"Doing disability differently - we change the world!". Przegląd dobrych praktyk na podstawie wybranych budynków publicznych w Warszawie

• Autorzy: Kuryłowicz Ewa , Malik-Trocha Hanna

Identyfikatory

DOI

10.5604/01.3001.0053.7202

Warianty tytułu

EN

„Doing disability differently - we change the world!". Review of good practices based on selected public buildings in Warsaw.

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W ciągu ostatniej dekady obserwujemy politykę rozwoju miast opartą na projektowaniu uniwersalnym. Zmiany w odniesieniu do przepisów budowlanych nie są już tak dynamiczne i skuteczne, jak byśmy tego wszyscy oczekiwali. Co do zasady na projektowanie uniwersalne składają się: dostępność (accessibility), użyteczność (usability) i inkluzowość (inclusive design). Takie podejście bywa niejednoznaczne, często sprzeczne, obalające mity o niepełnosprawności, a równocześnie wskazujące na różnorodności i złożoności osób z niepełnosprawnościami. Jako architekci mamy tendencję do redukowania niepełnosprawności do medycznego pojęcia. „Doing disability differently”, czyli, tłumacząc to luźno: nowe, innowacyjne połączenie niepełnej sprawności i architektury - takie hasło niosła książka Jos Boys wydana w 2014 roku [1]. Jos Boys zauważa, że przepisy budowlane pojmują niepełnosprawność jako coś, czemu należy sprostać, uciekając się do normatywnych, gotowych rozwiązań. Podejście do problemu jest decydujące dla sposobów jego rozwiązania. Eldridge Cleaver, działacz amerykańskich Czarnych Panter, zasłynął powiedzeniem: „Nie ma neutralności na świecie. Albo jesteś częścią rozwiązania, albo stajesz się częścią problemu” [2]. Prezentowane w artykule przykłady to budynki publiczne, uniwersyteckie i komercyjne nagrodzone w konkursach architektonicznych za dostępność. Zaprojektowane przez świadomych projektantów, kierujących się wiedzą, umiejętnością oceny, uwzględniając możliwości fizyczne, percepcyjne, orientacje, rozumienie i odczuwanie przestrzeni.

EN

Over the last decade, we have observed a policy of urban development based on universal design. As a rule, universal design consists of: accessibility, usability and inclusive design. Such an approach is sometimes ambiguous, often contradictory, dispelling myths about disability, and at the same time pointing to the diversity and complexity of people with disabilities. As architects, we tend to reduce disability to a medical term. “Doing disability differently” or, to loosely translate it: a new, innovative combination of disability and architecture - this was the motto of Jos Boys' book published in 2014 [1]. Jos Boys notes that building codes understand disability as something to be met by resorting to prescriptive, off-theshelf solutions. The approach to the problem is decisive for the ways to solve it. Eldridge Cleaver, an American Black Panther activist, famously said: “There is no neutrality in the world. Either you are part of the solution or you become part of the problem” [2]. The examples presented in the article are public, university and commercial buildings, awarded in architectural competitions for accessibility. Designed by conscious designers, guided by knowledge, the ability to assess, taking into account physical and perceptual capabilities, orientation, understanding and feeling space. What does it actually make these buildings accessible and open to everyone?

Słowa kluczowe

PL

dostępność; niepełnosprawność; architektura; budynek publiczny; projektowanie włączające; standardy dostępności

EN

accessibility; disability; architecture; public building; inclusive design; accessibility standards

• Wydawca: BUILDER CORP Sp. z o.o.
• Czasopismo: Builder
• Rocznik: 2023
• Tom: R.27, nr 7
• Strony: 26--31
• Opis fizyczny: Bibliogr. 49 poz., il.

Twórcy

autor

Kuryłowicz Ewa

• Kuryłowicz & Associates
• Ogólnopolska Rada Dostępności przy MFiPR

• https://orcid.org/0000-0002-8365-1209

autor

Malik-Trocha Hanna

• Wydział Dostępności, Urząd m.st. Warszawy
• Politechnika Warszawska, Wydział Architektury (Doktorantka)
• NRAC Consultant

• https://orcid.org/0000-0002-5591-4331

Bibliografia

• [1] Boys J. (2014). Doing Disability Differently. An alternative handbook on architecture, dis/ability and designing for everyday life. Routledge, London and New York.
• [2] Cleaver E. (1968). Przemówienie do Klubu Adwokackiego w San Francisco, San Francisco, Kalifornia, wrzesień 1968 r. „There is no more neutrality in the world. You either have to be part of the solution, or you're going to be part of the problem.” Tłum. wł.
• [3] Wdówik P. (2023). Spotkanie Wiceministra Rodziny i Polityki Społecznej z protestującymi OzN, https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2023-03-09/protest-niepelnosprawnych-w-sejmie-wiceminister-pawel-wdowik-rozmawial-z-protestujacymi/.
• [4] Aragall F., Montana J. (2011). Universal Design - The HUMBLE method for User-Centred Business. Routledge.
• [5] Załącznik nr 5. Wzorcowy opis dostępności do Zarządzenia 1682/2017 Prezydenta m.st. Warszawy w sprawie tworzenia na terenie miasta stołecznego Warszawy dostępnej przestrzeni, w tym infrastruktury dla pieszych ze szczególnym uwzględnieniem osób o ograniczonej mobilności i percepcji.
• [6] Mace R. (1997). North Caroline State University, The Center for Universal Design. Definicja projektowania uniwersalnego / Universal design, https://design.ncsu.edu/research/center-for-universal-design/.
• [7] Definicja Dostępności / Accessibility. Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r., artykuł 9.
• [8] Definicja Usability / User Experience (UX) Design. ISO 9241-210, Ergonomics of human-system interaction - Part 210: Human-centered design for interactive systems.
• [9] Holmes K. (2018). Mismatch. How Inclusion Shapes Design (Simplicity: Design, Technology, Business, Life). MIT Press.
• [10] Tada J. E. (1987). Friendship Unlimited. Harold Shaw Publisher.
• [11] Kuryłowicz E. (1996). Projektowanie uniwersalne: udostępnianie otoczenia osobom niepełnosprawnym. CEBRON. Warszawa.
• [12] Ustawa o Rehabilitacji. Rehabilitation Act (1973).
• [13] Ustawa o Amerykańskich Osobach z Niepełnosprawnościami. Americans with Disabilities Act (ADA) (1990).
• [14] Standardy ADA dot. dostępnego projektowania. ADA Standards for Accessible Design (1991).
• [15] Ustawa o dyskryminacji z powodu niepełnosprawności. Disability Discrimination Act (1995).
• [16] Ustawa o równości. Equality Act (2010).
• [17] Europejska Koncepcja Dostępności. European Concept For Accessibility (2003).
• [18] Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych sporządzona w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r.
• [19] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2021, poz. 2351 z późn. zm.).
• [20] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2022, poz. 1225 t.j. wraz z późn. zm.).
• [21] Zarządzenie Prezydenta Miasta Gdyni nr 10740/13/VI/U z 17 maja 2013 w sprawie wprowadzenia do stosowania Standardów Dostępności dla Miasta Gdyni.
• [22] Zarządzenie Prezydenta m. st. Warszawy nr 1682/2017 z 23 października 2017 w sprawie tworzenia na terenie miasta stołecznego Warszawy dostępnej przestrzeni, w tym infrastruktury dla pieszych ze szczególnym uwzględnieniem osób o ograniczonej mobilności i percepcji.
• [23] Zarządzenie Prezydenta Miasta Łodzi nr 7120/VII/17 z dnia 20 października 2017 w sprawie wprowadzenia „Łódzkiego standardu dostępności”.
• [24] Zarządzenie nr 249/19 Prezydenta Wrocławia z dnia 21 stycznia 2019 r. w sprawie stosowania Wrocławskich standardów dostępności przestrzeni miejskich.
• [25] Standardy dostępności budynków dla osób z niepełnosprawnościami, uwzględniając koncepcję uniwersalnego projektowania - poradnik. 2017.
• [26] Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.
• [27] Raport o stanie zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami przez podmioty publiczne w Polsce według stanu na 1 stycznia 2021 r. przygotowano m.in. w oparciu o wyniki badania zrealizowanego przez Główny Urząd Statystyczny na zlecenie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej.
• [28] Załącznik do uchwały nr LXXXIX/2644/2010 Rady m.st. Warszawy z dnia 9 września 2010 r. Warszawski Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2010-2020.
• [29] Zarządzenie nr 912/2016 Prezydenta m.st. Warszawy w sprawie utworzenia stanowiska Pełnomocnika Prezydenta m.st. Warszawy ds. dostępności z dnia 23 czerwca 2016 r.
• [30] Zarządzenie nr 1682/2017 (z terminem obowiązywania od dnia 22 listopada 2017 r.) w sprawie tworzenia na terenie miasta stołecznego Warszawy dostępnej przestrzeni, w tym infrastruktury dla pieszych ze szczególnym uwzględnieniem osób o ograniczonej mobilności i percepcji.
• [31] Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 1682/2017 Standardy dostępności dla m.st. Warszawy.
• [32] Załącznik nr 5. Wzorcowy opis dostępności do Zarządzenia 1682/2017 Prezydenta m.st. Warszawy w sprawie tworzenia na terenie miasta stołecznego Warszawy dostępnej przestrzeni, w tym infrastruktury dla pieszych ze szczególnym uwzględnieniem osób o ograniczonej mobilności i percepcji.
• [33] Sprawozdanie z realizacji działań Pełnomocnika Prezydenta m.st. Warszawy ds. dostępności za rok 2017.
• [34] Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.
• [35] Zarządzenie nr 1172/2020 Prezydenta m.st. Warszawy z 24 września 2020 r. w sprawie utworzenia stanowiska Pełnomocnika Prezydenta m.st. Warszawy do spraw dostępności oraz wyznaczenia koordynatorów do spraw dostępności.
• [36] Standardy dostępności architektonicznej dla m.st. Warszawy. Załącznik 1 do Zarządzenia nr 1783/2022 z 1 grudnia 2022, zmieniające zarządzenie w sprawie tworzenia na terenie miasta stołecznego Warszawy dostępnej przestrzeni, w tym infrastruktury dla pieszych ze szczególnym uwzględnieniem osób o ograniczonej mobilności i percepcji.
• [37] Access to and use of buildings: Approved Document M. Volume 2: buildings other than dwellings. Building regulation in England to ensure that people are able to access and use buildings and their facilities. 2015.
• [38] NRAC National Register of Access Consultants.
• [39] British Standards 8300-2:2018. Design of an accessible and inclusive built environment - Buildings. Code of practice. The British Standards Institution 2018.
• [40] PAS 6463:2022 Design for the mind - Neurodiversity and the built environment - Guide, The British Standards Institution 2022.
• [41] Disability Access Certificate - a certificate of compliance with respect to requirements under Part M of the Second Schedule of the Building Regulations.
• [42] Building Regulations from Department of Housing, Local Government and Heritage. Part M - Access and Use. 2022.
• [43] Załącznik nr 6 do Zarządzenia Nr 1682/2017 Prezydenta m. st. Warszawy z dnia 23 października 2017 r. Wniosek o opinię zgodności z załącznikiem nr 1 do zarządzenia „Standardy dostępności architektonicznej dla miasta stołecznego Warszawy”.
• [44] NRAC Code of Practice for Consultant and Auditor NRAC Members (2017), https://www.nrac.org.uk/uploads/files/NRAC_Members_Code_of_Practice_-_January_2017_1.pdf.
• [45] NRAC Information & Applications, https://www.nrac.org.uk/uploads/files/NRAC_Info_Application_Pack_August_2022.pdf.
• [46] ISO 21542:2021 Building construction - Accessibility and usability of the built environment.
• [47] https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/rada-dostepnosci-w-nowym-skladzie.
• [48] Ogłoszenie o naborze podmiotów ubiegających się o status podmiotów dokonujących certyfikacji dostępności. Minister Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej. 2021, https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/media/103866/Zal_1_do_ogloszenia_wzor_wniosku.pdf
• [49] Misja Fundacji Ronalda McDonalda, https://www.frm.org.pl/pl/kim-jestesmy/misja.

Uwagi

Artykuł umieszczony w części "Builder Science"

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).