Z historii Radomyśla Wielkiego

• Autorzy: Żychowska M. J.

Warianty tytułu

EN

From the history of Radomysl Wielki

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Do 1939 r. Żydzi stanowili 60% ogółu mieszkańców Radomyśla Wielkiego, miasta na południu Polski. Podobno Arthur Miller, czołowy dramaturg XX w., miał tu swoich przodków. Do materialnych dowodów istnienia tamtej społeczności należy zaniedbany cmentarz z mogiłą 500 rozstrzelanych Żydów i głaz upamiętniający ich zagładę. Zachował się budynek dawnej mykwy, w którym obecnie jest sklep. Nieco dalej znajduje się dawny dom rabina, w którym prezentowane są pamiątki po zaginionych mieszkańcach miasta. Wydaje się, że pamięć o zaginionych mieszkańcach i ich kulturze jest dochowywana, ale nadal bez odpowiedzi pozostaje pytanie, dlaczego do tej pory, choć minęło już ponad pół wieku, nie przywrócono materialnych dowodów istnienia przez cztery stulecia w miasteczku społeczności żydowskiej.

EN

Radomysl Wielki is a town in the south of Poland. They were burnt down during World War II and their Jewish owners perished. Until 1939 Jewish people constituted 60% of the town population. The spirituals heritage includes the memory of the former inhabitants of the town. The ancestors of Arthur Miller, an outstanding playwright of the 20 th century are said to have come from Radomyśl Wielki. Material evidence of the presence of Jewish community consists of a neglected cemetery with a grave of 500 Jews who had been shot there and a stone commemorating the execution. Near the square there is a building that used to be a mikvah and now houses a shop. In the former rabbi’s house, slightly further away, there is an exhibition of the objects that remained after their Jewish owners had vanished. Although the memory of the wiped-out inhabitants and their culture seems to be preserved, there still remains the question why, after more than half a century has passed, the material evidence of the four-century-long presence of Jewish community in the town has not been restored.

Słowa kluczowe

PL

Polska; architektura; Żydzi; duchowość; dziedzictwo; pamięć

EN

Poland; architecture; Jews; spiritual; heritage; memory

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2009
• Tom: T. 5
• Strony: 130--142
• Opis fizyczny: Bibliogr. 29 poz., fot.

Twórcy

autor

Żychowska M. J.

• Wydział Architektury, Politechnika Krakowska

Bibliografia

• 1. Balaryn A., 2007. Wspomnienia, Mielec.
• 2. Biskup M., 1999. Radomyśl Wielki. Panorama miasta i gminy, Krosno.
• 3. Biuletyn Informacyjny Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Radomyskiej, 1989, nr 3, Mielec
• 4. Kronika Polski 1943–1945, Polska Walcząca, 1998, z. 34, Kraków.
• 5. Mielec – dzieje miasta i regionu, 1984. pod red. F. Kiryka, Rzeszów, t. 1.
• 6. Nicpoń H., 2000. Lista Ziobronia, Super Nowości, 4-24, http://zarowianie.republika.pl/prasa/prasa3.html z dn.2004/06/03.
• 7. Neuman M., Młynarczyk E., 2003. Remont i przebudowa płyty Rynku w Radomyślu Wielkim. Projekt zagospodarowania terenu, Biuro Projektów PROBUD Sp., Tarnów.
• 8. Potocki A., 2004. Żydzi w Podkarpackiem, Rzeszów.
• 9. Przybyszewska M., 2001. Radomyśl Wielki, Dzieje Miasta i Gminy, Kielce.
• 10. Przybyszewska M., 2007. Bez grzechu zaniechania. Martyrologia mieszkańców Podborza – 1943, Mielec.
• 11. Radomyśl Wielki, folder promocyjny, LoboSoft II oraz Urzędu Miasta Radomyśla Wielkiego, ISBN 978-83-60764-45-9,
• 12. Radomyśl Wielki, folder reklamowy Urzędu Miasta Radomyśla Wielkiego.
• 13. Radomysl Wielki and Neighborhood, Memorial Book, 1971. Transl. and brought to print by Mrs. J. Freeman, Committee the Townsman of Radomysl and Area in Israel, Tel-Aviv.
• 14. Radomysl Wielki – Encyclopedia of Jewish Commiunities in Poland, Volume III (Poland) 50°12’ / 21°16’. Translation of “Radomysl Wielki” chapter from Pinkas Hakehillot Polin. Published by Yad Vashem in Jerusalem. Dostępna na stronie internetowej www.jewishgen.org/Yizkor/ /Pinkas_Poland
• 15. Ziemia mielecka. Przewodnik, pr. zb. pod red. K. Babiarza, Mielec, ISBN 978-83-60849-12-5
• 16. Ziobroń J., 1981. Radomyśl Wielki, Mielec.
• 17. Ziobroń R., 1997. Gmina żydowska w Radomyślu Wielkim, Radomyśl Wielki.
• 18. Ziobroń J., 2003. Sławni Radomyślanie, t. I, Radomyśl Wieki; t. II, Radomyśl Wielki 2004, t. III, Radomyśl Wielki 2006;
• 19. Ziobroń J., 2008. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Radomyślu Wielkim, Radomyśl Wielki.
• 20. Żychowska M.J., Białkiewicz A., 2004. Projekt konserwatorski. Rewitalizacji pierzei rynku w Radomyślu Wielkim w zakresie formalnych przekształceń elewacji domów oraz ich kolorystyki. Inwestor: Urząd Miasta w Radomyślu Wielkim, Kraków.
• 21. http://www.jewishgen.org/yizkor/Radomyśl/Radomyśl.html
• 22. http://www.jewishgen.org/yizkor/Radomyśl/Radomyśl
• 23. http://freepages.genealogy.rootsweb.com
• 24. http://w.icm.edu.pl/ak/index.html
• 25. http://www.izrael.badacz.org/zydzi_w_polsce/dzieje.html
• 26. http://www.izrael.badacz.org/zydzi_w_polsce/katalog_karpaty
• 27. http://www.radomysl-wielki.html
• 28. http://www.polin.org.pl/heritage /POLIN – Dziedzictwo Polskich Żydów/
• 29. http://www.fodz.pl/?d=4&id=14&l=pl /Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego/