Białostocka trasa W-Z – powstanie i następstwa w strukturze przestrzennej środmieścia

• Autorzy: Chodorowski M.

Warianty tytułu

EN

Bialystok „Route E-W” – creation and consequences in the spatial structure of city downtown

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Białostocka trasa W-Z to obecna aleja J. Piłsudskiego (przed 1989 r. - al. 1-go Maja); pierwszy raz w dokumentach planistycznych pojawiła się pod koniec lat czterdziestych w opracowaniu Ignacego Felicjana Tłoczka i Stefana Zielińskiego1 . Koncepcja była wielokrotnie modyfikowana aż do momentu realizacji. Jej pierwotna funkcja jako arterii komunikacyjnej łączącej dworzec z rejonem pałacu była odpowiedzią na problemy komunikacyjne przedwojennego miasta. Program funkcjonalny i rozwiązania przestrzenne zaproponowane przez autorów planu z 1948 roku odbiegają znacząco od obecnego stanu alei J. Piłsudskiego. Następstwem realizacji trasy w odmiennej formie było fizyczne przecięcie przedwojennego układu ulic, ale również podzielenie obszaru przedwojennego śródmieścia Białegostoku i przekształcenie terenów na północ i północny-wschód od trasy W-Z na osiedla mieszkaniowe. Jednocześnie istniały próby scalenia całego układu, które nigdy nie zostały zrealizowane. Celem artykułu jest prezentacja materiałów ukazujących tworzenie nowego układu komunikacyjnego oraz towarzyszących zmianom w rozmieszczeniu funkcji w śródmieściu Białegostoku. Materiałem badawczym są dokumenty planistyczne z lat 1938-1974, na podstawie których wykonano analizy układu drogowego i funkcjonalnego terenów obecnego śródmieścia w kontekście realizacji Trasy W-Z. Rezultatem prac badawczych jest ukazanie roli i wpływu realizacji trasy na historyczną strukturę śródmieścia, a także późniejsze próby przeciwdziałania niepożądanym efektom.

EN

Bialystok’s “Route E-W” (Route East-West) is present Avenue J. Pilsudski (before 1989. - Avenue 1-st May), for the first time in planning documents appeared in the late 40’s in elaboration of the I.F. Tłoczek and Stefan Zieliński. The concept has been repeatedly modified until completion. Its original function as a road connecting main station with the area of the baroque residence was in response to the pre-war city traffic problems. The functional and spatial solutions of the program proposed by the authors of the 1948 plan differ significantly from the current image of Avenue J. Pilsudski. The consequence of such a system was to physically cut the pre-war layout of streets, but also dividing the area of pre-war Bialystok and transform the downtown area to the north and north-east of “Route W-Z” into housing estate. At the same time, there were attempts to merge the entire system, which has never been realized. The aim of the paper is to present the materials showing creation of a new communication system and the associated changes in the function of downtown Bialystok. The impact of the route of the historic structure of the city center and later attempts to counteract the undesirable effects. The research material are planning documents from the years 1938-1974 , which were made on the basis of the analysis of road systems and functional areas of the current downtown in the context of Routes W-E. The result of the research work is to show the role and impact of the implementation of the route of the historic downtown structure and the subsequent attempts to counteract the undesirable effects.

Słowa kluczowe

PL

projekt urbanistyczny; planowanie przestrzenne; śródmieście; centrum miasta; Białystok

EN

urban project; spatial planning; downtown; city center; Białystok

• Wydawca: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej
• Czasopismo: Architecturae et Artibus
• Rocznik: 2014
• Tom: Vol. 6, no. 4
• Strony: 27--37
• Opis fizyczny: Bibliogr. 7 poz., rys.

Twórcy

autor

Chodorowski M.

• Politechnika Białostocka, Wydział Architektury, ul. O. Sosnowskiego 11, 15-893 Białystok

Bibliografia

• 1. Niziołek K.,Poczyłkowski R.(red.)(2009), Ładniej? PRL w przestrzeni miasta. Białostocka architektura lat 1945-1989, I., Białystok: Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku Universitas Bialostocensis.
• 2. Sawczuk - Nowara H. (1985), Białystok w planach zagospodarowania przestrzennego, [w]: “Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej; Nauki Techniczne - Architektura” nr 2 (47), s. 37–48.
• 3. Wróbel W. (2008), Działalność Stefana Mikołaja Branickiego herbu Gryf w Białymstoku w latach 1689-1709, [w:] Biuletyn Konserwatorski Wojew- ództwa Podlaskiego, z. 14, Wyd. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, Białystok s. 46-48. 4. Zaniewska H. (2002), Ignacy Felicjan Tłoczek, urbanista – profesor – humanista. Wybór pism, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań, s. 49.
• 4. Miejska Komisja Urbanistyczna odbyła swe pierwsze posiedzenie (1939), [w:] „Gazeta Białostocka Dzień Dobry” IX, 1939-07-23 (201), s. 12. 2. Projekt rozbudowy miasta (1939), [w:] „Kurjer Białostocki”, 1939-08-03 (211), s. 4, dostępne na stronie internetowej: http://pbc.biaman.pl/dlibra/ doccontent?id=19692. 3. Miejska Pracownia Urbanistyczna w Białymstoku (1978), Białystok dwudziestolecie MPU 1958-1978, współpr. Sawczuk - Nowara H., Bielas L., Wołkow W., Koszewski B. i Ostrowska I., Białystok: Wojewódzki Zarząd Rozbudowy Miast i Osiedli Wiejskich.
• 1. Miejska Komisja Urbanistyczna odbyła swe pierwsze posiedzenie (1939), [w:] „Gazeta Białostocka Dzień Dobry” IX, 1939-07-23 (201), s. 12.
• 2. Projekt rozbudowy miasta (1939), [w:] „Kurjer Białostocki”, 1939-08-03 (211), s. 4, dostępne na stronie internetowej: http://pbc.biaman.pl/dlibra/ doccontent?id=19692.
• 3. Miejska Pracownia Urbanistyczna w Białymstoku (1978), Białystok dwudziestolecie MPU 1958-1978, współpr. Sawczuk - Nowara H., Bielas L., Wołkow W., Koszewski B. i Ostrowska I., Białystok: Wojewódzki Zarząd Rozbudowy Miast i Osiedli Wiejskich.