Old rural church cemeteries within the confines of the contemporary city of Szczecin

• Autorzy: Pilarczyk Aleksandra

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2023.56.E-04

Warianty tytułu

PL

Dawne wiejskie cmentarze przykościelne w obrębie współczesnego miasta Szczecin

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The aim of this article was to indicate the transformations that have occurred and continue to occur within the space of the old rural church cemeteries located within the contemporary administrative boundaries of the city of Szczecin. By combining source materials and documentation regarding the history of the discussed cemeteries with an analysis of their current state, it was possible to identify which components of their historical landscape have survived to the present day and what their significant values are. The research results showed that within the areas of the former church cemeteries, few traces of their former function have survived. However, as long as the church is in use, there is a chance to preserve remnants of this heritage, although inevitable transformations arising from contemporary users' needs are also occurring.

PL

Celem niniejszego artykułu było wskazanie przemian, jakie zachodziły i nadal zachodzą w przestrzeni dawnych wiejskich cmentarzy przykościelnych znajdujących się we współczesnych granicach administracyjnych miasta Szczecin. Zestawienie materiałów źródłowych i dokumentacji dotyczących historii omawianych cmentarzy z analizą ich aktualnego stanu wykazało, które składniki historycznego krajobrazu tych miejsc przetrwały do obecnych czasów oraz jakie są ich istotne walory. Wyniki badań wykazały, że w obrębie terenów dawnych przykościelnych cmentarzy zachowały się nieliczne ślady dawnej funkcji. Dopóki jednak kościół jest użytkowany daje to szansę na zachowanie pozostałości spuścizny, chociaż jednocześnie nieuniknione są przeobrażenia wynikające z współczesnych potrzeb użytkowników.

Słowa kluczowe

EN

necropolises; rural church cemeteries; city landscape; green areas

PL

nekropolie; wiejskie cmentarze przykościelne; krajobraz miasta; tereny zieleni

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2023
• Tom: nr 56
• Strony: 513--534
• Opis fizyczny: Bibliogr. 31 poz., fot., rys., tab.

Twórcy

autor

Pilarczyk Aleksandra

• West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland. Faculty of Environmental Management and Agriculture, Department of Landscape Architecture

• https://orcid.org/0000-0002-7340-8774

Bibliografia

• [1] Ariès, P. (1992) Człowiek i śmierć. Warszawa: PIW, ISBN 83-06-02240-8.
• [2] Białecki, T., (1992) Historia Szczecina. Zarys dziejów miasta od czasów najdawniejszych do 1980 r. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, ISBN 8304028492.
• [3] Burak, M., Okólska, H. (2007) Cmentarze dawnego Wrocławia. Wrocław: Via Nova, ISBN 978-83-60544-21-1.
• [4] Długoński, A., Dushkova, D., Haase, D. (2022) 'Urban Cemeteries — Places of Multiple Diversity and Challenges. A Case Study from Łódź (Poland) and Leipzig (Germany)', Land, 11(5), 677, https://doi.org/10.3390/land11050677.
• [5] Frankiewicz, B., (2003) Szczecińskie Cmentarze - Stettiner Friedhöfe. Szczecin: Towarzystwo Przyjaciół Szczecina, ISBN 83-919174-0-1.
• [6] Grecki, H., (1996) Cmentarze Szczecina - karty cmentarzy wykonane na zlecenie Biura Dokumentacji Zabytków i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Szczecinie, maszynopis WUOZ w Szczecinie.
• [7] Łuczak, M., (2012) hasło: 'Kościół w Kluczu'. Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl https://pomeranica.pl/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_Kluczu (Accessed: 07-10-2023).
• [8] Łuczak, M., (2012) hasło: 'Nikolaikirche (Mühlenbeck)', Encyklopedia Pomorza Zachodniego - pomeranica.pl https://pomeranica.pl/wiki/Nikolaikirche_(M%C3%BChlenbeck), (Accessed: 07-10-2023).
• [9] McClymont, K., Sinnett, D. (2021) 'Planning Cemeteries: Their Potential Contribution to Green Infrastructure and Ecosystem Services'. Frontiers in Sustainable Cities, 3, 789925. Sec. Urban Greening Volume 3 - 2021, https://doi.org/10.3389/frsc.2021.789925.
• [10] Niemirski, W., (red.) (1973) Kształtowanie terenów zieleni. Warszawa: Arkady.
• [11] Pawłowski, K., Krzemińska, A., Zaręba, A., Dzikowska, A., (2023) 'Zanikający krajobraz wiejskich przykościelnych cmentarzy w powiecie kłodzkim', Studia Periegetica, 2(42)/2023. Poznań: ISSN 2658-1736.
• [12] Petryszyn, H., Pilarczyk, A. (2007) 'Wielokulturowość Szczecina w spuściźnie cmentarnej a zagadnienia współczesne'. Teka komisji architektury, urbanistyki i studiów krajobrazowych Polska Akademia Nauk Odział w Lublinie, Tom 3. Lublin: Wydawnictwo AK w Lublinie, ISSN 1895-3980.
• [13] Pilarczyk, A. (2009) 'Rekreacja w parkach i zieleńcach na terenach pocmentarnych w Szczecinie'. Nauka Przyroda Technologie. Tom 3, Zeszyt 1 #26. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, ISSN 1897-7820.
• [14] Pilarczyk, A. (2011) Cmentarze i tereny pocmentarne w krajobrazie Szczecina jako potencjał kulturowoprzyrodniczy miasta, maszynopis, praca doktorska, promotor prof. dr hab. inż. arch. Adam Maria Szymski, obroniona 2012 Wydział Architektury, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki.
• [15] Pilarczyk, A. (2011) 'Wietrzenie sacrum. Proces przechodzenia przestrzeni dawnych cmentarzy od sfery sacrum do sfery profanum'. Miasto i sacrum (red.) Kowalewski, M., Królikowska, A. M., Kraków: Wydawnictwo Nomos, ISBN 978-83-7688-068-6.
• [16] Pilarczyk, A. (2016) 'Walory przyrodnicze i krajobrazowe historycznych cmentarzy i parków pocmentarnych w Szczecinie'. Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce. Architektura w historii [monografia]. Poznań, Wydawnictwo Młodzi Naukowcy, ISBN 978-83-65362-13-1.
• [17] Rae, R. (2021). Cemeteries as public urban green space: Management, funding and form. Urban Forestry & Urban Greening, 61, 127078. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2021.127078.
• [18] Szumański, M., Niemirski, A.(2005) 'Projekt klasyfikacji obiektów terenów zieleni'. W: R. Giedych, M. Szumański (red.), Tereny zieleni jako przedmiot planowania miejscowego (wybór tekstów). Warszawa: Wydawnictwo SGGW, ISBN 83-7244-687-3.
• [19] Szymski, A. M., Dawidowski, R. (2006). Architektura krajobrazu. t. 1. Szczecin: Wydawnictwo Walkowska, ISBN 83-918558-6-4.
• [20] Majdecki, L. (1997) 'Ochrona i kształtowanie cmentarzy', Cmentarz Centralny Szczecina, historia - teraźniejszość - przyszłość, (red). Stachak, A., Zakład Dendrologii i Kształtowania Terenów Zieleni AR w Szczecinie, Konferencja 1 lipca 1997. Szczecin: Dział Poligrafii Akademii Rolniczej w Szczecinie.
• [21] Nordh, H., Evensen, K.H. (2018) 'Qualities and functions ascribed to urban cemeteries across the capital cities of Scandinavia', Urban Forestry & Urban Greening Volume 33, June 2018, https://doi.org/10.1016/j.ufug.2018.01.026.
• [22] Nordh, H., Evensen, K.H., Skår, M. (2017) 'A peaceful place in the city - A qualitative study of restorative components of the cemetery', Landscape and Urban Planning Vol. 167,https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2017.06.004.
• [23] Sallay, Á., Mikházi, Z., Gecséné Tar, I., Takács, K. (2022) 'Cemeteries as a Part of Green Infrastructure and Tourism', Sustainability 14(5), 2918, https://doi.org/10.3390/su14052918.
• [24] Sallay, Á., Tar, I.G., Mikházi, Z., Takács, K., Furlan, C., Krippner, U. (2023) 'The Role of Urban Cemeteries in Ecosystem Services and Habitat Protection', Plants 12(6), 1269, https://doi.org/10.3390/plants12061269.
• [25] Słomiński, M. (red.) (2005) Cmentarz Centralny w Szczecinie. Ogromny park pochował umarłych... . Szczecin: Kadruk, ISBN 83-89341-27-1.
• [26] Sobczak, A. (2003) Poradnik cmentarny: kościelne i cywilne normy prawne o cmentarzach i chowaniu zmarłych, wraz z orzecznictwem. Gniezno: Gaudentinum, ISBN: 8389270048.
• [27] Straka, T.M., Mischo, M., Petrick, K.J.S., Kowarik, I. (2022) 'Urban Cemeteries as Shared Habitats for People and Nature: Reasons for Visit, Comforting Experiences of Nature, and Preferences for Cultural and Natural Features', Land, 11(8), 1237, https://doi.org/10.3390/land11081237.
• [28] Tanaś, S. (2008) Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, ISBN: 978-83-7525-193-7.
• [29] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.).
• [30] Waryś, E., Hodor, K., (2015). 'Contemporary threats to historic cemetery objects', Technical Transactions, Y. 112, iss. 5-A, Kraków, Wydawnictwo PK.
• [31] Zabłocka, A. (1984) 'Cmentarze'. Spotkania z zabytkami nr 2/1984. Lublin: Krajowa Agencja Wydawnicza, ISSN 0137-222X.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).