Wrażliwość miasta Kalisza na zmiany klimatu − studium przypadku

• Autorzy: Cichocki Z. , Hajto M. , Romańczak A. , Sadowski M.

Identyfikatory

DOI

10.12912/23920629/64826

Warianty tytułu

EN

Sensitivity to climate change in the city of Kalisz – case study

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem artykułu była ocena wrażliwości miasta Kalisza na czynniki klimatyczne jako podstawy opracowania miejskiej strategii adaptacyjnej. Ocenę oparto na danych i informacjach społecznych, gospodarczych i o środowisku – ilościowych i jakościowych. W analizach ustalono, że Kalisz najbardziej wrażliwy jest na fale upałów, powodzie i susze oraz koncentrację zanieczyszczeń powietrza. Grupy ludności najbardziej wrażliwe na fale upałów (dzieci i osoby starsze), stanowiące prawie 25% populacji miasta, w większości (prawie 72%), zamieszkują tereny śródmiejskie i osiedla blokowe, charakteryzujące się parametrami zagospodarowania terenu niekorzystnymi z punktu widzenia komfortu termicznego mieszkańców. W zasięgu wody 100-letniej mieszka ok. 1% ludności miasta, a wody 500-letniej ponad 4%. Powodzie zagrażają także części ujęć wody. Miasto jest podatne na podtopienia w wyniku opadów ulewnych oraz potencjalnie wrażliwe na susze. Ekspansja zainwestowania miejskiego na terenach otwartych po stronie nawietrznej oraz na terenach głównego kanału napowietrzania miasta w dolinie rzeki, spowoduje wzrost wrażliwości miasta na ten czynnik związany z klimatem. Uwzględnienie oczekiwanych zmian klimatu w dokumentach strategicznych rozwoju miasta w dłuższym horyzoncie czasowym powinno polegać na modernizacji sieci kanalizacyjnej, racjonalizacji zużycia wody, rozbudowie infrastruktury błękitno-zielonej, wprowadzaniu rozwiązań przyjaznych środowisku w ogrzewaniu i transporcie. W dziedzinie społecznej niezbędne jest zapewnienie klimatyzacji w okresie letnim w obiektach usług publicznych – ochrony zdrowia i edukacji.

EN

The work aimed at assessing sensitivity to climate change of town of Kalisz to provide basis for urban adaptation strategy. The assessment was based on climatic, socio-economic and environmental data as well as on spatial management information. It was found that Kalisz are most sensitive to heat waves, floods, droughts and to air pollution. Groups of people most sensitive to heat waves (children and elderly people) which constitute almost 25% of the urban population, reside mainly in midtown areas and inhabit blocks of flats where thermal comfort parameters are disadvantageous for city dwellers. Nearly 1% of the town population lives within the reach of a 100-year flood water, while more than 4% live within the reach of a 500-year water. Floods also threat to a part of water intake installations. The town is prone to flush flooding which tend to occur here with increased frequency. The town depends on infiltrative intakes of quaternary water, it potentially makes Kalisz sensitive to droughts under condition of decreased precipitation and excessive exploitation of groundwater. The planned expansion of urban development onto windward open areas will block city ventilating channels what worsted air conditions in the city. Vital issues to be tackled include in urban strategies: upgrading of sewer system, water use rationalization, extension of blue-green infrastructure and introduction of environmentally friendly solutions in heat provision and city transportation systems.

Słowa kluczowe

PL

zmiany klimatu; wrażliwość na zmiany klimatu; adaptacja miasta

EN

climate change; sensitivity to climate change; urban adaptation

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2016
• Tom: Nr 49
• Strony: 8--24
• Opis fizyczny: Bibliogr. 45 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Cichocki Z.

• Zakład Ekologicznych Podstaw Planowania Przestrzennego, Instytut Ochrony Środowiska − Państwowy Instytut Badawczy, ul. Wybrzeże Wyspiańskiego 39e, 50-370 Wrocław

autor

Hajto M.

• Zakład Ocen Środowiskowych, Instytut Ochrony Środowiska − Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11d, 00-548 Warszawa

autor

Romańczak A.

• Zakład Ochrony Klimatu, Instytut Ochrony Środowiska − Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11d, 00-548 Warszawa

autor

Sadowski M.

• Zakład Ochrony Klimatu, Instytut Ochrony Środowiska − Państwowy Instytut Badawczy, ul. Krucza 5/11d, 00-548 Warszawa

Bibliografia

• 1. Błażejczyk, K., Idzikowska D., Błażejczyk A. 2013. Forecast changes for heat and cold stress in Warsaw in the 21st century, and their possible influence on mortality risk, Papers on Global Change, 20, 47–62.
• 2. Błażejczyk, K., Kuchcik, M., Milewski, P., Dudek, W., Kręcisz, B., Błażejczyk, A., Szmyd, J., Degórska, B., Pałczyński, C. 2014. Miejska wyspa ciepła w Warszawie. Uwarunkowania klimatyczne i urbanistyczne. Warszawa. Akademickie Sedno. ss. 171.
• 3. Błażejczyk, K., Kunert A. 2006. Differentiation of bioclimatic conditions of urban areas (the case of Poland) [w:] 6th International Conference on Urban Climate, 12–16 June 2006, Göteborg, Sweden. Preprints. 213–216.
• 4. Bogdan, A. 2011. Polskie normy a problem mikroklimatu w obiektach biurowych. Chłodnictwo i Klimatyzacja, Nr 9, 34–38.
• 5. COM(2013) 216 final An EU Strategy on adaptation to climate change. Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ TXT/?uri=CELEX%3A52013DC0216 Dostęp 09.03.2016.
• 6. EEA Report 2/2012. 2012. Urban adaptation to climate change in Europe. Challenges and opportunities for cities together with supportive national and European policies. http://www.eea.europa.eu/ publications/urban-adaptation-to-climate-change Dostęp 02.03.2016.
• 7. ESPON 2011. Climate change and Territorial Effects on Region and Local Economies. Applied Research 2013/1/4. Draft Final Report / Version 25/2/2011 http://www.espon.eu/main/Menu_Projects/Menu_ AppliedResearch/climate.html. Dostęp 02.03.2016.
• 8. ETC/ACC 2010. Urban Regions: Vulnerabilities, Vulnerability Assessments by Indicators and Adaptation Options for Climate Change Impacts. Technical Paper 2010/12.
• 9. Fussel H-M., Klein R. 2006. Climate Change Vulnerability Assessments: An Evolution Of Conceptual Thinking. Climatic Change, 75(3), 301–329.
• 10. Gabriel K.M.A, Endlicher W.R. 2011. Urban and rural mortality rates during heat waves in Berlin and Brandenburg, Germany. Environmental Pollution, 159(8–9), 2044–2050.
• 11. Galuba M., Pancewicz M. 2005. Plan wodny dla Kalisza. Projekt dotyczący lokalnej gospodarki wodnej realizowany we współpracy z holenderskim miastem Heerhugowaard. Urząd Miejski w Kaliszu (manuskrypt).
• 12. GUS 2014. Prognoza dla powiatów i miast na prawie powiatu oraz podregionów na lata 2014–2050. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ prognoza-ludnosci/prognoza-dla-powiatow-i-miast-na-prawie-powiatu-oraz-podregionow-na-lata-2014–2050-opracowana-w-2014-r-,5,5.html. Dostęp 29.12.2015.
• 13. Heat-waves: risks and responses. 2004. Health and Global Environmental Change Series, No. 2, Copenhagen, WHO Europe.
• 14. Hinkel J. 2011. Indicators of vulnerability and adaptive capacity: Towards a Clarification of the Science–Policy Interface. Global Environmental Change, 21(1), 198–208.
• 15. Hunt, A., Watkiss, P. 2011. Climate change impacts and adaptation in cities: a review of the literature. Climatic Change, 104(1), 13–49
• 16. IPCC 2007 Fourth Assessment Report: Climate Change. https://www.ipcc.ch/publications_and_ data/ar4/syr/en/contents.html Dostęp 2.03.2016.
• 17. IPCC 2014. Summary for policymakers. In: Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects. Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [w] Field, C.B., V.R. Barros, D.J. Dokken, K.J. Mach, M.D. Mastrandrea, T.E. Bilir, M. Chatterjee, K.L. Ebi, Y.O. Estrada, R.C. Genova, B. Girma, E.S. Kissel, A.N. Levy, S. MacCracken, P.R. Mastrandrea, and L.L. White (eds.)]. Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA. Cambridge University Press, 1132 pp.
• 18. Kossowska-Cezak U. 2010. Fale upałów i okresy upalne – metody ich wyróżniania i wyniki zastosowania. Prace Geograficzne, Zeszyt 123, 143–149.
• 19. Kozłowska-Szczęsna T., Krawczyk B., Kuchcik M. 2004. Wpływ środowiska atmosferycznego na zdrowie i samopoczucie człowieka, Monografie, IGiPZ PAN, 4.
• 20. Kuchcik, M. 2013. The attempt to validate the applicability of two climate models for the evaluation of heat wave related mortability in Warsaw in the 21 century. Geographia Polonica, 86(4), 295–311.
• 21. Kundzewicz Z.W. 2014. Adapting flood preparedness tools to changing flood risk conditions: the situation in Poland. Oceanologia 56(2), 385–407.
• 22. Kwietniewski M., Błaszczyk P., Miszta-Kruk K., Malesińska A., Pieńkowska J. 2014. Studium odprowadzania i zagospodarowania wód opadowych na obszarze miasta Kalisza – wersja uzupełniona. Miasto Kalisz (manuskrypt)
• 23. Lai L-W., Cheng W-L. 2009. Air quality influenced by urban heat island coupled with synoptic weather patterns. Science of the Total Environment, 407(8), 2724–2733.
• 24. Li X., Zhou W., Ouyang Z. 2013. Relationship between land surface temperature and spatial pattern of greenspace: What are the effects of spatial resolution? Landscape and Urban Planning, 114, 1–8.
• 25. Liszewska M. i in. 2013. Ocena aktualnych i przewidywanych zmian klimatu do końca XXI w. w oparciu o scenariusze zmian klimatu [w:] Sadowski M. (red.) (2013). Opracowanie i wdrożenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu. Adaptacja wrażliwych sektorów i obszarów Polski do zmian klimatu do roku 2070. Projekt KLIMADA – Opracowanie i wdrożenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu. Warszawa. IOŚ-PIB http://ios.edu.pl/ klimada/Adaptacja2070.pdf
• 26. Maimaitiyiming M., Ghulam A., Tiyip T., Pla F., Latorre-Carmona P., Halik Ü, Sawut M., Caetano M. 2014. Effects of green space spatial pattern on land surface temperature: Implications for sustainable urban planning and climate change adaptation. Journal of Photogrammetry and Remote Sensing, 89, 59–66.
• 27. Małecki Z.J., Wira J. 2011. Kaliski Węzeł Wodny. Zeszyty Naukowe – Inżynieria Lądowa i Wodna w kształtowaniu środowiska, Nr 4, 101–115.
• 28. Monteiro A., Carvalho V., Velho S., Sousa C. 2013. The accuracy of the heat index to explain the excess of mortality and morbidity during heat waves – a case study in a mediterranean climate. Bulletin of Geography. Socio–economic Series 20, 71–84.
• 29. Ostrowski J. i in. 2012. Nagłe powodzie lokalne (flush flood) w Polsce i skala ich zagrożeń [W:] Lorenc H. (red.) Klęski żywiołowe a bezpieczeństwo wewnętrzne kraju. T. 3. Projekt Klimat. Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo (zmiany, skutki i sposoby ich ograniczania, wnioski dla nauki praktyki inżynierskiej i planowania gospodarczego) Warszawa, IMGW-PIB.
• 30. Program ochrony powietrza w zakresie pyłu PM10, PM 2,5 oraz B(a)P dla strefy miasto Kalisz, którego integralną część stanowi plan działań krótkoterminowych w zakresie pyłów. 2015. Uchwała nr XI/317/15 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 października 2015 r.
• 31. Rotnicka J. 1973. Charakterystyka zmienności stanów wody i przepływów Prosny w przekroju Piwonice. [w] Problemy wodne miasta Kalisza. Dokumentacja Geograficzna. Instytut Geografii PAN. Zeszyt z/s, 13–26.
• 32. RZGW 2015. Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla regionu wodnego Warty. http://www.powodz.gov.pl/pl/plan_view?id=5. Dostęp 28.10.2015
• 33. Sadowski M. (red.) 2013. Opracowanie i wdrożenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu. Adaptacja wrażliwych sektorów i obszarów Polski do zmian klimatu do roku 2070. Projekt KLIMADA – Opracowanie i wdrożenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu. Warszawa. IOŚ- PIB http://ios.edu.pl/klimada/Adaptacja2070.pdf
• 34. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Kalisza. 2009 Uchwała nr XXXVIII/543/2009 Rady Miejskiej Kalisza z dnia 3 września 2009 r.
• 35. Szulczewska B., Giedych R., Borowski J., Kuchcik M., Sikorski P., Mazurkiewicz A., Stańczyk T. 2014. How much green is needed for a vital neigh bourhood? In search for empirical evidence. Land Use Policy 38, 330–345.
• 36. Taylor, B., Wallington, T., Heyenga, S., Harman, B. 2014. Urban Growth and Climate Adaptation in Australia: Divergent Discourses and Implications for Policy-making. Urban Studies, 51(1), 3–21.
• 37. Tokarczyk T., Szalińska W., Otop I. 2012. Ocena zagrożenia suszą w Polsce i prognoza jej rozwoju [W:] Lorenc H. (red.) Klęski żywiołowe a bezpieczeństwo wewnętrzne kraju. T. 3. Projekt KLIMAT. Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo (zmiany, skutki i sposoby ich ograniczania, wnioski dla nauki praktyki inżynierskiej i planowania gospodarczego) Warszawa, IMGW-PIB.
• 38. Voogt J.A., Oke T.R. 2003. Thermal remote sensing of urban climates. Remote Sensing of Environment, 86(3), 370–384.
• 39. Weng Q.H. 2009. Thermal infrared remote sensing for urban climate and environmental studies: methods, applications, and trends. ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing 64(4), 335–344.
• 40. Weng Q.H., Yang S.H. 2006. Urban air pollution patterns, land use, and thermal landscape: an examination of the linkage using GIS. Environ Monit Assess 2006;117:463–89.
• 41. Wilbanks T.J., Romero Lankao P., Bao M., Berkhout F., Cairncross S., Ceron J.-P., Kapshe M., Muir-Wood R., Zapata-Marti R. 2007. Industry, settlement and society. Climate change 2007: impacts, adaptation and vulnerability. [w]: Parry M.L., Canziani O.F., Palutikof J.P., van der Linden P.J., Hanson C.E. (eds). Contribution of Working Group II to the fourth assessment report of the intergovernmental panel on climate change. Cambridge University Press, Cambridge, 357–390.
• 42. Xie M., Wang Y., Chang Q., Fu M., Minting Ye M. 2011. Assessment of landscape patterns affecting land surface temperature in different biophysical gradients in Shenzhen, China. Urban Ecosystems, 16(4), 871–886.
• 43. Zintegrowany Plan Rozwoju Obszarów Miejskich i Poprzemysłowych dla Miasta Kalisza do roku 2020. Uchwała Nr XXVII/355/2012 Rady Miejskiej Kalisza z dnia 27 września 2012 r. i Uchwała Nr XLII/583/2013 Rady Miejskiej Kalisza z dnia 20 grudnia 2013 r.
• 44. Żurawski M. 1973. Warunki geologiczne i hydrogeologiczne rejonu Kalisza. [W:] Problemy wodne miasta Kalisza. Dokumentacja Geograficzna. Instytut Geografii PAN. Zeszyt z/s, 27–39.
• 45. Żurawski M., Kaniecki A., Rotnicka J. 1973. Kompleksowa ocena możliwości zaopatrzenia w wodę miasta Kalisza z ujęć wód podziemnych i powierzchniowych. Dokumentacja Geograficzna. Instytut Geografii PAN. Zeszyt z/s, 54-56

Uwagi

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.