Litologiczno-tektoniczne uwarunkowania rozwoju Wielkiego Torfowiska Batorowskiego w Górach Stołowych

• Autorzy: Machowiak Katarzyna , Burliga Stanisław , Niemczyk Wioletta

Identyfikatory

DOI

10.7306/2024.31

Warianty tytułu

EN

Lithological and tectonic impact on the Wielkie Torfowisko Batorowskie Mire development in the Table Mountains, Poland

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

The paper presents the results of petrographic analyses of the sediments underlying the phytogenic succession of the Wielkie Torfowisko Batorowskie Mire in the Table Mountains in the Sudetes, compared with the results of petrographic studies of Cretaceous rocks adjacent to the mire. The aim of the research was to determine the factors responsible for the mire location. Research has shown that prior to the formation of the peat ecosystem, in the morphological depression occupied by the mire, material originating from the weathering of all rocks occurring in the vicinity of the mire and in its bedrock was deposited. The location of the peat bog has lithological and structural constraints, as the main role in the development of the morphological depression and the development of the peat ecosystem was played by the inclination of poorly permeable sandstone layers occurring in the base of the heterolithic series.

Słowa kluczowe

PL

Wielkie Torfowisko Batorowskie; Park Narodowy Gór Stołowych; Góry Stołowe; formacja torfowiskowa; Kreda

EN

Wielkie Torfowisko Batorowskie Mire; Table Mountains National Park; Table Mountains; peatlandformation; Cretaceous

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Przegląd Geologiczny
• Rocznik: 2024
• Tom: Vol. 72, nr 10
• Strony: 501--507
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., map., wykr.

Twórcy

autor

Machowiak Katarzyna

• Wydział Inżynierii Lądowej i Transportu, Politechnika Poznańska, ul. Piotrowo 3, 60-965 Poznań

• https://orcid.org/0000-0002-6130-3385

autor

Burliga Stanisław

• Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski, pl. M. Borna 9, 50-204 Wrocław

• https://orcid.org/0000-0002-2146-4272

autor

Niemczyk Wioletta

• Park Narodowy Gór Stołowych, ul. Słoneczna 31, 57-350 Kudowa Zdrój

Bibliografia

• 1. BIERNACKA J. 2012 - Provenance of Upper Cretaceous quartz-rich sand stones from the North Sudetic Synclinorium, SW Poland: constraints from detrital tourmaline. Geol. Quart. 56 (2): 315-332.
• 2. BIERNACKA J., JÓZEFIAK M. 2009 - The Eastern Sudetic Island in the Early-to-Middle Turonian: evidence from heavy minerals in the Jerzmanice sandstones, SW Poland. Acta Geol. Pol., 59 (4): 545-565.
• 3. CHAMBERS F.M., CHARMAN D.J. 2004 - Holocene environmental change: contributions from the peatland archive. The Holocene, 14: 1-6.
• 4. CHARMAN D. 2002 - Peatlands and Environmental Change. John Wiley & Sons, Chichester: 301.
• 5. FIAŁKIEWICZ-KOZIEŁ B., ŁOKAS E., SMIEJA-KRÓL B., TURNER S., DE VLEESCHOUWER F., WOSZCZYK M., MARCISZ K., GAŁKA M., LAMENTOWICZ M., KOŁACZEK P., HAJDAS I., KARPIŃSKA-KOŁACZEK M., KOŁTONIK K., MRÓZ T., ROBERTS S., ROSE N., KRZYKAWSKI T., BOOM A., YANG H. 2023 - The Śnieżka peatland as a candidate Global boundary Stratotype Section and Point for the Anthropocene series. The Anthropocene Rev., 10 (1): 288-315.
• 6. GAŁKA M., MIOTK-SZPIGANOWICZ G., GOSLAR T., JĘŚKO M., VAN DER KNAAP W.O., LAMENTOWICZ M. 2013 - Palaeohydrology, fires and vegetation succession in the southern Baltic during the last 7500 years reconstructed from a raised bog based on multi-proxy data. Palaeogeogr., Palaeoclim., Palaeoecol., 370: 209-221.
• 7. GLINA B., MALKIEWICZ M., MENDYK Ł., BOGACZ A., WOŹNICZKA P. 2017 - Human-affected disturbances in vegetation cover and peatland development in the late Holocene recorded in shallow mountain peatlands (Central Sudetes, SW Poland). Boreas, 46: 294-307.
• 8. GOŁĄB Z. 1999 - Sosna błotna [Pinus uliginosa Neumann] na Wielkim Torfowisku Batorowskim w Górach Stołowych. Szczeliniec, 3: 41-48.
• 9. GORHAM E., ROCHEFORT L. 2003 - Peatland restoration: A brief assessment with special reference to Sphagnum bogs. Wetlands Ecology and Management, 11: 109-119.
• 10. JERMACZEK A., WOŁEJKO Ł., CHAPIŃSKIP. 2012 - Mokradła Sudetów Środkowych i ich ochrona. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin.
• 11. KABAŁAC., SZERSZEŃ L., WICIK B. 2002 - Geneza, właściwości i systematyka gleb Parku Narodowego Gór Stołowych. Szczeliniec, 6: 21-94.
• 12. KABAŁA C., CHODAK T., BOGACZ A., ŁABAZ B., JEZIERSKI P., GAŁKA B., KASZUBKIEWICZ J., GLINA B. 2011 - Przestrzenne zróżnicowanie gleb i siedlisk Parku Narodowego Gór Stołowych. [W:] Chodak T., Kabała C., Kaszubkiewicz J., Migoń P., Wojewoda J. (red.). Geoekologiczne warunki środowiska przyrodniczego Parku Narodowego Gór Stołowych. WIND, Wrocław: 141-168.
• 13. LAMENTOWICZ M., TOBOLSKI K., MITCHELL E.A.D. 2007 - Palaeoecological evidence for anthropogenic acidification of a kettle-hole peatland in northern Poland. The Holocene, 17 (8): 1185-1196.
• 14. MACHOWIAK K., NIEMCZYK W. 2020 - Skały okruchowe systemu kredowego z terenu Parku Narodowego Gór Stołowych - petrografia i minerały ciężkie. [W:] Duda A., Flieger-Szymańska M. (red.). Przyrodnicze i geotechniczne aspekty budownictwa. Wyd. Polit. Pozn.: 223-240.
• 15. MADEYSKA E. 2005 - The history of the Zieleniec Mire and the surrounding areas based on palynological research. Monogr. Bot., 94: 146-157.
• 16. MAREK S. 1998 - Rozwój Wielkiego Torfowiska Batorowskiego w świetle badań biostratygraficznych. Szczeliniec, 2: 49-88.
• 17. MIGOŃ P., KASPRZAK M. 2014 - Tereny podmokłe na płaskowyżu Gór Stołowych w świetle parametryzacji powierzchni na podstawie topograficznego indeksu wilgotności (TWI). Stud. Lim., 8: 57-68.
• 18. PULINOWA M.Z. 1989 - Rzeźba Gór Stołowych. Pr. Nauk. Uniw. Śl., 1008: 108-268.
• 19. PULINOWA M.Z. 1996 - Rzeźba Gór Stołowych jako efekt relacji: struktura geologiczna - woda. Materiały Symp. Naukowego Środowisko przyrodnicze Parku Narodowego Gór Stołowych, Kudowa Zdrój, 11-13.10.1996 r. Wyd. PN Gór Stołowych, Szczeliniec: 47-52.
• 20. STEINMANN P., SHOTYK W. 1997 - Chemical composition, pH, and redox state of sulfur and iron in complete vertical porewater profiles from two Sphagnum peat bogs, Jura Mountains, Switzerland. Geochim. Cosmochim. Acta, 61 (6): 1143-1163.
• 21. SZCZEGÓŁOWA Mapa Geologiczna Sudetów w skali 1:25 000, ark. Wambierzyce. Wyd. Geol., Warszawa.
• 22. WOJEWODA J. 1997 - Upper Cretaceous littoral-to-shelf succession in the Intrasudetic Basin and Nysa Trough, Sudety Mts. Obszary Źródłowe: Zapis w Osadach. WIND, Wrocław, 1: 81-96.
• 23. WOJEWODA J., BURLIGA S. 1996 - Wiek i struktura południowego obrzeżenia obszaru Gór Stołowych. Szczeliniec: 1: 13-19.
• 24. WOJEWODA J., BIAŁEK D., BUCHA M., GŁUSZYŃSKI A., GOTOWAŁA R., KRAWCZEWSKI J., SCHUTTY B. 2011 - Geologia Parku Narodowego Gór Stołowych - wybrane zagadnienia. [W:] Chodak T., Kabała C., Kaszubkiewicz J., Migoń P., Wojewoda J. (red.), Geoekologiczne Warunki Środowiska Przyrodniczego Parku Narodowego Gór Stołowych. WIND, Wrocław: 53-96.
• 25. WORONKO D. 2002 - Geneza i rozwój Wielkiego Torfowiska Batorowskiego w Górach Stołowych. Pr. i Studia Geogr., 31: 205-218.
• 26. WORONKO D. 2007 - Wpływ zagospodarowania torfowiska górskiego na zmiany obiegu wody. Pr. i Studia Geogr., 38: 147-158.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MNiSW, umowa nr POPUL/SP/0154/2024/02 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki II" - moduł: Popularyzacja nauki (2025).