Pentanal

• Autorzy: Świdwińska-Gajewska A , Czerczak S.

Warianty tytułu

EN

Pentanal

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Pentanal (aldehyd walerianowy) jest bezbarwną, lotną cieczą o charakterystycznym, gryzącym zapachu stosowaną jako półprodukt w reakcjach chemicznych, przy produkcji alkoholi, kwa-sów, estrów, amin i innych związków organicznych, a ponadto: modyfikator polimerów, przy-spieszacz wulkanizacji, a także monomer dla żywic acetalowych. Pentanal jest również po-wszechnie używany jako składnik naturalnych i sztucznych aromatów nadający produktom główną nutę zapachową. Narażenie na pentanal następuje drogą oddechową, pokarmową oraz przez skórę. Związek i jego pary mogą wywoływać podrażnienia skóry, oczu, nosa oraz układu oddechowego. Narażenie na pary związku o dużym stężeniu może spowodować: nudności, wymioty i ból głowy. Pentanal wykazuje słabą toksyczność ostrą. Nie zaobserwowano reakcji uczuleniowej w testach przeprowadzonych na świnkach morskich. Nie ma danych na temat narażenia przewlekłego ludzi i zwierząt na działanie pentanalu. Pentanal nie wykazywał działania mutagennego u S. typhimurium szczepów: TA100, TA1535, TA97, TA98 i TA1537, nie zaobserwowano także wzrostu częstości wymiany chromatyd siostrzanych w ludzkich limfocytach. Wyniki negatywne uzyskano również w testach naprawy DNA z zastosowaniem: B. subtilis oraz S. typhimurium szczepu TA1535, a także w teście pęknięć DNA bakteriofaga PM2. Wynik pozytywny uzyskano natomiast w teście pęknięć DNA na ko-mórkach jajnika chomika chińskiego (CHO) oraz w teście mutacji pierwotnych z zastosowaniem komórek płuc chomika chińskiego bez aktywacji metabolicznej. W teście na nieplanową syntezę DNA (UDS) uzyskano wynik pozytywny na szczurzych hepatocytach, negatywny zaś na ludzkich hepatocytach. Powyższe wyniki nie wykluczają zatem możliwości genotoksyczne-go działania pentanalu. Nie znaleziono danych na temat odległych skutków działania pentana-lu na zwierzęta i na ludzi. Efektem krytycznym toksyczności tego związku jest działanie drażniące na błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych oraz skórę. Wobec braku obserwacji dotyczących skutków nara-żenia ludzi na pentanal, a także braku prac opisujących skutki narażenia przewlekłego u zwie-rząt, wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS) obliczono na podstawie toksyczno-ści ostrej. Najmniejsze wartości RD50 wynoszą 1121 ppm (3946 mg/m3) u myszy szczepu Swiss--Webster. Na podstawie wartości RD50 oraz współczynnika 0,03 proponuje się przyjęcie wartości NDS pentanalu wynoszącej 118 mg/m3 i wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego (NDSCh) wynoszącej 300 mg/m3 oraz oznakowanie związku literą „I” – substancja o działaniu drażniącym.

EN

Pentanal (valeraldehyde) is colourless, volatile liquid, with a characteristic, pungent odour. It is used as an intermediate in chemistry, in the manufacture of alcohols, acids, esters, amines and other organic compounds. Pentanal is also applied as a polymer modifier, rubber accelerator and monomer for acetal resin. Valeraldehyde is extensively used as a natural and synthetic flavouring agent, a top note for flavour. There are three routes of exposure to pentanal: inhalation, ingestion and skin. Valeraldehyde liquid and vapour are capable of causing irritation to the skin, eyes and respiratory system. Very high vapour exposure may cause nausea, vomiting and headache. Pentanal reveals mild acute toxicity. This compound is not sensitizing to guinea pigs. There is no data about chronic exposure of pentanal to humans or animals. Pentanal was not mutagenic in S. typhimurium strains TA100, TA1535, TA97, TA98, TA1537, and had no effect on the rate of sister chromatid exchanges in human lymphocytes. Valeraldehyde was negative for the induction of DNA repair using B. subtilis and S. typhimurium strain TA1535, and also DNA double and single breaks in PM2 bacteriophage DNA. However pentanal pro-duced increase in DNA single strand breaks in Chinese hamster ovary (CHO) and forward mu-tation frequency in Chinese hamster lung cells without metabolic activation. The unscheduled DNA synthesis (UDS) assay was positive with rat hepatocytes and negative with human hepa-tocytes. Therefore the mentioned above results do not exclude genotoxic action of pentanal. The data about carcinogenicity or reprotoxicity of pentanal in animals or humans was not found. The critical toxic effect of this compound is irritation of mucous membranes of eyes and upper inhalation tract and skin. There was no observation concerning human exposure and animal chronic exposure effects, then the OEL values have been calculated based on acute toxicity. The lowest RD50 value is 1121 ppm (3946 mg/m3) for Swiss-Webster mice. On the basis RD50 value and factor - 0,03, the TWA value has been established as 118 mg/m3, the STEL value as 300 mg/m3, with „I” symbol (irritant).

Słowa kluczowe

PL

pentanal; aldehyd walerianowy; substancja drażniąca; narażenie zawodowe; NDS

EN

pentanal; valeraldehyde; irritant; occupational exposure; OEL

• Wydawca: Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy
• Rocznik: 2009
• Tom: Nr 2 (60)
• Strony: 133--147
• Opis fizyczny: Bibliogr. 44 poz., tab.

Twórcy

autor

Świdwińska-Gajewska A

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

autor

Czerczak S.

• Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera 91-348 Łódź ul. św. Teresy od Dzieciątka Jezus 8

Bibliografia

• 1.ACGIH (2006) Guide to occupational exposure values. Threshold limit values for chemical substances in the work environment n-valeraldehyde.
• 2.Alarie Y. (1981) Dose-response analysis in animal studies. Prediction of human responsem. Environ. Health Persp. 42, 9–13. 145
• 3.Alarie Y., Nielsen G.D., Schaper M. (2000) Animal bioassays for evaluation of indoor air quali-ty. [W:] Indoor air quality handbook 23.1-23.39.
• 4.Alarie Y. i in. (1998) Structure-activity relationships of volatile organic chemicals as sensory irritants. Archives of Toxicology 72 (3), 125–140.
• 5.Bassi A.M. i in. (1997) Comparative evaluation of cytotoxicity and metabolism of four alde-hydes in two hepatoma cell lines. Drug. Chem. Toxicol. 20(3), 173–87.
• 6.Becker T.W. i in. (1996) DNA single and double strand breaks induced by aliphatic and aromat-ic aldehydes in combination with copper(II). Free Rad. Res. 24, 325–32.
• 7.Bos P.M. i in. (1992) Evaluation of the sensory irritation test for the assessment of occupational health risk. Crit. Rev. Toxicol. 21(6), 423–50.
• 8.Brambilla G., Cajelli E., Canonero R. (1989) Mutagenicity in V79 Chinese hamster cells of n-alkanals produced by lipid peroxidation. Mutagenesis 4, 277–279.
• 9.Celanese chemicals (2003) Material Safety Data Sheet, n-Valeraldehyde.
• 10.CHEMINFO (2005) Chemical Profiles Created by Canadian Centre for Occupational Health Safety.
• 11.Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU 217, poz. 1833 z późn. zm.
• 12.Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 127/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (DzUrz. UE L 353 z 31.12.2008 r., 1)
• 13.Eastman Kodak Co. (1991) Toxicity and health hazard summary, material safety data sheet, and toxicity report on pentanal. (EPA/OTS Doc. #86-920000053),
• 14.Eastman Kodak Health and Safe-ty Laboratory 16 [cyt. za NTP 2005].
• 15.Florin I. i in. (1980) Screening of tobacco smoke constituents for mutagenicity using the Ames test. Toxicology 18, 219–232.
• 16.GESTIS (2005) International limit values BG-Institute for Occupational Safety and Health –
• 17.BGIA [http://www.hvbg.de/e/bia/gestis/limit_values/index.html].
• 18.Hawley’s condensed chemical dictionary (1993) [Red.] R.J. Lewis Sr. 12th ed. New York, Van Nostrand Reinhold Co. 1207.
• 19.Health Hazard Evaluation (1995) Report HETA 94-0309-2514 Homecrest Industries Incorpo-rated Wadena, Minnesota, July.
• 20.HSDB, Hazardous Substance Data Bank (2005) [komputerowa baza danych]. ICSC (2002) Datebase System –
• 21.ICSC card valeraldehyde.
• 22.Kaneko T., Kaji K., Matsuo M. (1988) Cytotoxicities of a linoleic acid hydroperoxide and its related aliphatic aldehydes toward cultured human umbilical vein endothelial cells. Chem.-Biol. Interact. 67, 295–304.
• 23.Marinari U.M. i in. (1984) DNA-damaging activity of biotic and xenobiotic aldehydes in Chi-nese hamster ovary cells. Cell Biochem. Function 2, 243–8.
• 24.Martelli A. i in. (1994) Cytotoxic and genotoxic effects of five n-alkanals in primary cultures of rat and human hepatocytes. Mutat Res. 323(3), 121–6.
• 25.Matsui S., Yamamoto R., Yamada H. (1989) The Bacillus subtilis/microsome rec-assay for the detection of DNA damaging substances which may occur in chlorinated and ozonated waters. Water Sci Techno. 21, 875–87.
• 26.NOES, National Occupational Exposure Survey (1981-1983) Estimated Numbers of Employees Potentially Exposed to Specific Agents by Occupation within 2-Digit Standard Industrial Classi-fication (SIC)* [http://www.cdc.gov/noes/noes4/B0122sco.html].
• 27.NTP (1988) Genetic toxicity studiem. Salmonella study summary. [http://ntp-apps.niehs. nih.gov/ntp_tox/index.cfm?fuseaction=ntpsearch.searchresults&searchterm=110-62-3].
• 28.NTP (2005) Summary of Data for Chemical Selection n-Valeraldehyde Chemical Selection Working Group (CSWG) of the National Cancer Institute (NCI) National Toxicology Programme. [http://ntp.niehs.nih.gov/ntp/htdocs/Chem_Background/ExSumPdf/Valeraldehyde.pdf]. 29.Obe G., Beek B. (1979) Mutagenic activity of aldehydes. Drug. Alcohol Depend. 4(1-2), 91–94.
• 30.Ono Y., Somiya I., Kawamura M. (1991) The evaluation of genotoxicity using DNA repairing test for chemicals produced in chlorination and ozonation processes. Water Sci. Techno. 23, 329–38.
• 31.Opdyke D.L.J. (1979) Monographs of fragrance raw materials. n-Valeraldehyde. Food Cosmet. Toxicol. 17 (suppl), 919–21.
• 32.Patty’s Toxicology (2001) Vol. 2, 68, vol. 5, 964, 969, 1001–1002, vol. 8, 1273. 5th ed. Inters-cience. New York, John Wiley Sons.
• 33.RTECS, Registry of Toxic Effects of Chemical Substances (2006).
• 34.Salem H., Cullumbine H. (1960) Inhalation toxicities of some aldehydes. Toxicol. Appl. Phar-macol. 2, 183–187.
• 35.Sasaki Y., Endo R. (1978) Mutagenicity of aldehydes in Salmonella typhimurium. Mutat. Res. 54 (2), 251–252.
• 36.Sax’s Dangerous properties of industrial materiale. 11th ed. New York, Van Nostrand Reinhold 3, 3653–3654.
• 37.Smyth H.F. i in. (1962) Range-finding toxicity data. List VI. AIHA J 23, 95.
• 38.Smyth H.F. i in. (1969) Range-finding toxicity data. List VII. AIHA J 30, 470. 39.Steinhagen W.H., Barrow C.S. (1984) Sensory irritation structure-activity study of inhaled alde-hydes in B6C3F1 and Swiss-Webster mice. Toxicol. Appl. Pharmacol. 72(3), 495–503.
• 40.The British Industrial Biological Research Association (1986) Valeraldehyde.
• 41.The Merck Index (2001) [Red.] S. Budavari. Ed. 14th. N.J., Rahway, Merck 9965.
• 42.Tucker J.D. i in. (1993) Sister-chromatid exchange: second report of the Gene-Tox Program. Mutat. Res. 297(2), 101–80.
• 43.Valeraldehyde. Health-based Reassessment of Administrative Occupational Exposure Limits, Committee on Updating of Occupational Exposure Limits, a committee of the Health Council of the Netherlands. The Hague, 3 March 2003. 2000/15OSH/066.
• 44.Yoshino K. i in. (1990) Studies on the formation of aliphatic aldehydes in the plasma and liver of vitamin E-deficient rats. Tokyo, Chem. Pharm. Bull. 38(8), 2212–5.