Kultura czy natura? Mechanizmy percepcji i preferencji wobec krajobrazu i form roślinnych

• Autorzy: Błaszczyk M. , Suchocka M. , Maksymiuk G.

Warianty tytułu

EN

Culture or nature? Preferences for and perception of landscape and vegetation

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Kształtowanie krajobrazu jest nierozłącznie związane z jego percepcją oraz preferencjami wykazywanymi przez odbiorców. Celem artykułu jest prezentacja wyników badań nad preferencjami społecznymi wobec różnych typów krajobrazów oraz form roślinnych, jak również wskazanie mechanizmów determinujących proces oceny krajobrazu. Przegląd literatury przedmiotu poświęconej percepcji i preferencjom społecznym ujawnił, iż badacze dzielą się na zwolenników dwóch dominujących teorii: biologicznej, wskazującej na ewolucyjny charakter preferencji wobec przestrzeni i jej składowych, oraz kulturowej. Wśród czynników socjodemograficznych wpływających na postrzeganie krajobrazu wymieniane są głównie: znajomość krajobrazu, wiek, wykształcenie, „świadomość” środowiskowa, uwarunkowania kulturowe. Wyniki badań wykazały również, iż odbiorcy za szczególnie atrakcyjne uważają krajobrazy o charakterze naturalnym, aczkolwiek noszące ślady zarządzania, o wysokim stopniu różnorodności elementów przestrzennych i gatunków oraz posiadające umiarkowany lub wysoki stopień złożoności. Badacze podkreślają również istotną rolę elementów przyrodniczych w pozytywnej ocenie krajobrazu.

EN

Landscape creation is strictly connected with its perception and preferences shown by people. The aim of the article is to present results of the researches on social preferences towards different types of landscape and vegetation. The aim is also to introduce the mechanisms responsible for landscape assessment. The literature overview revealed two domain theories determining social preferences towards landscape: biological, based on evolutionary explanation, and cultural. Landscape familiarity, age, education, environmental awareness, and cross-cultural differences are believed to be main important factors affecting landscape assessment. The research showed the most favorite types of landscape are those of natural character, with some level of management, highly or moderately complexed, and diverse. Vegetation was pointed out as a key factor for affecting positive response to landscape.

Słowa kluczowe

PL

preferencje krajobrazowe; mechanizmy preferencji; przegląd literatury; krajobraz; percepcja; estetyka środowiskowa

EN

landscape preferences; mechanism of preference; literature overview; landscape; perception; environmental esthetics

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2017
• Tom: nr 36
• Strony: 21--32
• Opis fizyczny: Bibliogr. 69 poz.

Twórcy

autor

Błaszczyk M.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu, Warszawa, Polska

autor

Suchocka M.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu, Warszawa, Polska
• Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa w Warszawie, Warszawa, Polska

autor

Maksymiuk G.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu, Warszawa, Polska

Bibliografia

• Abello R.P., Bernaldez F.G., 1986: Landscape preference and personality. Landscape and Urban Planning, 13: 19-28.
• Akbar K.F., Hale W.H.G., Headley A.D., 2003: Assessment of scenic beauty of the roadside vegetation in northern England. Landscape and Urban Planning, 63: 139-144.
• Appleton J., 1975: The experience of landscape. John Wiley, New York.
• Balling J.D., Falk J.H., 1982: Development of visual preference for natural environments. Environment and Behavior, 14 (1): 5-28.
• Bell P.A., Greene Th.C., Fisher J.D., Baum A., 2004: Psychologia środowiskowa. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
• Bernaldez F.G., Gallardo D., Abello R.P., 1987: Children‟s landscape preferences: from rejection to attraction. Journal of Environmental Psychology, 7: 169-176.
• Bishop I.D., Hulse D.W., 1994: Prediction of scenic beauty using mapped data and geographic information systems. Landscape and Urban Planning, (30): 59-70.
• Bourassa S., 1990: A paradigm for landscape aesthetics. Environment and Behavior, 22: 787-812.
• Chamberlain A.T., 2000: On the evolution of human aesthetic preferences. Assemblage: University of Sheffield Graduate Student Journal of Archaeology, 5.
• Clamp P.P., Powell M., 1982: Prospect-refuge theory under test. Landscape Research, 7: 7-8.
• Dearden P., 1987: Consensus and a Theoretical Framework for Landscape Evaluation. Journal of Environmental Management, 34: 267-278.
• Dwyer J.F., Schroeder H.W., Gobster P.H., 1991: The significance of urban trees and forests. Journal of Arboriculture, 17: 276-284.
• Egbert M., 2000: The English Landscape Garden and the Romantic-Era Novel: Changing Concepts of Space, Cardiff Corvey: Reading the Romantic Text [online]. Dostępny w: http://www.cf.ac.uk/encap/corvey/articles/cc05_n01.html [Dostęp: 12.08.12].
• Europejska Konwencja Krajobrazowa sporządzona we Florencji dnia 20 października 2000 r. (Dz.U. 2006 nr 14 poz. 98).
• Falk J. H., Balling, J. D., 2010: Evolutionary influence on human landscape preference. Environment and Behavior, 42 (4): 479-493.
• Farina A., Belgrano A., 2006: The eco-field hypothesis: Toward a cognitive landscape. Landscape Ecology, 21: 5-17.
• Fuller R. A., Irvine K.N, Devine-Wright P., Warren P.H., Gaston K.J., 2007: Psychological benefits of greenspace increase with biodiversity. Biology Letters, 3(4): 390-394.
• Gerstenberg T., Hofmann M., 2016: Perception and preference of trees: A psychological contribution to tree species selection in urban areas. Urban Forestry & Urban Greening, 15: 103-111.
• Gibson J.J., 1979: An ecological approach to visual perception. Houghton Miffilin, Boston.
• Glyptis S., 1991: Countryside Recreation. Longman.
• Gobster P. H., 1995: Ecological esthetic: Integrating esthetic and biodiversity values. Journal of Forestry, 93: 6-10.
• Hagerhall C. M., 2000: Clustering predictors of landscape preference in the traditional Swedish cultural landscape: Prospect-refuge, mystery, age and management. Journal of Environmental Psychology, 20: 83-90.
• Hammitt W.E., Patterson M.E., Noe F.P., 1994: Identifying and predicting visual preference of southern Appalachian forest recreation vistas. Landscape and Urban Planning, 29: 171-183.
• Harvey R., 1995: Eliciting and mapping the attributes of landscape perception: An integration of Personal Construct Theory (PCT) with Geographic Information Systems (GIS). PhD Thesis, Dept. of Landscape Architecture, Heriot-Watt University.
• Heerwagen J. H., Orians G. H., 1993: Humans, habitats, and aesthetics [w:] Kellert S. R., Wilson E.O. (red.), The Biophilia Hypothesis. Shearwater Books/Island Press, Washington, DC:138-172.
• Home R., Bauer N., Hunziker M., 2010: Cultural and biological determinants in the evaluation of urban green spaces. Environment and Behavior, 42 (4): 494-523.
• Hull R.B., Stewart W.P., 1995. The landscape encountered and experienced while hiking. Environment and Behaviour, 27: 404-426.
• Hunziker M., 1995: The spontaneous reafforstation in abandoned agricultural lands: Perception and aesthetical assessement by locals and tourists. Landscape and Urban Planning, 31: 399-410.
• Hunziker M., Kienast F., 1999: Impacts of changing agricultural activities on scenic beauty – a prototype of an automated rapid assessment technique. Landscape Ecology, 14: 161-176.
• Im S.B., 1984: Visual preferences in enclosed urban spaces: An exploration of a scientific approach to environmental design. Environment and Behavior, 16 (2): 235-262.
• Iwamura T., Yokohari M., 2001: Review and future perspectives of park maintenance and management by local communities in Kobe city, Hyogo Prefecture. Journal of the Japanese of Landscape Architecture, 64 (5): 671-674.
• Jorgensen A., Hitchmough J., Calvert T., 2002: Woodland spaces and edges: their impact on perception of safety and preference. Landscape and Urban Planning, 60: 135-150.
• Kaplan R., Kaplan S., 1989: The experience of nature: A psychological perspective. Cambridge University Press, Cambridge.
• Kaplan R., Kaplan S., Ryan R. L., 1998: With people in mind: Design and management of everyday nature. Island Press, Washington, DC.
• Kaplan S., 1972: The challenge of environmental psychology: a proposal for a new functionalism. American Psychologist, 27:140-143.
• Kaufman A.J., Lohr V.I., 2004: Does plant color affect emotional and physiological responses to landscapes? Acta Horticulturae, 639: 229-233.
• Kaufman A.J., Lohr V.I., 2008: Does it matter what color tree you plant? Acta Horticulturae, 790: 179-184.
• Kendal D., Williams K., Armstrong L., 2008: Preference for and performance of some Australian native plants grown as hedges. Urban Forestry & Urban Greening 7: 93-106.
• Klopp B., Mealey L., 1998: Experimental mood manipulation does not induce change in preference for natural landscapes. Human Nature, 9 (4): 391-399.
• Lamb R., Purcell A.T., 1990: Perception of naturalness in landscape and its relationships to vegetation structure. Landscape and Urban Planning, 19, 333-352.
• Lewicka M., 2012: Psychologia miejsca. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
• Lohr V.I., Pearson-Mims C.H., 2006: Responses to scenes with spreading, rounded and conical tree forms. Environment and Behavior, 38 (5): 667-688.
• Lyons E., 1983: Demographic correlates of landscape preference. Environment and Behavior, 15: 487511.
• Mealey L., Theis P., 1995: The relationship of mood and preferences among natural landscapes: An evolutionary perspective. Ethology and Sociobiology, 16 (4): 247-256.
• Misgav A., 2000: Visual preference of the public for vegetation groups in Israel. Landscape and Urban Planning, 48 (3-4): 143-159.
• Muderrisoglu H., Eroglu E., Ozkan S., Ak K., 2006: Visual perception of tree forms. Building and Environment, 41: 796-806.
• Muderrisoglu H.E., Aydin S., Yerli O., Kutay E., 2009: Effects of colours and forms of trees on visual perceptions. Pakistan Journal of Botany, 41(6): 2697-2710.
• Nelson T., Johnson T., Strong M., Rudakewich G., 2001: Perception of tree canopy. Journal of Environmental Psychology, 21: 315-324.
• Orians G.H., 1986: An ecological and evolutionary approach to landscape aesthetics [w:] PenningRowsell E.C., Lowenthal D. (red.), Landscape Meanings and Values. Allen and Unwin, London, 3-22.
• Orians G.H., Heerwagen J.H., 1992: Evolved responses to landscapes [w:] Barkow J.H., Cosmides L., Tooby J. (red.), The Adapted Mind: Evolutionary Psychology and the Generation of Culture. Oxford Univ., New York, 555-579.
• Patsfall M.R., Feimer N.R., Buhyoff G.J., Wellman J.D., 1984: The prediction of scenic beauty from landscape content and composition. Journal of Environmental Psychology, 4, 7-26
• Peron E., Berto R., Purcell T., 2002: Restorativeness, preference and the perceived naturalness of places. Medio Ambiente y Comportamiento Humano 3: 19-34
• Raskovic S., Decker R., 2015: The Influence of Trees on the Perception of Urban Squares. Urban Forestry & Urban Greening 14(2): 237-245
• Smardon R.C., 1988: Perception and aesthetics of the urban environment: review of the role of vegetation. Landscape and Urban Planning, 15: 85-106
• Sommer R., 1997: Further cross-national studies of tree form preference. Ecological Psychology, 9: 155-160.
• Sommer R., Guenther H., Barker P., 1990: Surveying householder response to street trees. Landscape Journal, 9 (2): 79-85.
• Sommer R., Summit J., 1995: An exploratory study of preferred tree form. Environment and Behavior, 27:540-557.
• Sommer R., Summit J., 1996: Cross-national rankings of tree shape. Ecological Psychol-ogy, 8:327-341.
• Tahvanainen L., Tyrväinen L., Nousianinen I., 1996: Effects of afforestation on the scenic value of rural landscape. Scandinavian Journal of Forest Research, 11: 397-405.
• Talbot J.F., Kaplan, R., 1984: Needs and fears: The response to trees and nature in the inner city. Journal of Arboriculture, 10: 222-228.
• Todorova A., Asakawa S., Aikoh T., 2004: Preferences for and attitudes towards street flowers and trees in Sapporo, Japan. Landscape and Urban Planning, 69 (4): 403-416.
• Ulrich R.S., 1977: Visual landscape preference: A model and application. Man–Environment Systems, 7: 279-293.
• Ulrich R.S., 1983: Aesthetic and affective response to natural environment. [w:] Altman I., Wohlwill J.F. (red.), Behaviour and the Natural Environment. Plenum. New York, 85-125.
• Ulrich R.S., 1986: Effects of Hospital Environments on Patient Well-Being. Research Report from Department of Psychiatry and Behavioral Medicine, 9, 55. Trondheim, Norway: Department of Psychiatry and Behavioral Medicine, University of Trondheim.
• Ulrich R.S., 1993: Biophilia, biophobia, and natural landscapes. [w:] Kellert S.R., Wilson E.O. (red.), The Biophilia Hypothesis. Island/Shearwater, Washington, DC, 73-137.
• Wellman J.D., Buhyoff G.J., 1980: Effects of Regional Familiarity on Landscape Preferences. Journal of Environmental Management, 11: 105-110.
• Williams K.J.H., 2002: Exploring resident preferences for street trees in Melbourne, Australia. Journal of Arboriculture, 28: 161-170.
• Zheng B., Zhang Y.Q., Chen J.Q., 2011: Preference to home landscape: wildness or neatness? Landscape and Urban Planning, 99: 1-8.
• Zube E.H., Pitt D.G. 1981: Cross-cultural perceptions of scenic and heritage landscapes. Landscape Planning, 8: 69-87.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).