Kształtowanie świadomości ekologicznej w Drugiej Rzeczypospolitej

• Autorzy: Wolter E.

Warianty tytułu

EN

Shaping of the Polish ecological awareness in the era of the Second Polish Republic

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

EN

In the Polish Republic of the interwar era, the didactic and educational process of the environmental protection constituted in the implication of the whole of the educational process in public primary and high schools. The Ministry of Religious Denominations and Public Enlightenment carried out its legislative activity by founding the National Museum of Nature in Warsaw (since 1921, the Polish State Museum of Nature) in order to collect, keep and list the specimens of nature, to make compilations and spread the knowledge about nature and to make it available to school children as well as to popularize such actions as tree planting and collecting of waste papers. The museum also organized compulsory summer courses for teachers presenting the problem of environment protection which eventually became compulsory in schools. As the main aim of the following article is to present the chosen works of foreign authors used in educational activities between 1918 - 1939, it should be underlined that in the shaping of the environmental awareness of the Polish society of the Second Polish Republic, an important role was played by the works and books of foreign authors, written by A. Arends, L. Kny, A. B. Buckley, K. G. Lutz, H. Coupin, E. Thompson, C. Floericke, K. Lambert, P. Ledoux, K. von Marilaun, H. Fabre, A. E. Brehm, and E. Hassenpflug. Some ofthose works were translated into Polish from English, German, or French, and were used in schools by M. Arct-Golczewska, Z. Bohuszewiczówna, A. Czartkowski, H. Grotowska, W. Haberkantówna - before Poland gained independence in 1918. They were used in didactical and educational process in primary and high schools in the Second Polish Republic. The book written by R. Baden-Powell - „Scouting for Boys” - was translated into Polish and widely used in the Polish educational process. The 5th chapter of this book, entitled: „The woodcraft - getting familiar with animals and nature” deals with science of nature based on trips to the zoological garden and to the Natural History Museum at South Kensington and on observations of habits of wild and domesticated animals.

Słowa kluczowe

PL

ochrona środowiska; edukacja ekologiczna; świadomość ekologiczna

EN

environmental protection; ecological education; environmental awareness

• Wydawca: Instytut Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk
• Czasopismo: Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
• Rocznik: 2013
• Tom: R. 58, nr 2
• Strony: 77--95
• Opis fizyczny: Bibliogr. 55 poz.

Twórcy

autor

Wolter E.

• Katedra Pedagogiki Społecznej i Pedagogiki Pracy, Wydział Nauk Pedagogicznych, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Bibliografia

• Rozporządzenie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie utworzenia Narodowego Muzeum Przyrodniczego w Warszawie [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1919 (rok II), nr 10/11 (z 1 listopada 1919 r.), poz. 6.
• Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie zmiany nazwy Narodowego Muzeum Przyrodniczego w Warszawie [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1921 (rok IV), nr 17 (z 1 października 1921 r.), poz. 174.
• Okólnik Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do Wszystkich Władz, Urzędów i Szkół Państwowych, podległych Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w sprawie sadzenia drzew (L. 5455/III) [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923 (rok VI), nr 14 (z 15 sierpnia 1923 r.), poz. 129.
• Okólnik Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do Kuratorjów Okręgów Szkolnych w sprawie obserwacyj i ćwiczeń biologicznych w szkole średniej (L. 4524/11) [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925 (rok VIII), nr 12 (z 1 sierpnia 1925 r.), poz. 113.
• W sprawie ogródków szkolnych (L. I 7203/26) [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1926 (rok IX), nr 8 (z 15 maja 1926 r.).
• Okólnik Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do Kuratorjów Szkolnych i Wydziału Oświecenia Publicznego w Województwie Śląskim w sprawie szkolnych wycieczek turystyczno-krajoznawczych, z dnia 21 maja 1927 r. (Nr 19096/27) [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1927 (rok X), nr 9 (z 30 lipca 1927 r.), poz. 147.
• W sprawie wydawnictwa: Wl. Szafer Yellowstone (Nr II 9068/29) [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1929 (rok XII), nr 6 (z 20 czerwca 1929 r.), poz. 94.
• W sprawie wydawnictw Państwowej Rady Ochrony Przyrody (Nr II21647/29) [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1929 (rok XII), nr 13 (z 16 grudnia 1929 r.), poz. 193.
• Okólnik Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego do Kuratorjów Szkolnych, inspektorów szkolnych oraz dyrekcyj szkól średnich, zakładów kształcenia nauczycieli i szkół zawodowych w sprawie odbierania odpadków papieru i makulatury przez Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet (Nr I Prez. 6736/29) [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1930 (rok XIII), nr 1 (z 16 stycznia 1930 r.), poz. 4.
• Okólnik z dnia 4 kwietnia 1931 r. Nr 3982/31 w sprawie organizacji kursów wakacyjnych dla nauczycielstwa szkół powszechnych w r. 1931. Do Kuratorjów Okręgów Szkolnych oraz do Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego i Liceum Krzemienieckiego. Por. Załącznik do Nr 11-3982/31: Rozkład państwowych kursów wakacyjnych dla kwalifikowanego nauczycielstwa szkół powszechnych w r. 1931 [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1931 (rokXIV),nr 4-5 (z 30kwietnia 1931 r.),poz. 48.
• W sprawie prywatnych kursów wakacyjnych dla nauczycielstwa szkół powszechnych w r. 1931 w Okręgu Szkolnym Lwowskim [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1931 (rok XIV), nr 6 (z 8 czerwca 1931 r.), poz. 73.
• Załącznik do Nr 11-3982/31: Rozklad państwowych kursów wakacyjnych dla kwalifikowanego nauczycielstwa szkół powszechnych w r. 1931 [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1931 (rok XIV), nr 4-5 (z 30 kwietnia 1931 r.), poz. 48.
• Komunikaty z dnia 7 kwietnia 1932 roku Nr II P-1517/32 w sprawie organizacji kursów wakacyjnych dla nauczycielstwa szkól powszechnych w r. 1932 [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1932 (rok XV), nr 2 (z 18 maja 1932 r.), poz. 19.
• Por. Załącznik do Nr IIP-1517/32: Rozkład państwowych kursów wakacyjnych dla kwalifikowanego nauczycielstwa szkól powszechnych w r. 1932 [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1932 (rok XV), nr 2 (z 18 maja 1932 r.), poz. 19.
• Wiadomości uzupełniające o kursach wakacyjnych dla nauczycieli szkół średnich ogólnokształcących oraz zakładów kształcenia nauczycieli w lecie 1931-go roku (Nr 11-8907/31) [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1931 (rok XIV), m 6 (z 8 czerwca 1931 r.), poz. 69.
• Komunikat o wydawnictwie Skarby przyrody i ich ochrona (Nr I Pr-4695/32) [w:] Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1932 (rok XV), nr 9 (z 31 grudnia 1932 r.), poz. 124.
• Archiwum Akt Nowych. Zespół akt: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Tytuł jednostki: Wyposażenie pracowni biologicznych w gimnazjach polskich - korespondencja, szkice techniczne, wykresy. Daty krańcowe: 1930, sygn. 173 (nr mikrofilmu B-9168): Spis książek dla uczniów.
• Poradnik dla nauczycieli szkól powszechnych. Szczegółowy rozkład materiału naukowego (Nauczycielskie Konferencje Powiatu Włocławskiego). Włocławek 1925.
• Rozkład szczegółowy materiału naukowego z języka polskiego z nauką historii, arytmetyki z geometrją, geografii i nauki o przyrodzie dla publicznych szkól powszechnych na ki. IV opracowany w myśl (projektu) Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego na rok szkolny 1933/1934. Łódź 1933.
• L. Kny: Wrażliwość w państwie roślinnem (tłum. A. Czartkowski kand. nauk. przyr.). Warszawa 1907.
• G. G. Lewis: Program propedeutyki przyrody oraz wskazówki jak należy goprzeprowadzić (tłum. Z. Wołowska, słowo wstępne K. Chmielewski). Warszawa 1918.
• A. B. Buckley: Drzewa i krzewy podług angielskiego oryginału opracowała Maria Arct-Golczewska z 8 tablicami barwnemi i 42 rysunkami w tekście (Zwróć uwagę na przyrodę książeczka 6). Warszawa 1909.
• A. B. Buckley: Zwróć oczy na przyrodę. Książeczka trzecia Życie w lesie i w polu opracowała podług angielskiego Maria Arct-Golczewska z 8 tablicami barwnemi i 28 rysunkami w tekście. Warszawa 1908.
• A. B. Buckley: Życie roślin w polu, na łące i w ogrodzie opracowane przez Marią Arct-Golczewską. Wydanie drugie z 8-ma tablicami barwnemi i 35-ma rysunkami w tekście (Zwróć oczy na przyrodę 1). Warszawa 1919.
• M. Arctówna: Wskazówki do zbierania, określania, zasuszania roślin i ukladania zielnika według podręczników dra k. G. Lutz’a i innych z 75-ma rysunkami (Książki dla wszystkich nr 205). Warszawa 1905.
• H. Coupin: Zwierzęta gimnastykujące się z 17 rysunkami opracowane przez Marię Arct-Golczewską (Zajmujące czytanki przyrodnicze). Warszawa 1910.
• E. Thompson: Nowe opowiadania z życia zwierząt Śpiewak uliczny wróbla Grzmotka przetłumaczone z j. angielskiego przez Marię Arct-Golczewską (Seria 5 Zajmujące czytanki przyrodnicze Nr 6). Warszawa (b.r.w.).
• E. S.Thompson: Nowe opowiadanie z życia zwierząt II „ Wully Pies owczarski” przetłumaczone przez Marię Arct-Golczewską (Seria 5 Zajmujące czytanki przyrodnicze Nr 4). Warszawa 1909.
• C. Floericke: Młodzi przyrodnicy. Wycieczki zoologiczne (według oryginału napisała Maria Arct-Golczewska). Książeczka II W polu i na łące z 3 tablicami barwnemi i licznemi rycinami. Warszawa 1912.
• P. Ledoux: 50 lekcyj przygotowawczych z nauk przyrodniczych. Część pierwsza: Najprostsze wiadomości o ciałach z 72 rysunkami. Wydanie drugie (tłum. M. Arct-Golczewska). Warszawa 1916.
• P. Ledoux: 50 lekcyj przygotowawczych z nauk przyrodniczych. Część druga: Ziemia uprawna i świat roślinny. Wydanie drugie z 70 rysunkami (tłum. M. Arct-Golczewska). Warszawa 1918.
• Z. Bohuszewiczówna: Rośliny owadożerne (opracowane według Kernera von Marilaun i in. z 13 rycinami). Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1927, ss. 45.
• Z. Bohuszewiczówna: Darmozjady w świecie roślin (opracowanie według Kernera, S. Porieckiego i in.). Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1927.
• Z. Bohuszewiczówna: W świecie owadów (według H. Fabra z 31 rycinami i 3 tablicami barwnemi). Warszawa 1922.
• J. H. Fabre: Szkodniki. Pogadanki o owadach szkodliwych (tłum. Z. Bohuszewiczówna). Lwów-Warszawa 1925.
• Z. Bohuszewiczówna: W świecie owadów (według H. Fabra z 31 rycinami i 3 tablicami barwnemi). Warszawa 1922.
• J. H. Fabre: Z życia owadów. Pisma wybrane z „Souvenirs Entomologiques”. Wydanie drugie (tłum. Z. Bohuszewiczówna i M. Górska). Lwów-Warszawa 1925.
• J. H. Fabre: Nasi sprzymierzeńcy. Pogadanki o zwierzętach pożytecznych (tłum. Z. Bohuszewiczówna i M. Górska). Warszawa 1925.
• E. Hassenpflug: Obcowanie z przyrodą. Przewodnik metodyczny dla nauczycieli przyrody (tłum. K. Czerwiński, H. Grotowska, B. Kałusza, W. Kotarbińska, T. Męczkowska, M. Radwański, H. Waniczkówna) pod redakcją W. Haberkantówny. Warszawa-Łódź 1929.
• A. E. Brehm: Z życia naszych szkodników i sprzymierzeńców z 11 rycinami. Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1927.
• A. Brehm: Z życia ptaków (tłum. H. G rotowska). Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1927.
• H. Grotowsk a: Wzajemna zależność świata zwierzęcego i roślinnego z 13 rycinami w tekście. Opracowanie według Jełaczicza, Miguli i in. Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1928.
• H. Grotowsk a: Zwierzęta juczne i pociągowe w obcych krajach. Opracowanie według Brehma z 6 rycinami w tekście. Część pierwsza. Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1929.
• H. Grotowsk a: Zwierzęta juczne i pociągowe w obcych krajach. Opracowanie według B r e hm a z 6 rycinami w tekście. Część druga. Poznań-Warszawa-Wilno-Lublin 1930.
• Przedmowa Heleny Grotowskiej [w:] A. Berg: Wycieczki krajoznawcze spolszczyła z drugiego wydania niemieckiego z 1918 roku Helena Grotowska. Polecone do bibliotek szkół średnich i seminariów nauczycielskich rozporządzeniem Ministerstwa W R i OPzdnia 10 lipca 1922 r. L. 1120/K/22. Warszawa 19233.
• R. Penzig: Jak odpowiadać na pytania dziecięce (tłum. Z. Rotszajnowa, M. Lipska z wydania drugiego poprawionego i powiększonego). Warszawa 1905.
• A. Schleyer: Płazy Gady Atlas 30 tablic barwnych o 226 wizerunkach z tekstem (tłum. I. Malewska pod kierunkiem W. Jezierskie ). Warszawa 1914.
• A. W. Gould: Dzieci matki przyrody. Pogadanki o życiu zwierząt i roślin. Wydanie nowe, przejrzane i poprawione z 200 rycinami w tekście (słowo wstępne W. Jezierski). Warszawa-Lublin-Łódź-Kraków 1919.
• K. Hagenbeck:Z życia zwierząt w niewoli, streściła Jadwiga Bornstein (z 40 rysunkami). Warszawa 1910.
• Według Karola Hagenbecka opowiedziała Jadwiga Bornsteinowa „Z życia zwierząt w niewoli”. Wydanie drugie z 39 rysunkami. Warszawa 1928.
• A. Hamaide Współpracowniczka D-ra Decroly w Brukseli: Metoda Decroly (tłum. M. Górska, wstęp M. Lipska-Librachowa). Wydanie drugie (Biblioteka Dzieł Pedagogicznych). Warszawa 1923.
• Lord R. Baden-Powell of Gilwell: Skauting dla chłopców. Wychowanie dobrego obywatela metodą puszczańską (tłum. z wydania szesnastego i przedmowa Z. Trylski). Warszawa 1938.
• P. Tobera: Społeczeństwo i środowisko przyrodnicze: zarys problematyki socjoekologicznej (rozprawa habilitacyjna). Łódź 1984.
• H. Sasinowski: Ekologia społeczna, uwarunkowania przestrzenne. Białystok 1997.
• K. Górka, B. Poskrobko, W. Radecki: Ochrona środowiska. Warszawa 1995.