.07.2021).
• Grzybowski, A. (1984), ‘Współczesne zespoły mieszkaniowe - ich krytyka i propozycje przeobrażeń’, Architektura, 5(421), s. 18–24.
• Gyurkovich, M. et al. (2021), ‘Housing Estates from the Second Half of the Twentieth Century as Urban Heritage Structures: Example of Housing Estates in Mistrzejowice, Cracow’, Wiadomości Konserwatorskie / Journal of Heritage Conservation, No 65, pp. 54–65.
• Kil, W. (2008), Das Wunder von Leinefelde. Ein Stadt erfindet sich neu. Dresden: Sandstein Verlag.
• Krenz, J. (1984), ‘Architektura bez kubatury’, Architektura 6(422), s. 30–31.
• Lynch, K. (1960), The image of the city, Cambridge: MIT Press.
• Masztalski, R., Michalski, M. (2018), ‘Podatność osiedli wielkopłytowych z drugiej połowy XX wieku we Wrocławiu na procesy rewitalizacyjne’, Budownictwo i Architektura, 17(1), s. 101–108.
• Model Przestrzennej Struktury Krakowa. Perspektywa planistyczna. Etap II - Zdefiniowanie modelu przestrzennej struktury Krakowa (2017), (na zlecenie Biura Planowania Przestrzennego Urzędu Miasta Krakowa), kier. Mateusz Gyurkovich.
• Monclús, J., Díez Medina, C. (2016), ‘Modernist housing estates in European cities of the Western and Eastern Blocs’, Planning Perspectives, Vol. 31, No. 4, pp. 533–562, http://dx.doi.org/10.1080/02665433.2015.1102642.
• Ostrowski, W. (1975), Urbanistyka współczesna, Warszawa: Arkady.
• Przestaszewska-Porębska, E. (1987), ‘Nowa Utopia? Polska myśl urbanistyczna lat osiemdziesiątych na tle tendencji powojennych’, Architektura, 3(437), s. 2–11.
• Seibert, K. (1983), Plan Wielkiego Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Szczerek, E. (2018), Rewitalizacja osiedli wielkopłytowych a ciągłość i komplementarność przestrzeni publicznej miasta, Kraków: Wydawnictwo PK.
• Szczerek, E. (2019), ‘Loss of potential: large-panel housing estates - Czyżyny case’, IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, Vol. 471, pp.1–10.
• Włodarczyk, M. (2014), Szlakami dziedzictwa. Krakowskie osiedla modernizmu lat 1945–1990. Wybrane przykłady, Kraków: SARP.
• Włodarczyk, M. (2017), Szlakami dziedzictwa. Przegląd architektury Krakowa lat 1945-1990, Kraków: SARP.
• Założenia programu rehabilitacji zabudowy blokowej osiedli na terenie Gminy Miejskiej Kraków (2010) - załącznik do uchwały nr CXV/1587/10, Kraków: Instytut Rozwoju Miast.
• Żychowska, M.J. (2020), ‘Protection of post-war housing estates’ [in:] Rehabend 2020: 8th Euro-American Congress on Construction Pathology, Rehabilitation Technology and Heritage Management, ed. I. Lombillo et al., March 24th-27th 2020, Granada: Santander 2020.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023)