Piaskowce dolnego dewonu na górze Barczy (Góry Świętokrzyskie) i historia ich eksploatacji

• Autorzy: Król Paweł , Fijałkowska-Mader Anna , Kozak Bartosz , Giełżecka-Mądry Dorota

Warianty tytułu

EN

History of exploitation of the Lower Devonian sandstones at the Barcza Hill (Holy Cross Mountains)

• Konferencja: Jubileuszowa XXV Konferencja Naukowa PIG-PIB Kamień w złożu, krajobrazie i architekturze – Kielce, 27.11.2020
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The beginning of exploitation of the Lower Devonian sandstones on Barcza Hill, located in the Klonów Range in the central part of the Holy Cross Mountains, dates back to the first decade of the last century. Sandstones of the lower Emsian Barcza Beds, known in older literature as “placoderm sandstones” were mined here. By the time of World War II, there were seven mines that produced mainly paving stones and crushed stone. Three of them resumed work after the war: “Kopalnia Nowa”, “Byk” and “Przy Pomniku”. Unfavourable deposit conditions and competition of the neighbouring mining plants "Bukowa Góra” and "Wiśniówka” led to the abandonment of mining on Barcza Hill in the late 1950s. In 1984, the “Barcza” nature reserve was created, which included the two largest quarries: "Kopalnia Nowa”and "Byk”.

Słowa kluczowe

PL

piaskowce; dolny dewon; eksploatacja; Barcza

EN

sandstones; Lower Devonian; exploitation; Barcza

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2021
• Tom: Vol. 69, nr 2
• Strony: 81--90
• Opis fizyczny: Bibliogr.58 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Król Paweł

• Muzeum Narodowe w Kielcach, Dział Historii Naturalnej, Plac Zamkowy 1, 25-010 Kielce

autor

Fijałkowska-Mader Anna

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

autor

Kozak Bartosz

• Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk, ul. Nowy Œwiat 72, 00-330 Warszawa

autor

Giełżecka-Mądry Dorota

• Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy, Oddział Świętokrzyski, ul. Zgoda 21, 25-953 Kielce

Bibliografia

• 1. BADANIE geologiczne Kamieniołomów Państwowych w Zagnańsku, t. 1. Urząd Wojewódzki Kielecki, 1933. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15937.
• 2. CZARNOCKI J. 1919 - Stratygrafia i tektonika Gór Świętokrzyskich. Pr. Tow. Nauk. Warsz., 28: 1-172.
• 3. CZARNOCKI J. 1928a - Dewon dolny w Paśmie Klonowskim. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 19/20: 14-16.
• 4. CZARNOCKI J. 1928b - W sprawie rozbudowy kamieniołomów państwowych w Zagnańsku. Pos. Nauk. Państw. Inst. Geol., 19/20: 14-22.
• 5. CZARNOCKI J. 1937 - Przegląd stratygrafii i paleogeografii dewonu dolnego Gór Świętokrzyskich. Spraw. Państw. Inst. Geol., 8: 129-162.
• 6. CZARNOCKI J. 1938 - Ogólna mapa geologiczna Polski 1:100 000. Arkusz 4 - Kielce. Państw. Inst. Geol., Warszawa.
• 7. CZARNOCKIJ. 1950-Geologia regionu łysogórskiego w związku z zagadnieniem złoża rud żelaza w Rudkach. Pr. Państw. Inst. Geol., 1: 1-404.
• 8. CZARNOCKI J. 1958a - O zastosowaniu piaskowca dewońskiego do wyrobu kostki brukarskiej w Barczy wschodniej pod Zagnańskiem. [W:] Pawłowska K., Pawłowski S. (red.), Surowce mineralne w Górach Świętokrzyskich. Pr. Państw. Inst. Geol., 21: 160-162.
• 9. CZARNOCKI J. 1958b - W sprawie rozbudowy kamieniołomów państwowych w Zagnańsku. [W:] Pawłowska K., Pawłowski S. (red.), Surowce mineralne w Górach Świętokrzyskich. Pr. Państw. Inst. Geol., 21: 122-127.
• 10. FIJAŁKOWSKA-MADER A., MALEC J. 2018 - Wiek dolnodewońskiego poziomu tufitowego z Barczy (Góry Świętokrzyskie) na podstawie miospor. Prz. Geol., 66 (9): 578-584.
• 11. FIJAŁKOWSKI J. 1994 - Pożegnanie Barczy. [W:] Fijałkowski J. Góry Świętokrzyskie nieznane. Wyd. Staszowskie Tow. Kulturalne, Staszów: 106-108.
• 12. FILONOWICZ P. 1969 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, ark. Bodzentyn. Wyd. Geol., Warszawa.
• 13. FILONOWICZ P. 1970 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Bodzentyn. Wyd. Geol., Warszawa.
• 14. FILONOWICZ P. 1973a - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Kielce. Wyd. Geol., Warszawa.
• 15. FILONOWICZ P. 1973b - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Kielce. Wyd. Geol., Warszawa.
• 16. GĄGAŁA Ł. 2015 - Late Silurian deformation in the Łysogóry Region of the Holy Cross Mountains revisited: restoration of a progressive Caledonian unconformity in the Klonów Antycline and its implications for the kinematics of the Holy Cross Fault (central Poland). Geol. Quart., 59: 441-456.
• 17. GĄGOL J., WRÓBLEWSKI T. 1990 - Centralny Program Badawczo-Rozwojowy nr 1.8. Budowa geologiczna Polski i poszukiwania złóż surowców mineralnych. Ocena bazy zasobowej krzemionkowych surowców ogniotrwałych w rejonie Świętokrzyskim. Sprawozdanie z realizacji badań w 4 punkcie kontrolnym: Badania geologiczno-geofizyczne wybranych obszarów wraz z oceną jakości kopaliny w aspekcie ich przydatności złożowej dla potrzeb przemysłu materiałów ogniotrwałych. Nar. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol. - PIB, Warszawa.
• 18. GIEŁŻECKA D. 1996 - Projekt prac geologicznych dla udokumentowania w kat. C2 złoża piaskowców kwarcytowych w rejonie Barczy. Przeds. Geol., Kielce. Nar. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol. - PIB, Warszawa.
• 19. HARDT E. 2005 - Budowa Pałacu Kultury i Nauki - historia, technologia, wydarzenia. Renowacje i zabytki, 3: 38-48.
• 20. JANICKI S. 1992 - Dzieje Zagnańska. Zakł. Poligraficzny ZP Bronisz, Kielce.
• 21. KAMIENIOŁOM Zagnańsk (z Wiśniówką Wielką) - korespondencja dot. produkcji, zatrudnienia, rozbudowy, 1940-1944 - Kamieniołomy Miast Małopolskich SA w Krakowie. Arch. Nar. w Krakowie, sygn. 29/596/42.
• 22. KONDRACKI J. 1994 - Geografia Polski. Mezoregiony fizycznogeograficzne. Państw. Wyd. Nauk., Warszawa.
• 23. KOS M., PRAŻAK J. 1999 - Zrekultywowane wysypisko odpadów komunalnych w Barczy koło Kielc. [W:] Przewodnik wycieczek hydrogeologicznych, IX Ogólnopolskie Sympozjum „Współczesne Problemy Hydrogeologii”. Hydrogeologia na przełomie wieków, Warszawa-Kielce 15-17.09.1999 r.: 21.
• 24. KOWALCZEWSKI Z. 1971 – Podstawowe problemy geologiczne dewonu dolnego Gór Świętokrzyskich. Kwart. Geol., 15: 262-278.
• 25. KOWALCZEWSKI Z. 1975 - Tektonika i tektogeneza paleozoiku i mezozoiku Gór Świętokrzyskich. Studium strukturalne Pasma Masłowskiego i Klonowskiego. Nar. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol.- PIB, Kielce.
• 26. KOWALCZEWSKI Z., KOWALSKI B., JANIEC J. 1989 - Wpływ budowy geologicznej na rzeźbę Pasma Klonowskiego w Górach Świętokrzyskich. Biul. Państw. Inst. Geol., 362:65-95.
• 27. KOWALCZEWSKI Z., ROMANEK A., STUDENCKI M. 2000 - Mapa geologiczna odkryta paleozoiku Gór Świętokrzyskich w skali 1: 200 000. Nar. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol.- PIB, Warszawa.
• 28. KOZAK B. 2015 - Obelisk na Barczy - stąd pomierzono Góry Świętokrzyskie. Świętokrzyskie, 15 (19): 84-86.
• 29. KOZAK B. 2016 - Zagnańskie kolejki wąskotorowe. Agencja „JP”, Kielce.
• 30. KRZYWOBŁOCKA-LAUROW R. 2005 - Kamieniarka Pałacu Kultury i Nauki. Renowacje i zabytki, 3: 62-83.
• 31. KURPIOS M., OLESZCZAK A. 2017 - Rezerwaty Świętokrzyskie. Reg. Dyr. Ochr. Środ., Kielce: 138.
• 32. LUSTRACJA klucza samsonowskiego w 1789 roku. Rząd Gubernialny Radomski. Arch. Państw. w Kielcach, sygn.10200.
• 33. ŁOBANOWSKI H. 1971 - The Lower Devonian in the western part of the Klonów Belt (Holy Cross Mts), Part I - Upper Emsian. Acta Geol. Pol., 21: 629-687.
• 34. ŁOBANOWSKI H. 1981 - Bukowa Góra, kamieniołom; piaskowce dewonu dolnego. [W:] Przewodnik 53 Zjazdu Pol. Tow. Geol., Kielce, 6-8 września 1981: 249-255.
• 35. ŁOBANOWSKI H. 1990 – Lower Devonian terrains of clastic deposition in Poland and their affinities to other European Devonian Palaeogeographic-facial provinces. N. Jb. Geol. Palänt. Monatsh., 7: 404-420.
• 36. MĄCZKA K. 1992 - Przedsiębiorstwo Państwowe Kopalnie Kwarcytu i Dolomitu w Wiśniówce. 60-lecie kopalń w Wiśniówce, Przedsiębiorstwo Państwowe Kopalnie Kwarcytu i Dolomitu w Wiśniówce.
• 37. PLANY ruchu. Kopalnia Barcza, 1955. Zjednoczenie Kamieniołomów Drogowych we Wrocławiu. Arch. Państw. we Wrocławiu, sygn. 82/1143/0/1.11.1/397.
• 38. PROJEKT kolejki wąskotorowej dla Państwowego Kamieniołomu w Zagnańsku, 1925 - Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15919.
• 39. RACKI G., NARKIEWICZ M. 2006 - Polskie zasady stratygrafii. Państw. Inst. Geol. Warszawa.
• 40. ROCZNE sprawozdanie z działalności (Bilans) Kamieniołomów Państwowych w Zagnańsku za okres od 1 kwietnia 1938 r. do 31 marca 1939 r. - Kamieniołomy Miast Małopolskich SA w Krakowie, 1939. Arch. Nar. w Krakowie, sygn. 29/596/39.
• 41. ROZBUDOWA Kamieniołomów w Zagnańsku, 1927-1929 - Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15928.
• 42. SPRAWOZDANIA statystyczne z produkcji i stanu zatrudnienia Kamieniołomów Państwowych w Zagnańsku, VII, 1948-1949. Urząd Wojewódzki Kielecki, t. 2. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 2957.
• 43. SPRAWY Kieleckich Kamieniołomów Rządowych, 1919. Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15901.
• 44. SPRAWY Kieleckich Kamieniołomów Rządowych, 1920. Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15902.
• 45. SPRAWY Kieleckich Kamieniołomów Rządowych, 1921. Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15904.
• 46. SPRAWY Kieleckich Kamieniołomów Rządowych, 1922. Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15907.
• 47. SPRAWY Kamieniołomów Państwowych w Zagnańsku, 1923. Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15913.
• 48. SPRAWY Kamieniołomów Państwowych w Zagnańsku, 1925. Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15918.
• 49. SPRAWY Kamieniołomów Państwowych w Zagnańsku, 1926. Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15920.
• 50. SPRAWY Kamieniołomów Państwowych w Zagnańsku, 1928-1929. Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15924.
• 51. SPRAWY dotyczące rozbudowy Kamieniołomów Państwowych w Zagnańsku, 1930. Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15929.
• 52. SPRAWY zatrudnienia bezrobotnych w Kamieniołomach Państwowych w Zagnańsku, 1933. Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 15934.
• 53. TREMBECKI A. 1957 - Sprawozdanie z prac poszukiwawczych przeprowadzonych w Barczy Zachodniej. Przedsiębiorstwo Geologiczne Surowców Skalnych, Kraków. Nar. Arch. Geol., Państw. Inst. Geol. - PIB, Warszawa.
• 54. URBAN J. 1980 - Opracowanie projektowe rezerwatu przyrody nieożywionej Barcza. Arch. Reg. Dyr. Ochr. Środ., Kielce.
• 55. WÓJCIK Z. 1997 - Studia z dziejów rozpoznania bogactw mineralnych regionu świętokrzyskiego. Agencja „JP”, Kielce: 131-143.
• 56. WYKAZ kont przyznanych Kamieniołomom Państwowym i materiałów drogowych dostarczonych na drogi państwowe przez Kamieniołom w Zagnańsku, 1935. Urząd Wojewódzki Kielecki. Arch. Państw. w Kielcach, sygn. 16818.
• 57. ZARZĄDZENIE Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 18.05.1984 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody. M.P. z 1984 r. Nr 15, poz. 108.
• 58. ZARZĄDZENIE Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Kielcach z dnia 20.09.2017r. w sprawie rezerwatu przyrody „Barcza”. Dz. U. Woj. Św. z 2017 r., poz. 2838.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2021).