Space-time analysis of strongholds in the southern section of the polish-ruthenian borderland with particular emphasis on carpathian centers, research using GIS tools

• Autorzy: Konstantinovski-Puntos Cyryl , Luc Małgorzata

Identyfikatory

DOI

10.4467/21995923GP.22.007.17085

Warianty tytułu

PL

Czasoprzestrzenna analiza funkcjonowania grodów na południowym odcinku polsko-ruskiego pogranicza, ze szczególnym uwzględnieniem ośrodków karpackich, badania z wykorzystaniem narzędzi GIS

• Języki publikacji: EN

Abstrakty

EN

The article contains the findings of geoarchaeological research conducted by means of geoinformatics, related to various aspects of territory occupied in early Middle Ages by the so-called Cherven Towns. The issues presented in the publication concern the complex aspect of the borderland between Poland and the Rurik Rus during the formation of these two monarchies. The main objectives include: presenting the diverse time of strongholds’ use over the centuries within the early medieval borderland of south-eastern Poland, demonstrating the relationships between them, as well as visualizing the research findings by means of geoinformatics tools, based on geoarchaeological data. The article presents maps and visualizations that can help understand how medieval societies functioned. These maps and visualizations have been developed by means of GIS and graphical software. Data was verified by means of field research carried out in 2021 directly on the selected fortified settlements. The result comprises a variety of maps and models. The main outcome of the research is a mapped diversification of the termination of existence of the discussed defensive structures, for example, in the Wiar river catchment, which took place from the 11th century, near Sanok, until the 13th/14th century. This indicates a change in the defense strategy of these areas within the quoted territory of influence of medieval Poland and Rus, including within the range of the Carpathian arch.

PL

Artykuł zawiera rezultaty badań geoarcheologicznych prowadzonych metodami geoinformatycznymi, dotyczących szeroko rozumianego terytorium zajmowanego przez tzw. Grody Czerwieńskie we wczesnym średniowieczu. Publikacja dotyczy złożonego aspektu pogranicza Polski i Rusi Rurykowiczów w trakcie tworzenia się tych dwóch monarchii. Głównymi celami opracowania są: ukazanie zróżnicowania czasu korzystania z ośrodków grodowych na przestrzeni wieków na obszarze wczesnośredniowiecznego pogranicza południowo-wschodniej Polski, przedstawienie relacji jakie zachodziły pomiędzy nimi oraz zwizualizowanie otrzymanych wyników badań za pomocą narzędzi geoinformatycznych, na podstawie danych geoarcheologicznych. W opracowaniu przedstawiono mapy i wizualizacje, które mogą pomóc zrozumieć, jak funkcjonowały społeczności wieków średnich. Do ich opracowania zastosowano narzędzia GIS i programy graficzne. W celu weryfikacji danych, w 2021 r. przeprowadzono badania terenowe bezpośrednio na wybranych grodziskach. W rezultacie opracowano szereg map i modeli. Głównym wynikiem przeprowadzonych badań jest wskazanie zróżnicowania czasu zakończenia istnienia omawianych obiektów obronnych – przykładowo w zlewni rzeki Wiar miało to miejsce do XI wieku, nieopodal Sanoka do XIII/XIV wieku. Świadczy to o zmianie strategii obrony danych terenów w obrębie przytoczonego terytorium wpływu średniowiecznej Polski i Rusi, w tym w zasięgu łuku Karpat.

Słowa kluczowe

EN

Polish-Ruthenian borderland; space time cube; geoarchaeology; Kernel Density; strongholds

PL

pogranicze polsko-ruskie; kostka czasoprzestrzenna; geoarcheologia; Kernel Density; grody

• Wydawca: Polska Akademia Umiejętności
• Czasopismo: Geoinformatica Polonica
• Rocznik: 2022
• Tom: T. 21
• Strony: 95--104
• Opis fizyczny: Bibliogr. 25 poz., rys.

Twórcy

autor

Konstantinovski-Puntos Cyryl

• Institute of Geography and Spatial Management, Jagiellonian University in Krakow, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-8500-7348

autor

Luc Małgorzata

• Institute of Geography and Spatial Management, Jagiellonian University in Krakow, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-6366-2835

Bibliografia

• 1. Konstantinovski Puntos C. GEO & ARCHE – Dialog Wschodniej Perspektywy, Wydawnictwo IGiGP UJ: Kraków–Przemyśl, Poland, 2022, p. 4.
• 2. Kobyliński Z. Archeologia jako służba dziedzictwu archeologicznemu, Ochrona Zabytków 1998, 51, pp. 96.
• 3. Wołoszyn M. Grody Czerwieńskie i problem wschodniej granicy monarchii pierwszych Piastów. Stan i perspektywy badań, Studia nad dawną Polską 2013, 3, pp. 88.
• 4. Wołoszyn M. Cudzym bogom się nie kłaniaj? Interdyscyplinarność w badaniach Grodów Czerwieńskich. In Stary materiał – nowe spojrzenie, Dzieduszycki W., Wrzesiński J.; Funeralia Lednickie – spotkanie 20: Poznań, Poland, 2018, p. 49.
• 5. Olczak E., Tazbir J. Wielki Atlas Historyczny. Wydawnictwo Demart: Warszawa, Poland, 2009, pp. 20–21, 26–27.
• 6. Darda T. Grody Czerwieńskie. Historia badań w świetle najnowszych odkryć archeologicznych. Master Thesis, Jagiellonian University in Kraków, Poland, 2014, p. 31.
• 7. Atlas Grodzisk Wczesnośredniowiecznych z obszaru Polski. Available online: http://atlasgrodzisk.pl/ (accessed on 5 December 2021).
• 8. Marszałek J. Katalog Grodzisk i Zamczysk w Karpatach. Wydawnictwo Stanisław Kryciński: Warszawa, Poland, 1993, pp. 94–95.
• 9. Narodowy Instytut Dziedzictwa. Available online: https:// zabytek.pl/pl/mapa (accessed on 5 December 2021).
• 10. Jarvis A., Reuter H.I., Nelson A., Guevara E. Hole-filled seamless SRTM data V4, International Centre for Tropical Agriculture (CIAT) 2008, 1, pp. 1–9.
• 11. Janeczek A. Osadnictwo Pogranicza Polsko-Ruskiego Mapy; Instytut Archeologii i Etnologii PAN: Warszawa, Poland, 1993, pp. 1–23.
• 12. Konstantinovski Puntos C. Wielowymiarowe analizy przestrzenne Grodów Czerwieńskich. Master Thesis, Jagiellonian University in Kraków, Poland, 2022, pp. 1–96.
• 13. Konstantinovski Puntos C., Kalicki T. Changes of Selected Early Medieval Strongholds Around Przemyśl (SE-Poland) in the Anthropocene. In Proceedings of the virtual DEUQUA 2021, Germany, (1 October 2021).
• 14. Geodose. Available online: https://www.geodose.com/2017/ 11/qgis-heatmap-using-kernel-density.html (accessed on 8 December 2022).
• 15. Jażdżewska I. Zmiany gęstości ludności miejskiej w centralnej Polsce. Estymacja rozkładu gęstości zaludnienia z wykorzystaniem nieparametrycznych estymatorów jądrowych (kernel function). Man and Environment 2011, 3, pp. 8–9.
• 16. ArcGIS Pro. Available online: https://pro.arcgis.com/en/proapp/latest/tool-reference/space-time-pattern-mining/learnmorecreatecube.htm (accessed on 1 October 2022).
• 17. Badea A. An overview on space time cube visualization in GIS. RevCAD Journal of Geodesy and Cadastre 2018, 25, pp. 35–42.
• 18. Cui J., Liu Y., Sun J., Hu D., He H. G-STC-M Spatio-Temporal Analysis Method for Archaeological Sites. ISPRS International Journal of Geo-Information 2021, 10, pp. 1–25.
• 19. Florek M. Kompleksy archeologiczne w Czermnie, pow. Tomaszów Lubelski i Gródku, pow. Hrubieszów. Stan aktualny i perspektywy ochrony. Raport 2018, 13, p. 97.
• 20. Sobczyński M., Barwiński M. Wpływ przemian terytorialnych i struktury wewnętrznej ziem ukraińskich na położenie geopolityczne Rzeczpospolitej. In Od Zborowa do NATO (1649–2009). Studia z dziejów stosunków polsko-ukraińskich od XVII do XXI wieku. Franz M., Pietkiewicz K.; Wydawnictwo A. Marszałek: Toruń, Poland, 2009, pp. 42–108.
• 21. Na Pogórzu. Available online: http://napogorzu.blogspot. com/2016/03/topki-topie-czy-hurmany.html (accessed on 4 December 2022).
• 22. Ginalski J., Kotowicz P. Gród u „wrót węgierskich” – staroruski Sanok i jego najbliższe zaplecze. In Pogranicza w polskich badaniach mediewistycznych / Materiały V Kongresu Mediewistów Polskich, Janeczek A., Dzik M., Parczewski M.; Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego: Rzeszów, Poland, 2019; Volume 3, pp. 123–124.
• 23. Lechowski Ł. Analiza zmian pokrycia terenu wokół autostrad za pomocą metod GIS. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Socio-Oeconomica 2013, 14, p. 71.
• 24. GISGeography. Available online: https://gisgeography.com/ space-time-cubes/ (accessed on 4 December 2022).
• 25. SRTM CSI CGIAR. Available online: https://srtm.csi.cgiar. org (accessed on 5 December 2021).

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).