Studia geofizyczne w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie 1918-1939

• Autorzy: Maj S.

Warianty tytułu

EN

Geophysical study at the Polish Free University in Warsaw 1918-1939

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

W okresie II Rzeczpospolitej (lata 1918-1939) pełne studia geofizyczne prowadziły tylko dwie uczelnie: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie (Katedra Geofizyki i Meteorologii na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym) oraz Wolna Wszechnica Polska w Warszawie (Wydział Matematyczno-Przyrodniczy). Ponadto w kilku szkołach wyższych istniały centra kształcące studentów różnych kierunków w przydatnych im dyscyplinach geofizyki, np. Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie (Katedra Geodezji Wyższej i Meteorologii), Uniwersytet Poznański (Katedra Meteorologii i Klimatologii na Wydziale Rolniczo-Leśnym), Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (Zakład Meteorologii i Klimatologii), Akademia Górnicza w Krakowie (Zakład Geologii Stosowanej). Utworzona w roku 1918, na bazie Towarzystwa Kursów Naukowych, Wolna Wszechnica Polska (WWP) była prywatną szkołą wyższą z wydziałami: Matematyczno-Przyrodniczym, Humanistycznym, Pedagogicznym, Nauk Politycznych i Społecznych oraz Collegium Publicum, Studium Pracy Społeczno-Oświatowej, Studium Skarbowo-Finansowym, Studium Administracji Komunalnej i Studium Migracyjno-Kolonialnym. W 1929 r. dyplomy ukończenia studiów w WWP zostały zrównane z dyplomami uniwersyteckimi. WWP zasłużyła się jako ośrodek badań naukowych, zwłaszcza w naukach społecznych, ale przede wszystkim była placówką dokształcającą czynnych zawodowo nauczycieli, a także organizatorów i działaczy życia gospodarczego, oświatowego (oświata pozaszkolna) oraz kulturalnego w kraju. Zajęcia prowadzono w godzinach popołudniowych i wieczornych (wygoda dla słuchaczy pracujących).Program studiów został rozłożony na 4 lata i obejmował dwa etapy: semestry I-IV prowadzono według ustalonego z góry planu, a semestry V-VIII dawały więcej swobody i mogły być planowane indywidualnie. Przygotowanie pracy dyplomowej umożliwiało przystąpienie do egzaminu końcowego. Na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym WWP wybitny fizyk i geofizyk, profesor Stanisław Kalinowski (1873-1946), jeden z założycieli Wszechnicy i jej rektor w latach1919-1924, a także twórca Obserwatorium Magnetycznego w Świdrze pod Warszawą, zorganizował studia geofizyczne, ze szczególnym uwzględnieniem magnetyzmu ziemskiego. Plan zajęć przewidywał m.in. wykłady kursowe: wstęp do geofizyki ogólnej, fizyka Ziemi, elementy meteorologii z klimatologią; ponadto obowiązywały liczne seminaria specjalistyczne.

EN

In the years from 1919 to 1939, only two Polish universities preferred the studies of pure geophysics, namely Jan Kazimierz University in Lwów (Chair of Geophysics and Meteorology at the Department of Mathematics and Sciences) and the Free Polish University in Warsaw (Faculty of Mathematics and Natural Sciences).On the other hand, several universities were centers of educating students of various courses in the disciplines of applied geophysics. For example, Stefan Batory University in Wilno (Chair of Higher Geodesy and Meteorology),University of Poznań (Chair of Meteorology and Climatology at the Faculty of Agriculture and Forestry),Warsaw University of Life Sciences (Department of Meteorology and Climatology), Mining Technical University in Cracow (the Department of Applied Geology). The so-called Free Polish University in Warsaw (FPU) was established in 1918 year from the Scientific Courses Society. It was a private college with the following four faculties: Faculty of Mathematics and Natural Sciences, Faculty of Humanities, Faculty of Pedagogy, Faculty of Political and Social Sciences, and also the Collegium Publicum, Social and Education Study, Financial Study, Municipal Administration Study, Migration and Colonial Study. Since 1929, diplomas in the FPU were already equivalent to the qualifications of other Polish universities. In general, the Free Polish University was an interesting center of scientific researches (especially in the social sciences), but above all it was an important education center form any working teachers, and also for organizers and activists on the fields economy, adult education and culture in the country. Studies lasted four years, or eight semesters. Semesters I-IV were programmed a priori. Semesters V-VIII can be planned individually; this gave more freedom in the studies. All obligatory lectures, laboratory exercises and seminars were held in the afternoon or as evening lessons (convenience for working students). Preparation of the dissertation allowed to pass a final examination. A prominent physicist and geophysicist Professor Stanisław Kalinowski (1873-1946), one of the founders of Free Polish University and its rector in the 1919-1924 years, and also the head of Magnetic Observatory in Świder, near Warsaw, organized geophysical studies at the Mathematical and Sciences Faculty of FPU. The obligatory program recommended the following important lectures as Introduction to general geophysics, Physics of the Earth, Elements of meteorology and climatology, etc. On the other hand, many interesting specialist seminars were suggested also.

Słowa kluczowe

PL

historia geofizyki; studia geofizyczne; Wolna Wszechnica Polska; Kalinowski Stanisław; Polska

EN

history of geophysics; geophysical studies; Free Polish University in Warsaw; Kalinowski Stanisław; Poland

• Wydawca: Polskie Towarzystwa Geofizyczne ; Komitet Geofizyki PAN
• Czasopismo: Przegląd Geofizyczny
• Rocznik: 2013
• Tom: Z. 3-4
• Strony: 211--227
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz.,

Twórcy

autor

Maj S.

• Polskie Towarzystwo Geofizyczne, Instytut Geofizyki PAN w Warszawie

Bibliografia

• [1]. Dziewulska-Łosiowa A., 1988, Zarys dziejów meteorologii w Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Prz. Geof. 33, 2, 183-198
• [2]. Hanik J., 1986 Katedra Geofizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego (1895-1919). Prz. Geof. 31, 3, 339-345.
• [3]. Kaczorowska Z., Kossowska-Cezak U., 1988, Początki i rozwój klimatologii w Uniwersytecie Warszawskim. Prz. Geof., 33, 4, 461-471.
• [4]. Kowalski W.C., Pelc A., 1989, Początki nauk geologicznych w Uniwersytecie Warszawskim. Prz. Geof., 34, 3, 305-312.
• [5]. Kowalski W.C., Pelc A., 1990, Nauki geologiczne w Uniwersytecie Warszawskim w łatach!915-1939. Prz. Geof., 35, 1-2, 85-95.
• [6]. Kozłowski M.F., 1990, Początki geofizyki na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Prz. Geof., 35,1-2, 97-106.
• [7]. Madany R., 1987, Zarys dziejów meteorologii w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego - Akademii Rolniczej w Warszawie. Prz. Geof, 32, 2, 197-207.
• [8]. Mikulski Z., 1991,Wybrane zagadnienia nauk o Ziemi w Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (1869-1.917),Prz. Geof., 36, 4, 329-338.
• [9]. Mikulski Z., 1996, Geofizyki polskiej mało znane początki. Prz. Geof, 41, 2, 219-227.
• [10]. Olpińska-Warzechowa K., 1985, Obserwatorium Geofizyczne imienia Stanisława Kalinowskiego w Świdrze. Prz. Geof, 30, 2, 213-229.
• [11]. Olpińska-Warzechowa K., 1988, Instytut Geofizyki i Meteorologii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (1928-1939). Prz. Geof. 33, 1, 65-81.
• [12]. Olpińska-Warzechowa K., 1989, Początki meteorologii w Politechnice Warszawskiej. Prz. Geof. 34, 4, 71-75.
• [13]. Piwkowski H., 1989, Zakład Meteorologii Politechniki Warszawskiej, Prz.Geof, 34,1, 77-82.
• [14]. Wójcik Z.. 1988, Początek Nauk o Ziemi w Uniwersytecie Warszawskim. Prz. Geof, 33,3, 277-291.
• Inne materiały źródłowe
• [1]. Hubner P., 2006, Wszechnica (kartki z dziejów nauki w Polsce) (77). Forum Akademickie (ogólnopolski miesięcznik informacyjno-publicystyczny) wrzesień 2006; http://www.forumakad.pl/archiwum/2006/09/47_wszechnica.html
• [2]. Korespondencja polska Marii Skłodowskiej-Curie 1881-1934, 1994, Oprać: K. Kabzińska, M.H. Malewicz, J. Piskurewicz, J. Róziewicz, Instytut Historii Nauki PAN / Polskie Towarzystwo Chemiczne, Warszawa.
• [3]. Kowalczuk J., 1999, 100-lecie geofizyki polskiej 1895-1995. Kalendarium. AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków.
• [4]. Kowalczuk J., 2001, 100-lecie geofizyki polskiej 1895-1995. Kalendarium. Wydanie drugie poszerzone, Wydawnictwo ARBOR, Kraków.
• [5]. Polska Akademia Nauk, Zakład Geofizyki, 1962, Prace Obserwatorium Geofizycznego im. St. Kalinowskiego w Świdrze, 23, KSIĘGA JUBILEUSZOWA 1910-1960 , PWN, Łódź - Warszawa.
• [6]. Radlińska H., 1964, Z Dziejów Pracy Społecznej i Oświatowej. Wyd. Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław - Warszawa - Kraków.
• [7]. Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, Oświata i Kultura Dorosłych (Rozprawy). 1958, zebrał K. Wojciechowski, PZWS, Warszawa.
• [8]. Wolna Wszechnica Polska, Skład osobowy i spis wykładów wraz z rozkładem godzin na rok akademicki 1932/33, Nakładem WWP, Warszawa 1932.
• [9]. Wolna Wszechnica Polska, Skład osobowy i spis wykładów wraz z rozkładem godzin na rok akademicki 1935/36, Nakładem WWP, Warszawa 1935.