Rozmieszczenie i geneza współczesnych osuwisk nizinnych w strefie bezpośredniego oddziaływania rzeki na przykładzie zbocza Doliny Dolnej Wisły między Morskiem a Wiągiem

• Autorzy: Tyszkowski S.

Identyfikatory

DOI

10.12657/landfana.025.014

Warianty tytułu

EN

Distribution and origin of contemporary lowland landslides in the area of the direct river impact, on the example of section of Lower Vistula Valley between Morsk and Wiąg

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W artykule poruszono problematykę rozwoju współczesnych ruchów masowych w strefie krawędziowej doliny rzecznej. Obszar badań zlokalizowany jest w obrębie Doliny Dolnej Wisły, w okolicach Świecia, i wyróżnia się spośród terenów sąsiednich bezpośrednim oddziaływaniem rzeki na zbocze doliny. Osuwiska stanowią istotny proces kształtowania stoku, zajmując 30% jego powierzchni. Przeanalizowano czynniki bierne i aktywne wpływające na rozwój osuwisk. Pod uwagę wzięto m.in. aktywność wód gruntowych oraz czynnik erozyjnego oddziaływania rzeki.

EN

The article raises the issue of development of current mass movements in the escarpment zone of river valley. The study area is located in Lower Vistula Valley near Świecie. The area is distinguished from its neighboring areas by the direct influence of the river on a slope, resulting inter alia to the development of landslides. They constitute an important process of shaping this slopes, occupying 30 percent of its surface. The paper presents an analysis of passive and active factors affecting the development of local landslides. The analysis has taken into consideration the factor of groundwater, geological settings and river erosion impacts.

Słowa kluczowe

PL

osuwiska; czynniki aktywizujące ruchy masowe; kartowanie osuwiskowe; Dolina Dolnej Wisły

EN

landslides; activating factors of mass movements; landslides mapping; ower Vistula Valley

• Wydawca: Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich
• Czasopismo: Landform Analysis
• Rocznik: 2013
• Tom: Vol. 25
• Strony: 159--167
• Opis fizyczny: Bibliogr. 49 poz., rys.

Twórcy

autor

Tyszkowski S.

• Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk, Toruń

Bibliografia

• Alexandrowicz Z., Margielewski W., 2010. Impact of mass movements on geo- and biodiversity in the Polish Outer (Flysch) Carpathians. Geomorphology 123: 209–304.
• Babiński Z., Grześ M., 1995. Monografia hydrologiczna zbiornika stopnia wodnego Włocławek. Zeszyty Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polska Akademia Nauk 30.
• Banach M., 1977. Rozwój osuwisk na prawym zboczu doliny Wisły między Dobrzyniem a Włocławkiem. Prace Geograficzne 124.
• Banach M., 1994. Morfodynamika strefy brzegowej Zbiornika Włocławskiego. Prace Geograficzne 161.
• Banach M., 1998. Dynamika brzegów dolnej Wisły. Dokumentacja Geograficzna 9.
• Banach M., Kaczmarek H., Tyszkowski S., 2013. Rozwój osuwisk w strefie brzegowej sztucznych zbiorników wodnych na przykładzie osuwiska centralnego w Dobrzyniu nad Wisłą, Zbiornik Włocławski. Przegląd Geograficzny 85(3): 397–415.
• Banach M., Spanila T., 2000. Geodynamic evolution of water reservoir banks. Acta Montana IRSM AS CR, seria A, 15: 45–66.
• Bober L., 1979. Structural landslides regions in the polish flysh Carpathians and their relation to geology of this mountain range. W: Superficial mass movements in mountain regions. Proceedings. 1st Polish-Italian Seminar, Szymbark. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa: 18–34.
• Bober L., 1984. Rejony osuwiskowe w polskich Karpatach fliszowych i ich związek z budową geologiczną regionu. Biuletyn Instytutu Geologicznego 340(23).
• Chmielowska U., 1997. Mapa hydrogeologiczna Polski, arkusz Rudnik (244), 1:50 000. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Churski Z., 1993. Reżim dolnej Wisły. W: Z. Churski (red.), Uwarunkowania przyrodnicze i społeczno-ekonomiczne zagospodarowania dolnej Wisły. Instytut Geografii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń: 51–64.
• Florek W., Zwoliński Z., Andrzejewski L., Kostrzewski A., Smolska E., Szmańda J., 2008. Współczesne procesy kształtujące rzeźbę dolin rzecznych. W: L. Starkel, A. Kostrzewski, A. Kotarba, K. Krzemień (red.), Współczesne przemiany rzeźby Polski. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków: 292–304.
• Galon R., 1934. Dolina dolnej Wisły, jej kształt i rozwój na tle budowy dolnego Powiśla. Badania Geograficzne nad Polską Północno-Zachodnią 12/13.
• Gil E., Starkel L., 1979. Long-term extreme rainfalls and their role in the modelling of flysh slopes. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 13: 207–220.
• Glazer Z., 1998. Naukowo-techniczne problemy Skarpy Płockiej. Przemieszczenia Skarpy Płockiej. Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa: 41–48.
• Gorczyca E., 2004. Przekształcenie stoków fliszowych przez ruchy masowe podczas katastrofalnych opadów (dorzecze Łososiny). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Grabowski D., Marciniec P., Mrozek T., Neścieruk P., Rączkowski W., Wójcik A., Zimnal Z., 2008. Instrukcja opracowania mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi w skali 1:10 000. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Grobelska H., 2006. Ewolucja strefy brzegowej zbiornika pakoskiego (Pojezierze Gnieźnieńskie). Prace Geograficzne 205.
• Habel M., Tyszkowski S., Skowroński T., 2008. Morphodynamic analysis of lower Vistula valley using GPS, sonar and aerial photography. Annals of Geomatics 1(6): 91–100.
• Kaczmarek H. 2010a. Analiza zdjęć lotniczych oraz wyników pomiarów geodezyjnych w badaniach dynamiki strefy brzegowej sztucznych zbiorników wodnych – zbiornik Jeziorsko, rzeka Warta. Landform Analysis 13: 19–26.
• Kaczmarek H., 2010b. Development of the shore zone of the Jeziorsko Reservoir (the Warta River, Central Poland). Geomorphologia Slovaca et Bohemica 10(1): 16–24.
• Kordowski J., 2009. On the Lower Vistula valley development in the light of geomorphological and sedimentological investigations. Polish Geological Institute Special Papers 25: 21–36.
• Kordowski J., 2014. Rola brył martwego lodu w morfogenezie Kotliny Grudziądzkiej i Basenu Świeckiego – formy rzeźby i osady. Landform Analysis 25.
• Kordowski J., Tyszkowski S., 2008. Wstępne wyniki badań nad procesami osuwiskowymi w wąwozie Czerwonej Wody koło Świecia. Landform Analysis 9: 59–62.
• Kotarba A., 1986. Rola osuwisk w modelowaniu rzeźby beskidzkiej i pogórskiej. Przegląd Geograficzny 58(1–2): 119–129.
• Kühn A., 1981. Wpływ czynników geologicznych na prognozę stateczności skarpy wiślanej w Dobrzyniu. W: K. Thiel (red.), Stateczność skarpy wiślanej i metody jej zabezpieczania na przykładzie Płocka i Dobrzynia. Towarzystwo Naukowe Płockie: 74–82.
• Kühn A., Miłoszewska W., 1971. Katalog osuwisk – województwo bydgoskie. Warszawa.
• Mojski J.E., 1982. Środowisko przyrodnicze. Geologiczne warunki powstania i rozwoju Doliny Dolnej Wisły. W: B. Augustowski (red.), Dolina Dolnej Wisły. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź: 19–60.
• PN-B-04452:2002, 2002. Geotechnika. Badania polowe. Polski Komitet Normalizacji.
• Poprawa D., Rączkowski W., 2003. Osuwiska Karpat. Przegląd Geologiczny 51(8): 685–692.
• Rączkowski W., 2007. Landslide hazard in the Polish Flysch Carpathians. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 41: 61–75.
• Rejestracja, 2004. Rejestracja i inwentaryzacja naturalnych zagrożeń geologicznych na terenie całego kraju (ze szczególnym uwzględnieniem osuwisk oraz innych zjawisk geodynamicznych). Online: 1.05.2014 – http://geozagrozenia.pgi.gov.pl/.
• Starkel L., 1960. Rozwój rzeźby Karpat fliszowych w holocenie. Prace Geograficzne 22.
• Sysak J., 1961. Próba wyznaczenia zależności między prędkością ruchu osuwiska a natężeniem opadów atmosferycznych. Politechnika Warszawska.
• Tyszkowski S., 2008. Badania rozwoju osuwisk w rejonie Świecia, na podstawie materiałów fotogrametrycznych. Landform Analysis 9: 385–389.
• Tyszkowski S., 2009. Zjawiska i formy osuwiskowe w wąwozie Czerwonej Wody (Wysoczyzna Świecka) – wybrane problemy. Funkcjonowanie środowiska przyrodniczego w okresie przemian gospodarczych w Polsce. Biuletyn Monitoringu Środowiska, Szymbark: 316–321.
• Tyszkowski S., 2012a. Rekonstrukcja dynamiki oraz próba określenia czynników inicjujących ruchy osuwiskowe we Wiągu (Dolina Dolnej Wisły). Prace i Studia Geogr., Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski 49: 211–219.
• Tyszkowski S., 2012b. Rola ruchów osuwiskowych w rozwoju strefy krawędziowej wybranych odcinków Doliny Dolnej Wisły. MS, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Polska Akademia Nauk.
• Tyszkowski S., 2012c. Rozmieszczenie i skala aktywności współczesnych osuwisk w dolinie dolnej Wisły na odcinku między Fordonem a Kozielcem (Polska północna) – wstępne wyniki badań. Landform Analysis 20: 91–97.
• Weckwerth P., 2006. Problem bifurkacji Wisły pod Fordonem (Bydgoszcz) na tle ewolucji Kotliny Toruńskiej pod koniec plenivistulianu. Przegląd Geograficzny 78(1): 47–68.
• Wiśniewski E., 1993. Morfogeneza doliny dolnej Wisły. W: Z. Churski (red.), Uwarunkowania przyrodnicze i społeczno-ekonomiczne zagospodarowania dolnej Wisły. Instytut Geografii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń: 35–50.
• Wójcik G., Marciniak K., 1993. Opady atmosferyczne w regionie dolnej Wisły w okresie 1951–1980. W: Z. Churski (red.), Uwarunkowania przyrodnicze i społeczno-ekonomiczne zagospodarowania dolnej Wisły. Instytut Geografii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń: 107–122.
• WP/WLI, 1993. The International Geotechnical Societes (UNESCO) Working Party for World Landslide Inventory. Multilingual Landslide Glossary. The Canadian Geotechnical Society, BiTech Publishers LTD, Richmond BC, Canada.
• Wysokiński L., 1998. Zabezpieczenie Skarpy Płockiej i jej uwarunkowania. Przemieszczenia Skarpy Płockiej. Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa: 95–143.
• Wysota W., 2002. Stratygrafia i środowiska sedymentacji zlodowacenia wisły w południowej części dolnego Powiśla. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Zabuski L., Thiel K., Bober L., 1999. Osuwiska we fliszu Karpat polskich: geologia, modelowanie, obliczenia stateczności. Wydawnictwo Instytutu Budownictwa Wodnego, Polska Akademia Nauk, Gdańsk.
• Zabuski L., Wójcik A., Gil E., Mrozek T., Rączkowski W., 2009. Landslide processes in a flysch massif – case study of the Kawiory landslide, Beskid Niski Mts. (Carpathians, Poland). Geological Quarterly 53(3): 317–332.
• Zambrzycka M., 2002. Mapa hydrogeologiczna Polski, arkusz Chełmno (243), 1:50 000. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
• Ziętara T., 1988. Landslide areas in the Polish Flysh Carpathians. Folia Geographica, Geographica-Physica 20: 21–67.