Związki siarkowe w anhydrycie bitumicznym z OG „Sieroszowice” w świetle badań petrograficznych i geochemicznych

• Autorzy: Kijewski P. , Czechowski F. , Raczyński P.

Warianty tytułu

EN

Sulfur compounds in the anhydrite bitumen OG “Sieroszowice” in the light of petrographic and geochemical studies

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wśród znanych odmian anhydrytów cechsztyńskich cyklotemu pierwszego (poziomu A1d) wyróżnia się warstwa laminowanych anhydrytów bitumicznych. Została ona stwierdzona wyrobiskami górniczymi w OG „Sieroszowice” i charakteryzuje się obecnością węglowodorów oraz siarkowodoru i innych gazów siarkowych. W składzie mineralnym skały występują: anhydryt, kalcyt i dolomit oraz domieszka kwarcu i substancji organicznej. Minerały te tworzą jasne laminy anhydrytowe oraz ciemniejsze węglanowe, zawierające także rozproszoną substancję organiczną. Z powierzchniami laminacji oraz spękań wiąże się intensywne uwalnianie siarkowodoru i innych gazów z matrycy skalnej. Badania geochemiczne składu molekularnego biomarkerów wskazują, że laminowany anhydryt bitumiczny utworzył się w lokalnym zbiorniku o niższej koncentracji zasolenia w stosunku do innych anhydrytów dolnych A1d. Badania te wskazują także na środowisko algowe jako źródło materii organicznej, z której wygenerowały węglowodory. W poziomie anhydrytów dolnych, w wyniku reakcji geochemicznych siarczanów z materią organiczną (kerogen II), utworzyły się związki siarki (siarkowodór, merkaptany) obecne w przestrzeni porowej. Oznacza to, że laminowany anhydryt bitumiczny jest zarówno skałą macierzystą, jak,i zbiornikową dla zawartych w nim gazów.

EN

Among known varieties of the first Zechstein anhydrite cyclothem (A1d level) bituminous layer laminated anhydrite is distinguished. It was found through mining excavations in the "Sieroszowice" mine and is characterized by the presence of hydrocarbons and hydrogen sulfide and other sulfur gases. The rock consists of anhydrite, calcite, dolomite and the admixture of quartz and organic matter. They form light (anhydrite) and darker laminas (car-bonates) containing disseminated organic matter. The intensive release of hydrogen sulfide and other gases is related with the lamination surfaces and intense fracturing. Geochemical tests on biomarkers composition indicates that laminated bituminous anhydrite was formed in a local reservoir with lower salinity concentration than in other A1d level anhydrites. Those tests indicate also the algae environments as a source of organic matter generating the hydrocarbons. In the level of lower anhydrite, as a result of geochemical reaction between sulfates and organic matter (kerogen II) sulfur compounds (hydrogen sulfide, mercaptans), present in the rock pores, were formed It means that the laminated bituminous anhydrite is both the parent and the reservoir rock for the contained there gases.

Słowa kluczowe

PL

monoklina przedsudecka; cechsztyn; anhydryt; siarkowodór; biomarkery

EN

Fore Sudetic Monocline; Zechstein; anhydrites; hydrogen sulfide; biomarcers

• Wydawca: KGHM CUPRUM Spółka z o.o. Centrum Badawczo-Rozwojowe
• Czasopismo: Cuprum : czasopismo naukowo-techniczne górnictwa rud
• Rocznik: 2014
• Tom: nr 2
• Strony: 17--42
• Opis fizyczny: Bibliogr. 13 poz., rys., wykr.

Twórcy

autor

Kijewski P.

• KGHM CUPRUM sp. z o.o. - Centrum Badawczo-Rozwojowe, ul. Sikorskiego 2-8, 53-659 Wrocław

autor

Czechowski F.

• Uniwersytet Wrocławski, Instytut Nauk Geologicznych, ul. Cybulskiego 30, 50-205 Wrocław

autor

Raczyński P.

• Uniwersytet Wrocławski, Instytut Nauk Geologicznych, ul. Cybulskiego 30, 50-205 Wrocław

Bibliografia

• [1] Burliga B., Czechowski F., 2011, Analiza mikrostrukturalna serii złożowej i jej otoczenia w aspekcie migracji gazów w złożu miedzi i jego otoczenia. Praca niepubl. Arch. Działu Geol. O/ZG „Polkowice-Sieroszowice”.
• [2] Hughes W.B., Holba A.G., Dyou L.I.P., 1995, The ratios of dibenzothiophene to phenanthrene and pristane to phytane as indicators of depositional environment and lithology of petroleum source rocks, Geochica Cosmochimica Acta, 59, s. 3581-3598.
• [3] Jung W., 1958, Zur Fainstratigraphie der Werraanhydrite (Zechstein 1) im Bereich der Sangerhauser und Mansfelder Mulde Geologie 24. Berlin.
• [4] Kijewski P., Kubiak J., Gola S., 2012, Siarkowodór – nowe zagrożenie w górnictwie rud miedzi. Zesz. Nauk. IGSMiE PAN, nr 83. Kraków.
• [5] Kłapciński J., 1966, Stratygrafia anhydrytów Werra w rejonie Lubina i Sieroszowic. Roczn. Pol. Tow. Geol. T. 36, zesz. 1. Kraków.
• [6] Lorenc S., 1975, Stratygrafia i zróżnicowanie facjalne wapieni i anhydrytów Werra monokliny przedsudeckiej, Geol. Sudetica, t. 15, Wrocław.
• [7] Machel H.G., 2001, Bacterial and thermochemical sulfate reduction in diagenetic settings – old and new insights, Sediment. Geol., vol. 130, iss. 1-2, Elsevier.
• [8] Matyasik I., 2011, Biomarkery w charakterystyce genetycznej systemów naftowych. Prace INiG , nr 177, Kraków.
• [9] Obermajer M., Fowler M.G., Snowdon L.R., 1999, Depositional Environment and Oil Generation in Ordovician Source Rocks from Southwestern Ontario, Canada: Organic Geochemical and Petrological Approach, AAPG Bulletin, 83, s. 1426-1453.
• [10] Podemski M., Wagner R., 1966, Podstawy szczegółowego podziału anhydrytów, Przegl. Geol. nr 2, Warszawa.
• [11] Peters K.E., Walters C.C., Moldowan J.M., 2005, The Biomarker Guide. Biomarkers and isotopes in petroleum exploration and earth history, wyd. II, Cambridge University Press.
• [12] Richter-Bernburg G., 1965, Zechstein Anhydrite. Fazies und Genese. Geologisches Jahrbuch, Reihe A, Band 85, s. 3-82, Berlin.
• [13] Shanmugam G., 1985, Significance of coniferous rain forests and related organic matter in generating commercial quantities of oil, Gippsland Basin, Australia, AAPG Bulletin, 69.