Sakralne dziedzictwo architektoniczne Dukli - miasta na Podkarpaciu, wybrane zagadnienia

• Autorzy: Kuśnierz-Krupa Dominika , Figurska-Dudek Joanna

Identyfikatory

DOI

10.24425/tkuia.2019.131179

Warianty tytułu

EN

Church architectural heritage of Dukla - the town on Podkarpacie, selected issues

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Przedmiotowy artykuł dotyczy zabytków sakralnych, będących częścią dziedzictwa kulturowego Dukli. Jest to miasto o rodowodzie średniowiecznym, położone na terenie województwa podkarpackiego, w powiecie krośnieńskim. W przeszłości było ważnym ośrodkiem handlowym na trakcie węgierskim. Tradycje kupieckie Dukli związane są przede wszystkim z handlem i składem wina, które przechowywano w piwnicach zlokalizowanych pod płytą dukielskiego rynku. W związku z rangą, jaką miasto miało w przeszłości, ma ono duży zasób zabytków, na który składają się obiekty związane z różnymi funkcjami miasta - administracyjną, handlową i gospodarczą, a także - a może przede wszystkim - obiekty sakralne. Wśród nich należy w pierwszej kolejności wymienić kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny, zespół kościelno-klasztorny oo. Bernardynów oraz synagogę związaną ze społecznością żydowską, która kiedyś mieszkała w Dukli. Właśnie te obiekty, ich wartość kulturowa, a także problematyka ochrony są tematem niniejszej pracy.

EN

This article concerns church monuments, which are part of the cultural heritage of Dukla. This is a town with medieval origins, located within the Podkarpackie Voivodeship, in the Krosno district. In the past it was an important centre of commerce on the Hungarian Route. Merchant traditions in Dukla are mainly associated with trade and storage of wine, which was kept in the cellars under the main market square in Dukla. Because of the rank, which the town used to have in the past, it can boast numerous monuments including objects associated with the administrative, commercial and economic functions of the town, as well as - or perhaps primarily - sacred objects. Among the latter, one has to mention firstly the parish church of St Mary Magdalene, the church and monastery complex of the Bernardine Order, and the synagogue of the Jewish community, that once used to live in Dukla. Those objects, their cultural value and issues related to their protection constitute the subject of this study.

Słowa kluczowe

PL

Dukla; dziedzictwo kulturowe; obiekty sakralne; ochrona; rewaloryzacja

EN

Dukla; cultural heritage; church object; protection; restoration

• Wydawca: Polska Akademia Nauk, Oddział w Krakowie ; Politechnika Krakowska, Wydział Architektury
• Czasopismo: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury Oddział PAN w Krakowie
• Rocznik: 2019
• Tom: T. 47
• Strony: 283--295
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., rys., zdj.

Twórcy

autor

Kuśnierz-Krupa Dominika

• Cracow University of Technology Faculty of Architecture Institute of History of Architecture and Monument Preser

autor

Figurska-Dudek Joanna

• B. Markiewicz State Technical-Economic University in Jarosław Institute of Technical Engineering

Bibliografia

• Buczek, K. (red.) (1971), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Warszawa–Wrocław– Poznań–Kraków: Wyd. IH PAN.
• Cynarski, S. (1964), ‘Miasteczka nad górną Wisłoką od połowy XVII wieku do 1772 r.’ [w:] Garbacik, J. (red.), Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, Kraków: PWN.
• Gminny program opieki nad zabytkami na lata 2015–2018 dla gminy Dukla, Archiwum Gminy Dukla, mpis.
• Kamiński, A. (1960), ‘Nieznane karty z dziejów Dukli’ [w:] Prace z dziejów Polski feudalnej ofiarowane Romanowi Grodeckiemu w 70.rocznicę urodzin, Warszawa: PWN.
• Kiryk, F. (1985), ‘Rozwój urbanizacji Małopolski XIII–XVI w.: województwo krakowskie (powiaty południowe)’ [w:] Prace monograficzne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP.
• Kiryk, F. (1964), ‘Stosunki handlowe Jasła i miast okolicznych z miastami słowackimi w XV wieku’ [w:] Garbacik, J. (red.), Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, Kraków: PWN.
• Kozakiewicz, L. (1964), Dukla. Studium historyczno-urbanistyczne do planu zagospodarowania przestrzennego, Archiwum Delegatury WUOZ w Krośnie, Warszawa.
• Krasnowolski, B. (2004), Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze Ziemi Krakowskiej w XIII i XIV wieku, cz. I. Miasta Ziemi Krakowskiej chronologia procesów osadniczych i typologia układów urbanistycznych, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Krasnowolski, B. (2004), Lokacyjne układy urbanistyczne na obszarze Ziemi Krakowskiej w XIII i XIV wieku, cz. II. Katalog lokacyjnych układów urbanistycznych, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Kuśnierz-Krupa, D. (2013), Jaśliska w średniowieczu na tle miast powiatu bieckiego, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
• Łopatkiewicz, P., Łopatkiewicz, T. (2005), Inwentarz zabytków powiatu krośnieńskiego, Kraków: Wyd. Muzeum Narodowe w Krakowie.
• Łopatkiewicz, P., Łopatkiewicz, T. (2005), Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu krośnieńskiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, Kraków: Wyd. Muzeum Narodowe w Krakowie.
• Malczewski, J. (2006), Miasta między Wisłoką a Sanem do początku XVI w., Rzeszów: Wyd. Stowarzyszenie „Pro Carpathia”, PWSW w Przemyślu.
• Malczewski, J. (2003), Usytuowanie kościoła parafialnego w Tyczynie na tle innych kościołów regionu [w:] Tyczyn. Dziedzictwo kulturowe, Tyczyn.
• Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 października 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. 2018, poz. 2067, (dostępne: 05.01.2019),
• Polakowski, S. (2012), Pozostałości założeń dworskich województwa podkarpackiego, Krosno: Wyd. Lygian.
• Swieykowski, E. (1903), Monografi a Dukli [w:] Studya do historyi sztuki i kultur wieku XVIII w Polsce, t. I, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Tur, J. (1969), Dukla. Opinia historyczno-urbanistyczna, Rzeszów.
• Wykaz zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego - powiat krośnieński, Dukla - miasto i gmina, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Przemyślu, Delegatura w Krośnie.
• Wyrozumski, J. (1964), ‘Początki miast w rejonie jasielskim’ [w:] Garbacik, J. (red.), Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, Kraków, PWN.
• Zarządzenie nr 159/14 Burmistrza Dukli z dnia 15 grudnia 2014 roku w sprawie przyjęcia Gminnej ewidencji zabytków w Gminie Dukla.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa Nr 461252 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2020).