Searching for forms of decentralized city development: Silesian early modernist housing estates in the Weimar Republic (1919–1929)

• Autorzy: Ludwig Bogna , Lisowska Agnieszka

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK70SILESIAN

Warianty tytułu

PL

Poszukiwanie form zdecentralizowanego rozwoju miast. Wczesnomodernistyczne śląskie osiedla mieszkaniowe Republiki Weimarskiej (1919–1929)

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The growing population of cities created a burning housing problem in the nineteenth century, and Silesia became a key region for new developments. This article attempts to examine the ways in which housing estates were a response to the recommendations of decentralized urban development theory. Inter-war estates were classified into three types. The suburban housing estates became inscribed into the natural landscape due to the limited height of buildings and the presence of greenery. The inner-city complexes were arranged in strips before changing gradually into free-standing “blocks” divided by green areas with service facilities. The solution of the so-called Flachbausiedlung was a specific combination of the two earlier concepts of shaping housing estates. Despite its urban spatial form, it had similar qualities to a village, being a well-thought response to the demands of the time.

PL

Rosnąca populacja miast stworzyła palący problem w XIX wieku, a Śląsk stał się kluczowym regionem dla nowej zabudowy. Artykuł podejmuje próbę klasyfikacji osiedli zrealizowanych według teorii zdecentralizowanego rozwoju urbanistycznego. Międzywojenne osiedla zostały sklasyfikowane w trzy typy. Podmiejskie osiedla wpisały się w naturalny krajobraz ze względu na ograniczoną wysokość budynków i obecność zieleni. Osiedla miejskie wpierw zaaranżowano w pasy, by następnie stopniowo zmieniać je w wolno stojące „bloki” podzielone przez obszary zielone z obiektami usługowymi. Rozwiązanie tzw. Flachbausiedlung było szczególnym połączeniem dwóch wcześniejszych koncepcji kształtowania osiedli mieszkaniowych. Pomimo swojej urbanistyczno-przestrzennej formy posiadały podobne cechy do wsi, będąc dobrze przemyślaną odpowiedzią na potrzeby swoich czasów.

Słowa kluczowe

EN

Modernism; housing estates; urban design; Silesia

PL

modernizm; osiedla mieszkaniowe; projektowanie urbanistyczne; Śląsk

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2022
• Tom: Nr 70
• Strony: 17--27
• Opis fizyczny: Bibliogr. 71 poz., il.

Twórcy

autor

Ludwig Bogna

• Faculty of Architecture, Wrocław Uni- versity of Science and Technology

• https://orcid.org/0000-0002-7755-5835

autor

Lisowska Agnieszka

• Faculty of Architecture, Wrocław University of Science and Technology

• https://orcid.org/0000-0002-7531-6021

Bibliografia

• Archive materials / Materiały archiwalne
• 1. APW (State Archive in Wrocław), “Enteignungssache Deutsch Lissa”, 1919-24, 82/172/0/1.16/12753.
• 2. APW, “Enteignungssache Dyhernfurth”, 1923-1926, 82/172/0/1.24/12754.
• 3. APW, “Schlesisches Heimstätte”, 1922-25, 82/172/0/1.24/16482.
• Source texts / Teksty źródłowe
• 4. Berg Max, Die Besiedlung des Zobten unter Erhaltung seiner landschaftlichen Schönheit, “Schlesien“ 1912, vol. 5, No. 18.
• 5. Effenberger Theo, Siedlung und Stadtplanung in Schlesien, vol. 1, Breslau 1926a.
• 6. Effenberger Theo, Siedlung und Stadtplanung in Schlesien, vol. 2, Breslau 1926b.
• 7. Gobbin Hans H., Städtebau und Bergbau im Oberschlesischen Industriegebiet, “Schlesisches Heim” 1930, No. 5.
• 8. Grossart Wilhelm, Wohnbauten der Oberschlesien Eisenbahnen, “Deutsche Bauzeitung, Stadt und Siedlung” 1926, vol. 60, No. 49.
• 9. Hahm Konrad, Klette Heinrich, Theo Effenberger, Berlin 1929.
• 10. Heim Paul, Kempter Albert, Siedlung Zimpel, “Ostdeutsche Bauzeitung” 1920, No. 55.
• 11. Krieger M., Die Wohnungsbauten der Zentralstelle für die Schlesischen Flüchtlingsfürsorge, “Zentralblatt für Bauverwaltung” 1924, No. 46.
• 12. Kühn Hans, Das Stadt Schweidnitz als Sitz der Industrieund Handelskammer zu Schweidnitz, [in:] Schweidnitz, ed. Kurt Franke, Berlin 1929.
• 13. Landsberg Erich, Zur Ausstellung; Siedlung und Stadtplanung in Schlesien, “Schlesische Monatshefte” 1926, No. 9/10.
• 14. Ludwig Bogna, Osiedla mieszkaniowe w krajobrazie wałbrzyskiego okręgu górniczo-przemysłowego (1850–1945), Wrocław 2010.
• 15. Maurer Karl, Kaminsky Friedrich, Oppeln, Deutschlands Städtebau, Berlin 1926. May Ernst, Siedlungspläne, “Schlesisches Heim” 1920a, No.1.
• 16. May Ernst, Klein Wohnungs Typen, “Schlesisches Heim” 1920b, No. 1.
• 17. May Ernst, Siedlungspläne, “Schlesisches Heim” 1920c, No. 2.
• 18. May Ernst, Bebauungspläne, “Schlesisches Heim” 1921a, No. 4.
• 19. May Ernst, Halbländlicher Siedlungsbau der Schlesischen Landgesellschaft in den J. 1919/20, “SchlesischesHeim” 1921b No. 11.
• 20. May Ernst, Besiedlungspläne für hügeliges Gelände, “Schlesisches Heim” 1921c, No. 11.
• 21. May Ernst, Übersichtplan über die Tätigkeit der Schlesische Heimstätte im J. 1921, “Schlesisches Heim” 1922a, No. 1.
• 22. May Ernst, Bericht über die Tätigkeit der Bauabteilung der Schlesischen Heimstätte im J. 1921, “Schlesisches Heim” 1922b, No. 1.
• 23. May Ernst, Siedlung Klettendorf, “Schlesisches Heim” 1922c, No. 10.
• 24. May Ernst, Besiedlungsplan für Obernick, “Schlesisches Heim” 1923a, No. 4.
• 25. May Ernst, Wohnungsfürsorge, “Schlesisches Heim” 1924, No. 12.
• 26. May Ernst, Die Organisation der farbigen Gestaltung, “Schlesisches Heim” 1925, No. 2.
• 27. Meyers Josef, Das neuere Neisse, [in:] Neisse mit Anhang Stadt und Bad Ziegenhals ed. Albert Franke, Edwin Stein, Berlin 1925.
• 28. Müller K., 10 Jahre Oberschlesischer Wohnungsbau, “Schlesisches Heim” 1930, No. 5.
• 29. Muthesius Hermann, Das englische Haus, vol. 2, Berlin 1904.
• 30. Muthesius Hermann, Kleinhaus und Kleinsiedlung, München 1918.
• 31. Neisse. Das kommunale Bauschaffen der letzten Jahrzehnte, Düsseldorf 1930.
• 32. Nielsen Christine, Theo Effenberger 1882–1968, Egelsbach 1999.
• 33. Niemeyer Reinhold, Eine Siedlung aus der Oberschlesien Besatzungzeit, “Schlesisches Heim” 1923a, No. 1.
• 34. Niemeyer Reinhold, Einige Siedlungspläne aus Oberschlesien, “Schlesisches Heim” 1923b, No. 8–9.
• 35. Niemeyer Reinhold, Besiedlung in Oberschlesien, “Schlesisches Heim” 1923c, No. 8–9.
• 36. “Ostdeutsche Bauzeitung Abbildungen“ 1920.
• 37. Pauly Walter, 10 Jahre Wohnungsfürsorgegesellschaften, “Schlesisches Heim” 1928, No. 7.
• 38. Protokoll der Sitzung des Preisgerichts, “Schlesisches Heim” 1920, No.4.
• 39. Pietrusky Ernst, Bergmannsiedlung Nieder-Hermsdorf,
• 40. “Schlesisches Heim” 1925, No. 11.
• 41. Schlesische Heimstätte Provinz. Treuhandstelle für Wohnungs- u. Kleinsiedlungwesen, Breslau 1940.
• 42. Schlesischer Wettbewerb, “Schlesisches Heim” 1919, No. 1.
• 43. Schroeder Gerard, Wohnungsbauprogramm und Siedlungspläne, “Schlesisches Heim” 1926, No. 10.
• 44. Reichenbach in Eulengebirge, “Ostdeutsche Bauzeitung” 1935, No. 39.
• 45. Unwin Raymond, Town Planning in Practice, London 1909.
• 46. Wasmuth Lexikon der Baukunst, Berlin 1930, vol. 2, entry: Flachbau, p. 481.
• 47. Wasmuth Lexikon der Baukunst, Berlin 1932, vol. 4, entry: Siedlung, p. 375–389, Reihenbau, p. 156, vol. 2, entry: Flachbau, p. 481
• Secondary sources / Opracowania
• 48. Architektura modernistyczna Katowic i innych miast polskiego i czeskiego Śląska, ed. Gabriela Bożek, Katowice 2002.
• 49. Atlas architektury Wrocławia, vol. 2, Budowle mieszkalne. Budowle inżynieryjne i przemysłowe, ed. Jan Harasimowicz, Wrocław 1998.
• 50. Berlin und seine Bauten, P.4 Bd. D Reihenhäuser, ed. Peter Guttler, Berlin 2002.
• 51. Eysymontt Rafał, Miasto w okresie międzywojennym i powojennym, [in:] Milicz, Atlas Historyczny Miast Polskich, vol. 4, Śląsk, ed. Rafał Eysymontt, Wrocław 2017.
• 52. Eysymontt Rafał, Urbanistyka i architektura lat 1918-1945, [in:] Legnica. Zarys monografii miasta, ed.Stanisław Dąbrowski, Wrocław 1998.
• 53. Kleinsiedlungen und Kleingärten, ed. Barbara Brunnert-Bestian, Stuttgart 1985.
• 54. Kononowicz Wanda, Wrocław. Kierunki rozwoju urbanistycznego w okresie międzywojennym, Wrocław 1997
• 55. Kononowicz Wanda, Z problemów urbanistyki dwudziestolecia międzywojennego. Osiedle ogrodowe Sępolno we Wrocławiu, “Roczniki Sztuki Śląskiej” 1991, vol. 15.
• 56. Leksykon architektury Wrocławia, ed. Rafał Eysymontt Wojciech Brzezowski, Rafał Eysymontt, Jerzy Il-kosz, Tadeusz Sawa-Borysławski, Wrocław 2011.
• 57. Ludwig Bogna, The Greenery of Early Modernist Housing Estates: The 1919–1927 Wałbrzych Agglomeration, “Sustainability” 2021, vol. 13, No. 3921.
• 58. Ostrowska-Bies Marta, To Live Better: The Sonnenland Estate in Jelenia Góra, “Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2021, No. 68S, p. 62–71.
• 59. Reihenhaussiedlungen in Deutschland, ed. Ulrike Stark, Stuttgart 1996.
• 60. Urbanik Jadwiga, Notheime – Ergonomically designed crisis houses of the building cooperative Schlesische Heimstätte, “Universal Access in Human-Computer Interaction” 2013a.
• 61. Urbanik Jadwiga, Dwelling houses of building cooperative schlesische heimstätte in Wrocław (former Breslau) and in Silesia in 1919-1941 as a precursor of modern ergonomics in architecture, [in:] Universal Access in Human-Computer Interaction. Design Methods, Tools, and Interaction Techniques for eInclusion. UAHCI 2013. Lecture Notes in Computer Science,, ed. Constantine Stephanidis, Margherita Antona, Berlin–Heidelberg 2013b, p. 376–385.
• 62. Urbanik, Jadwiga, “The Growing House” – the Way to Solve the Housing Problem in Interwar Germany, [in:] Advances in Intelligent Systems and Computing, ed. Jerzy Charytonowicz, Christianne Falcão, Cham 2020.
• 63. Urbanik Jadwiga, Wzorcowe osiedle mieszkaniowe wrocławskiej wystawy „Mieszkanie i miejsce pracy” 1929, [in:] Architektura Wrocławia, vol. 1, Dom, ed. Jerzy Rozpędowski, Wrocław 1995.
• 64. Wrocław. Atlas historyczny miast polskich, ed. Rafał Eysymontt and Mateusz Goliński, Wrocław 2017.
• Projects / Projekty
• 65. APW, Effenberger Theo, urban design, 1919, IV/465, 1924, 82/172/0/5.4/IV/813.
• 66. APW, Schlesinger, urban design, 1929, 82/547/0/1/I/331.
• 67. State Archive in Opole, “Kleinsiedlung”, urban and architectural designs, 45/1242/0/25.11/10605, 45/1242/0/25.11/10741, 45/1242/0/25.11/10578-97, 45/1242/0/25.11/10720.
• 68. State Archive in Wrocław, Kamieniec Ząbkowicki, Pietrusky Ernst et al., architectural designs, 1922-1935, 84/567/0/1.11/545-552.
• 69. Technische Universität Berlin; Architekturmuseum, Jansen Herman, urban design, 1928, 21475, 21476,23497.
• 70. Wrocław City Building Archives, Effenberger Theo, urban design, 1921, MAt-AB-83286, model-photo, 1927, MAt-AB-84F.
• Press publications / Publikacje prasowe
• 71. Der Verband Breslauer Vororte auf der Posener Ausstellung, “Schlesische Zeitung” 1911, 28 IV.