Pogarda czy troska. Strategie wobec architektury MoMo na Górnym Śląsku

• Autorzy: Nakonieczny R.

Warianty tytułu

EN

Four stages of relations to momo architecture in Upper Silesia

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Górny Śląsk odegrał i odgrywa istotną rolę w rozwoju architektury MoMo w Europie Środkowej, na każdym etapie: od protomodernizmu i wczesnego modernizmu (jugend stil, secesja, nowa estetyka fabryczna, ekspresjonizm) przez dojrzały modernizm (Neues Bauen, funkcjonalizm), jego późną fazę (socmodernizm) aż po najnowszy nurt tzw. nowego modernizmu. W obszarach ochrony obiektów modernistycznych można zaobserwować tu 4 podstawowe modele relacji i odniesień, jak np.: 1. arogancja – negacja, likwidacja, zniszczenie, eksterminacja, wymazywanie z pamięci; 2. bierna tolerancja – obojętność, akceptacja egzystencji z pominięciem zabiegów ochronnych, ignorancja, skazywanie obiektu na powolną śmierć techniczną; 3. akceptacja – dostrzeganie wartości obiektu w środowisku arch.-urb., ochrona prawna, modernizacja, konserwacja, utrzymywanie właściwego stanu technicznego; 4. kontynuacja – dostrzeganie wybitnych wartości obiektu w środowisku arch.-urb., ochrona prawna, modernizacja, konserwacja, twórcze kultywowanie wartości kulturowych w nowych obiektach. Geneza negatywnych zachowań związana jest z wszechobecnym syndromem zrywania ciągłości historycznej. To nie tylko choroba o zasięgu regionalnym, ale wręcz narodowa epidemia.

EN

Upper Silesia has been played quite important role in developing MoMo architecture in Central Europe at every stage: from protomodernism and early modernism (jugend stil, art nouveau, a new factory aesthetic, expressionism) by mature stage of modernism (Neues bauen, functionalism –international style), the late stage of modernism – socialist modernism, called “socmodernism” to the latest trend – new modernism. In the areas of conservation of modernist buildings you can see 4 basic models of relationships and references, such as: 1. arrogance – negation, elimination, destruction, extermination, erasing the memory; 2. passive tolerance – indifference, acceptance of life without the protective treatments, ignorance, convict object to a slow technical death; 3. acceptance – perception of values of object in environment, law protection, modernization, maintenance of proper technical state; 4. continuance – perception of excellent object values in environment, law protection, modernization, maintenance, cultivating a creative cultural values to new objects. Origin of negative behavior is linked to the ubiquitous syndrome severing of historical continuity. It is not just a disease of the regional, but even the national epidemic.

Słowa kluczowe

PL

architektura MoMo; modernizm; arogancja; bierna tolerancja; akceptacja; kontynuacja; syndrom zrywania ciągłości kulturowej

EN

MoMo architecture; modernism; negation; tolerance; acceptance; continuance; breaking roots of culture syndrome

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Lubelskiej ; Polska Akademia Nauk, Oddział w Lublinie
• Czasopismo: Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych
• Rocznik: 2009
• Tom: T. 5
• Strony: 71--79
• Opis fizyczny: Bibliogr. 22 poz.

Twórcy

autor

Nakonieczny R.

• Wydział Architektury, Politechnika Śląska, Gliwice, Polska

Bibliografia

• 1. Basista A., Betonowe dziedzictwo. Architektura w Polsce czasów komunizmu, PWN, Warszawa 2001.
• 2. Chojecka E. (red. nauk.), Sztuka Górnego Śląska, Muzeum Śląskie, Katowice 2004.
• 3. Crowley D., Socmodernizm a architektura czasu wolnego i rekreacji w Europie Środkowo-Wschodniej w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku [w:] Florencja i Kraków wobec dziedzictwa, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2008.
• 4. Dettloff P., Fabiański M., Fischinger A., Zamek królewski na Wawelu. Sto lat odnowy (1905–2005), Zamek królewski na Wawelu, Kraków 2005.
• 5. Dobesz J., Wrocławska architektura spod znaku swastyki na tle budownictwa III Rzeszy, Ofic. Wyd. Polit. Wrocł., Wrocław 1999.
• 6. Dworzec Kolejowy w Katowicach, Architektura nr 10, 1973.
• 7. Fabiański M., Purchla J., Przewodnik po architekturze Krakowa, Wyd. Literackie, Kraków 2001.
• 8. Franta A., Powód do uzasadnionej dumy, Architektura nr 10, 1973.
• 9. Garliński B., Architektura polska 1950–1951, Państ. Wyd. Techn., Warszawa 1953.
• 10. Grethe H., Gegenüberstellung zweier bebauungspläne, Kattowitz 1943.
• 11. Kozina I., Czas wielkich przemian 1980–2000 [w:] Sztuka Górnego Śląska, Muzeum Śląskie, Katowice 2004.
• 12. Libeskind D., Przełom: przygody w życiu i architekturze, Wyd. Nauk.-Techn., Warszawa 2008.
• 13. Malkowski T., Śląskowi trzeba przywrócić pamięć, Gazeta Wyborcza Katowice, Bielsko-Biała, wydanie z 4 grudnia 2007.
• 14. Nakonieczny R., Architektura wielkich modernistycznych hal targowych i widowiskowo-sportowych Gdyni, Katowic i Gdańska [w:] Wydawnictwo Konferencji KAiU PAN O/Gdańsk pt. Budynki użyteczności publicznej 15 listopad 2004, Zeszyt 2, Wydz. Arch. Polit. Gdańska, Gdańsk 2004.
• 15. Nakonieczny R., Modernizm na Górnym Śląsku [w:] Be modern. Modernizm na Śląsku. Wyd. SARP, Katowice 2005.
• 16. Nakonieczny R., Upper Silesian modernism and its interwar luxurious aspect [w:] ACEE Architecture, Civil Engineering, Environment, 1, 3/2008.
• 17. Niezabitowski A., Rola historii architektury w kształceniu współczesnych architektów, Teka Komisji Urbanistyki i Architektury, T. XXIX, 1997.
• 18. Odorowski W., Architektura Katowic w latach międzywojennych (1922–1939), Muzeum Śląskie, Katowice 1994.
• 19. Purchla J., Matecznik polski, Znak, Kraków 1992.
• 20. Rejestr zabytków nieruchomych województwa śląskiego Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków z dnia 21 stycznia 2008 http://www.kobidz.pl/app/site.php5/article/1469/3159.html
• 21. Średniawa P., Socmodernizm – zburzyć czy pokochać, Architektura & Biznes nr 10, 2007.
• 22. Węcławowicz-Gyurkovich E., Postmodernizm w polskiej architekturze, Zakł. Graf. Polit. Krak., Kraków 1998.