Warunki formowania lokalnych systemów krążenia wód podziemnych na obszarze Międzyrzecza Warty i Noteci

• Autorzy: Graf Renata

Warianty tytułu

EN

Local groundwater-circulation systems in the Warta-Noteć Interfluve (NW Poland)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Przeprowadzono identyfikację lokalnych systemów krążenia wód podziemnych na obszarze Międzyrzecza Warty i Noteci (1912 km2), które stanowi największą pod względem powierzchni strefę wydm śródlądowych w Wielkopolsce. Dla wód poziomu gruntowego o różnym stopniu połączenia z siecią hydrograficzną, określono warunki zasilania i drenażu oraz dokonano oceny składowych bilansu ich przepływu. Wskazano strefy, gdzie mogą formować się systemy wód podziemnych zagłębień bezodpływowych chłonnych i ewapotranspiracyjnych (retencyjnych), w granicach których wymiana wód odbywa się poprzez infiltrację, wsiąkanie lub parowanie. W analizie wykorzystano cyfrową bazę danych Mapy Hydrograficznej Polski w skali 1 : 50 000 oraz wyniki modelowania matematycznego filtracji wód podziemnych przeprowadzonego w odniesieniu do warunków przeciętnych z okresu wielolecia. Założono, że elementem ograniczającym efektywne zasilanie wód podziemnych na terenach wydmowych jest znaczna miąższość utworów piaszczystych (do 30-50 m) i głębokie występowanie zwierciadła wód podziemnych. Wskazano funkcjonowanie stref aktywnych w formowaniu odpływu powierzchniowego oraz bezodpływowych powierzchniowo, szczególnie typu chłonnego (20% powierzchni), które stanowić mogą obszary lokalnie wzmożonego zasilania infiltracyjnego płytkich wód podziemnych i kształtowania tą drogą odpływu podziemnego ze zlewni. Stwierdzono, że doliny Warty i Noteci, jako główne osie drenażu, wymuszają silny odpływ wód podziemnych z centralnej części międzyrzecza, czego efektem jest brak sieci rzecznej.

EN

The local groundwater-circulation systems in the Warta-Noteć Interfluve (1912 km2) are identified; this interfluve is the largest area covered with inland dunes in the Wielkopolska Lowland. The alimentation and drainage of the groundwater, which depend to varying degrees of the surficial hydrographic network, are described, and the contributions by the various components determining the flow balance are estimated. The zones are indicated where basins could develop without external drainage, so that all inflowing water is absorbed and can escape (partly) only be evapotranspiration, and within which water is exchanged exclusively through infiltration and evaporation. A digital database of the 1 : 50,000 Hydrographic Map of Poland, in combination with the results of a mathematical model regarding the groundwater infiltration over time was used for the purpose. It is assumed that the considerable thickness of the sands (up to 30-50 m) and the deep position of the groundwater 198 Renata Graf are responsible for the limited groundwater alimentation in the dune areas. It is shown that zones with and without surface runoff exist; the latter are predominantly (20% by surface area) of the absorbent type and are partly areas of locally enhanced infiltration of groundwater, partly areas with subsurface runoff. It is emphasized that the Warta and Noteć valleys, being the main drainage routes, force a strong groundwater runoff from the central part of the interfluve, where no river network is present.

Słowa kluczowe

PL

wody podziemne; system krążenia; Międzyrzecze Warty i Noteci; modelowanie matematyczne

EN

groundwater circulation; mathematical modelling; Warta-Noteć Interfluve; NW Poland

• Wydawca: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Instytut Geologii
• Czasopismo: Geologos
• Rocznik: 2008
• Tom: Vol. 14, No. 2
• Strony: 197--210
• Opis fizyczny: Bibliogr. 19 poz.

Twórcy

autor

Graf Renata

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Geografii Fizycznej i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego, ul. Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań

Bibliografia

• DĄBROWSKI S., 1995: Odnawialność zbiorników wód podziemnych w rejonie Poznania. [In:] A. KANIECKI & J. ROTNICKA (Eds.): Wody powierzchniowe Poznania. Problemy wodne obszarów miejskich, Wydawnictwo Sorus, Poznań, 139-152.
• GRAF R., 1999: Warunki zasilania i sczerpywania wód podziemnych pierwszego poziomu w wybranych zlewniach Niziny Poznańskiej. Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej PTPN, 24, Poznań, 144 pp.
• GRAF R., 2007: Strefy aktywne hydrologicznie na obszarze Międzyrzecza Warty i Noteci. [In:] Z. MICHALCZYK (Ed.): Badania hydrograficzne w poznawaniu środowiska 8. Wydawnictwo UMCS, Lublin, 241-252.
• KONDRACKI J., 1998: Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 441 pp.
• KAZIMIERSKI B., 2006: Opis a model pojęciowy jednolitych części wód podziemnych. Geologos, 10: 131-140.
• KRYGOWSKI B., 1961: Geografia Fizyczna Niziny Wielkopolskiej, cz. I Geomorfologia, PTPN, Wydział Matemematyczno-Przyrodniczy, Komitet Fizjograficzny, Poznań, 203 pp.
• LEWANDOWSKI W., 1989: Próba monograficznego opracowania północnego skłonu Międzyrzecza Warciańsko-Noteckiego oraz stosunków wodnych na podstawie badań przeprowadzonych w roku hydrologicznym 1988. Archiwum Zakładu Hydrologii i Gospodarki Wodnej IGFiKŚP UAM (maszynopis), Poznań.
• MICHALAK W., 2001: Charakterystyka odpływu rzecznego obszaru Międzyrzecza Warciańsko-Noteckiego. Archiwum Zakładu Hydrologii i Gospodarki Wodnej IGFiKŚP UAM (maszynopis), Poznań.
• MICHALAK J., 2003: Modele pojęciowe hydrogeologicznych danych geoprzestrzennych - podstawy metodyczne. Biuletyn PIG, Hydrogeologia, 406, 5: 154 pp.
• NAWALANY M., 1984: Wody podziemne w ujęciu teorii systemów dynamicznych. Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Seria Budownictwo, 86: 83-87.
• OWCZARCZAK B., 2000: Warunki zasilania i sczerpywania wód podziemnych poziomu gruntowego na obszarze Międzyrzecza Warciańsko-Noteckiego. Archiwum Zakładu Hydrologii i Gospodarki Wodnej IGFiKŚP UAM (maszynopis), Poznań.
• PILARCZYK L., 1976: Międzyrzecze Warciańsko-Noteckie jako pole wydmowe w odniesieniu do powierzchni terasowych i innych. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria Geografia Fizyczna, 29: 45-79.
• RAŹNIECKI A., 1989: Charakterystyka hydrograficzna południowego skłonu Międzyrzecza Warciańsko-Noteckiego. Archiwum Zakładu Hydrologii i Gospodarki Wodnej IGFiKŚP UAM (maszynopis), Poznań.
• SOCZYŃSKA U., 1984: Podstawy matematycznego modelowania systemów hydrologicznych. Przegląd Geograficzny, 1-2: 81-98.
• STANKOWSKI W., 1963: Rzeźba eoliczna Polski północnozachodniej na podstawie wybranych obszarów. Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej PTPN, Poznań, 4, 1: 146 pp.
• SZYMANKO J., 1980: Koncepcje systemu wodonośnego i metod jego modelowania. Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa, 263 pp.
• WOŚ A., 1994: Klimat Niziny Wielkopolskiej. Wydawnictwo Naukowe UAM. Poznań, 192 pp.
• ŻURAWSKI M., 1966: Próba wydzielenia typów infiltracyjnych Niziny Wielkopolskiej. Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej PTPN, Poznań, 6, 1: 53 pp.
• ŻURAWSKI M., 1968: Próba wydzielenia stref pierwszego poziomu wód podziemnych na Nizinie Wielkopolskiej. Prace Komisji Geograficzno-Geologicznej PTPN, Poznań, 7, 1: 105 pp.

Uwagi

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2019).