Zasoby i możliwości zagospodarowania wód termalnych w rejonie Pogórza Środkowobeskidzkiego, Beskidu Środkowego oraz Beskidu Lesistego

• Autorzy: Hajto M.

Identyfikatory

DOI

10.7862/rb.2014.89

Warianty tytułu

EN

Geothermal resources and possibilities of use of geothermal waters in the area of Środkowobeskidzke Foothills, Middle Beskidy and Beskid Lesisty

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Artykuł przedstawia wyniki oszacowań zasobów energii geotermalnej zakumulowanej w utworach formacji fliszowej oraz w skałach podłoża fliszu karpackiego w rejonie polskiej części Karpat wschodnich, od południka Gorlic, po Bieszczady. Obszar ten obejmuje powierzchnię ok. 9830 km2, co stanowi ok. 3,2% powierzchni Polski. Przedstawiono także lokalizację perspektywicznych stref oraz wskazano możliwości i kierunki optymalnego wykorzystania wód geotermalnych do celów ciepłowniczych i/lub balneoterapeutycznych w omawianym rejonie. Prezentowane wyniki badań są efektem pogłębionych analiz, wykonanych w ramach prac statutowych Katedry Surowców Energetycznych AGH wykonanych na kanwie projektu pt. ”Atlas geotermalny Karpat wschodnich”, zrealizowanego przez AGH na zlecenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w latach 2010-2013. Obliczenia zasobów przeprowadzono z uwzględnieniem przyjętej klasyfikacji zasobów energii geotermalnej - zgodnie z diagramem McKelvey’a. Podano wielkości szacunkowe energii zakumulowanych w poszczególnych zbiornikach geotermalnych, a wyniki obliczeń odniesiono do wielkości zasobów energii geotermalnej zakumulowanych w innych regionach Polski. Relatywnie niski potencjał geotermalny stwierdzono zarówno w obrębie utworów fliszowych, jak i w zbiornikach geotermalnych mezozoiczno-paleozoicznego podłoża Karpat fliszowych. Przeprowadzone analizy wskazują, że utwory miocenu, występujące pod nasunięciem fliszu, lokalnie charakteryzują się korzystnymi własnościami zbiornikowymi. Najbardziej interesująco, z punktu widzenia możliwości wykorzystania wód geotermalnych do celów grzewczych, prezentuje się rejon Błędowej Zgłobieńskiej, ok. 15 km na zachód od Rzeszowa. Według oszacowań moŜliwe jest tam uzyskanie wydajności ujęć wód termalnych na poziomie ok. 30 m3/h, o temperaturze ok. 72°C i mineralizacji ok. 54 g/dm3.

EN

The article presents the results of estimation of geothermal energy resources in flysch formations, and the Miocene, Mesozoic and Paleozoik basement of the flysch in the area of the Polish Eastern Carpathians from the meridian of Gorlice to the Bieszczady Mts. This area covers approximately 9830 km2, which is ca. 3.2% of the Polish territory. The paper also shows the location of the prospective zones, possibilities and directions of optimal use of geothermal waters for heating purposes and/or balneotherapy in this area. The study represents the result of profound analyzes, carried out within the framework of the statutory work of the Department of Fossil Fuels, AGH-UST, supplied in the project entitled "Geothermal Atlas of the Eastern Carpathians", issued by AGH-UST, on behalf of the Ministry of Science and Higher Education in the years 2010-2013. The calculations were carried out according to the McKelvey's geothermal energy resources classification. The estimates of energy accumulated in individual geothermal aquifers and the results of calculations are referred to the size of geothermal energy resources accumulated in other geothermal provinces of Poland. The relatively low geothermal potential was found as well in the flysch cover as in the geothermal aquifers of the Mesozoic-Paleozoic basement. The analyzes show that the Miocene aquifers covered with flysch sediments are locally characterized by favourable reservoir properties. The most interesting aquifers, from the point of view of possibility of using geothermal water for heating purposes, are present in the area of Błędowa Zgłobieńska, about 15 km west of Rzeszów. According to the estimates, it is possible to set up a small power plant which will use thermal water with intakes at approximately 30 m3/h, with a temperature of about 72°C and TDS of ca. 54 g/dm3.

Słowa kluczowe

PL

Karpaty Wschodnie; energia geotermalna; woda geotermalna; zasoby; wykorzystanie; potencjał

EN

Eastern Carpathians; geothermal energy; geothermal water; resources; utilization; potential

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej
• Czasopismo: Czasopismo Inżynierii Lądowej, Środowiska i Architektury / Journal of Civil Engineering, Environment and Architecture
• Rocznik: 2014
• Tom: z. 61, nr 3/II
• Strony: 209--226
• Opis fizyczny: Bibliogr. 36 poz., il.

Twórcy

autor

Hajto M.

• Katedra Surowców Energetycznych, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica, Kraków

Bibliografia

• [1] Bieda F. Geroch S., Koszarski L., Książkiewicz M., Żytko K., 1963: tratigraphie des Karpates externes Polonaise. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 181: 5-174.
• [2] Bromowicz J., Górniak K., Przystaś G., Rembiś M., 2001: Wyniki badań petrograficznych typowych litofacji zbiornikowych fliszu karpackiego. [W:] Kuśmierek et al. (red.): Charakterystyka parametrów petrofizycznych fliszowych serii ropogazonośnych Karpat polskich. Polish Journal of Mineral Resources, 4: 31-75.
• [3] Chowaniec J., Poprawa D., Witek K., 2001: Występowanie wód termalnych w polskiej części Karpat. [W:] Rola energii geotermalnej w zrównoważonym rozwoju regionów”, IV Seminarium Bukowina Tatrzańska, 8-10 Października 2001, Wyd. IGSMiE PAN. Kraków. 89-114.
• [4] Gluško V. V., 1968: Tektonika i neftegazonosnost’ Karpat i prilegajŭŝcih progibov. Nedra, Moskva, 1-263.
• [5] Głowacki E., Karnkowski P., Żak C., 1963: Prekambr i kambr w podłożu przedgórza Karpat środkowych i w Górach Świętokrzyskich. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 33, 3: 321-338.
• [6] Górecki W. (red.), 2011: Atlas zasobów wód i energii geotermalnej Karpat zachodnich. Wyd. AGH KSE, Kraków.
• [7] Hajto M., 2013: Ocena zasobów wód i energii geotermalnej w Karpatach wschodnich [W:] Atlas zasobów wód i energii geotermalnej Karpat zachodnich. Wyd. AGH KSE, Kraków 499-595.
• [8] Jankowski L., Kopciowski R., Ryłko W., 2004: Geological Map of the Outer Carpatians: Borderlands of Poland, Ukraine and Slovakia 1:200 000. Wydawnictwo PIG, Warszawa.
• [9] Kijakowa S., Moryc W., 1991: Nowe stanowisko z epikontynentalnymi utworami kredy dolnej w rejonie Dębicy. Kwartalnik Geologiczny, 35, 4: 421- 436.
• [10] Kondracki J., 2009: Geografia regionalna Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.
• [11] Książkiewicz M., 1972: Budowa geologiczna Polski. IV – Tektonika, 3-Karpaty. Wyd. Geol. Warszawa, 228: 1-228.
• [12] Kuśmierek J., 1984: Uzasadnienie perspektyw ropo- i gazonośności formacji fliszowej we wschodniej części polskich Karpat i propozycje udokumentowania zasobów. [W:] Ocena prognoz i efektywności poszukiwań ropy i gazu ziemnego w Polsce. Materiały Konferencji Komitetu Gospodarki Surowcami Mineralnymi, PAN. Wydawnictwa AGH, Kraków, 27-49.
• [13] Kuśmierek J., 1990 – Zarys geodynamiki centralnokarpackiego basenu naftowego. Polska. Prace Geol. Kom. Nauk Geol. PAN. Oddz. w Krakowie, 1-135.
• [14] Kuśmierek J. (red.) et. al., 2001a: Charakterystyka parametrów petrofizycznych fliszowych serii ropogazonośnych Karpat Polskich. Polish Journal of Mineral Resources. Kraków. Towarzystwo Geosynoptyków „GEOS”.
• [15] Kuśmierek J. et al., 1991-94: Bilans zasobów węglowodorów basenu centralnokarpackiego. Projekt badawczy nr 9 0427 91 01, finansowany przez KBN, Warszawa, 1-105.
• [16] Kuśmierek J., Semyrka R., 2003: Zmienność cech zbiornikowych przestrzeni porowoszczelinowej piaskowców karpackich i ich kwalifikacja naftowa. Przegląd Geologiczny, 51(9): 732-743.
• [17] Kuśmierek J., Baran U., Golonka J., 2013: Charakterystyka tektoniczna i geologiczna wschodniej części Karpat polskich oraz strefy transgranicznej z Ukrainą. [W:] Górecki (red.) - Atlas geotermalny Karpat wschodnich. Wyd. AGH KSE, Kraków.
• [18] Lenk T., 1980: Charakterystyka facjalno-strukturalna serii zbiornikowych fliszu karpackiego w aspekcie poszukiwań naftowych. Prace IGNiG, Kraków.
• [19] Maksym A., Liszka B., Petrosiak M., 1998: Analiza geologiczno – geofizyczna utworów autochtonicznych miocenu i jego podłoża w rejonie Sędziszów – Rzeszów – Zalesie. Etap I. Podłoże trzeciorzędu. Arch. Biura Geologicznego Geonafta, Jasło.
• [20] Moryc W., 1971a: Katalog wierceń górnictwa naftowego w Polsce. Synklinorium Miechowskie, Wyd. Geol. Warszawa. 223-322.
• [21] Moryc W., 1971b: Trias Przedgórza Karpat środkowych. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 41, 3: 419-484.
• [22] Moryc W., 1971c: Trias przedgórza Karpat Środkowych. Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego, 41, 3: 419-486.
• [23] Moryc W., 1992: Budowa geologiczna utworów podłoża miocenu w rejonie Sędziszów Młp. – Rzeszów i ich perspektywiczność. Nafta-Gaz, 9-10: 205-223.
• [24] Moryc W., 1995: Lądowe utwory paleogenu na obszarze przedgórza Karpat. Nafta-Gaz, 5: 181-195.
• [25] Moryc W., 1996: Budowa geologiczna podłoża miocenu w rejonie Pilzno – Dębica – Sędziszów Małopolski. Nafta-Gaz, 12: 521-550.
• [26] Moryc W., 1997: The Lower Cretaceous in the pre – Miocene substratum of the southern part of the Carpathian Foredeep in Poland. Annal. Societ. Geol. Polon. 67: 287-296.
• [27] Moryc W., Łydka K., 2000: Sedimentation and tectonics of the Upper Proterozoic-Lower Cambrian deposits of the southern Małopolska Massif (SE Poland). Kwartalnik Geologiczny, 44, 1: 47-58.
• [28] Oszczypko N., 2006: Powstanie i rozwój polskiej części zapadliska przedkarpackiego. Przegląd Geologiczny, 54, 5: 396-403.
• [29] Pazdro Z., Kozerski B., 1990: Hydrogeologia ogólna. Wydanie IV, uzupełnione. Wyd. Geol., Warszawa: 1-624.
• [30] Porowski A., 2006: Origin of mineralized waters in the Central Carpathians Synclinorium, SE Poland. Studia Geol. Pol. Hydrogeology and Hydrogeochemistry, 125: 1-67.
• [31] Samsonowicz J., 1955: O górnym prekambrze (ryfeju) w Polsce. Przegląd Geologiczny, 3, 12: 588-589.
• [32] Świderski B., 1952: Z zagadnień tektoniki Karpat północnych. Prace Instytutu Geologicznego, Warszawa. 8.
• [33] Świdziński H., 1947: Słownik stratygraficzny północnych Karpat fliszowych. Biuletyn PIG, 37, Warszawa.
• [34] Urbaniec A., Bobrek L., Świetlik B., 2010: Litostratygrafia i charakterystyka mikropaleontologiczna utworów kredy dolnej w środkowej części przedgórza Karpat. Przegląd Geologiczny, 58, 12: 1161-1175.
• [35] Żytko K. (red.), 1973: Przewodnik geologiczny „Po wschodnich Karpatach fliszowych”. Wyd. Geol. Warszawa. 1-222.
• [36] Żytko K., Gucik S., Oszczypko. N., Zając R., Garlicka I., Nemčok J., Eliaš M., Menčik E., Dvorak J., Stranik Z., Rakuš M., Matejovska O., 1989: Geological Map of the Western Outer Carpathians and their foreland without Quaternary formations, [In:] Poprawa D., Nemčok J., (eds.) Geological Atlas of the Western Carpathians and their Foreland. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, Poland.