Wyspa, wyspiarskość, wyspowość. Refleksje o niejednoznaczności tych pojęć

• Autorzy: Jędrusik M.

Warianty tytułu

EN

Island, insularity, islandness. Reflections on ambiguity of terms

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Wyspy są akceptowane jako laboratoria procesów przyrodniczych. Biolodzy umówili się, że małe, izolowane obiekty otoczone wodą to wyspy. W naukach społecznych brak jasnej definicji „wyspy” utrudnia wnioskowanie i uruchamia wyobraźnię. Czy wyspy istnieją? A może są źle zdefiniowane? A może źródłem „wyspy” nie jest wyspiarskość, czyli otoczenia przez wodę, lecz izolacja? Wówczas, jako „wyspy” można traktować także – oazy, kotliny, a może i łąki, polany śródleśne lub inne „wyspy w krajobrazie”. Takie interpretowanie pojęcia „wyspa” jest ryzykowne. Świat mógłby bowiem składać się tylko z wysp różnej wielkości. Lepiej więc rozróżnić pojęcia pochodne od słowa „wyspa”. Francuzi rozróżniają „insularité” od „insularisme”. Polacy – „wyspiarskość” i „wyspowość”. I wyspiarskość, i wyspowość to efekt istnienia bariery. Jeśli wyspa istnieje, to wyspiarskość jest jej cechą. Wyspowość to cecha „nie wyspy”, taka, która na wyspach jest powszechna i charakterystyczna, czyli wynikająca z izolacji.

EN

Islands are accepted as laboratories of natural processes. For the biologists islands are small and isolated – surrounded by waters. For social scientists lack of a clear definition of “island” makes it difficult to draw conclusions. Do islands exist? Or they are ill-defined? Or maybe the insularity means not to be surrounded by waters, but to be isolated? If so, “island” may be oasis, valleys, even meadows, forest clearings or other “islands in the landscape”. Such a wide interpretation of the term “island” seems risky. The world would be built nearly exclusively from islands of various sizes. It may seem reasonable to draw a distinction between the terms derivative to the “island”. As do the French: “insularité” and “insularisme”, or the Polish “wyspiarskość” and “wyspowość”. Both: insularity and “islandness” are a result of existing barrier. If an island exists, the insularity would be its distinctive feature. “Islandness” is not a feature of an island itself, but is a feature that results from isolation.

Słowa kluczowe

PL

wyspa; wyspiarskość; wyspowość; izolacja

EN

island; insularity; islandness; isolation

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2016
• Tom: nr 33
• Strony: 9--20
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., fot.

Twórcy

autor

Jędrusik M.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa, Polska

Bibliografia

• Benoist J., 1987: L’insularité comme dimension du fait social [w:] Iles tropicales: insularité, „insularisme”, CRET, Université de Bordeaux, Bordeaux: 37-44.
• Bonniol J.-L., 1987: Micro-insularité et particularisme: approche comparé à partir de cas antillais et seychellois [w:] Iles tropicales: insularité, „insularisme”, CRET, Université de Bordeaux, Bordeaux: 67-86.
• Brunhes J., 1910: La géographie humaine, Paris.
• Doumenge F., 1983: Aspects de la viabilité des petits pays insulaires, Paris (maszynopis.powielany).
• Dubos R., 1970: Człowiek, środowisko, adaptacja. PZWL, Warszawa. George P. (red.), 1970: Dictionnaire de la géographie, Presses universitaires de France, Paris.
• Gourou P., 1973: Pour une géographie humaine, Flammarion, Paris
• Doroszewski W. (red.), 1996-1997: Słownik języka polskiego t. 1-11, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Doumenge F., 1984: Unité et diversité des caractères naturels des îles tropicales [w:] Nature et Hommes dans les îles tropicales, CEGET-CRET, Bordeaux: 9-24.
• Firth R., 1965: We the Tikopia, kingship in primitive Polynesia, Beacon Press, Boston
• Firth R., 1965: Społeczności ludzkie. Wstęp do antropologii społecznej, PWN, Warszawa.
• Jędrusik M., 2001: Izolacja jako zjawisko geograficzne, Uniwersytet Warszawski Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa.
• Jędrusik M., 2005: Wyspy tropikalne. W poszukiwaniu dobrobytu, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Jędrusik M., 2008: Madagaskar – wyspa czy kontynent? Kilka słów o pojęciach wyspa i wyspiarskość [w:] Współczesne problemy badawcze geografii polskiej – geografia człowieka (red.): D. Świątek, M. Bednarek, P. Siłka „Dokumentacja Geograficzna” nr 36, IGiPZ PAN, PTG, Warszawa: 286-290.
• Jędrusik M., 2011: Island Studies, Island Geography. But what is an Island?, “Miscellanea Geographica”, 15, Warszawa: 201-212.
• Jędrusik M., 2013, Usedom/Uznam [w:] The Political Economy of Divided Islands (ed.): G. Baldacchino, United Geographies, Multiple Polities, Palgrave Macmillan, Basingstoke, Hampshire: 137-156.
• Kolodny E.Y., 1977: La population des îles de la Grèce. Essai de géographie insulaire en méditerranée orientale, Edisud, Aix-en-Provence.
• Lasserre G., 1987: Le géographe et les îles [w:] Iles tropicales: insularité, „insularisme”, CRET, Université de Bordeaux, Bordeaux: 1-6.
• Mac Arthur R.H., Wilson E.O., 1967: The Theory of Island Biogeography, Princeton University Press, Princeton (New Jersey). Madagasikara et ses 22 Régions, 2006, IGHN, Antananarivo.
• Paulian R., 1984: Les îles, laboratoires naturels: spécificité et contraintes biologiques des milieux insulaires [w:] Nature et Hommes dans les îles tropicales, CEGET-CRET, Bordeaux: 69-80.
• Poirier J., Clapier-Valladon S., 1987: Essai sur une problématique de la mythologie et de la psychologie insulaires [w:] Iles tropicales: insularité, „insularisme”, CRET, Université de Bordeaux, Bordeaux: 45-56.
• Vidal de la Blache P., 1922: Principes de géographie humaine, Armand Colin, Paris.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).