Miejsce i rola publicznych terenów zieleni w przestrzeni polskich miast XIX wieku

• Autorzy: Kimic K.

Warianty tytułu

EN

The role of public greenery in 19th century’s Polish cities

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Regulacja i rozbudowa miast w XIX wieku były odpowiedzią na pogarszającą się ich sytuację w ujęciu przestrzenno-funkcjonalnym. Procesy te wpłynęły na rozwój publicznych terenów zieleni, które stały się ważnymi i rozpoznawalnymi elementami ich struktury. Drzewami obsadzano główne drogi wjazdowe, zamieniając je w piękne aleje, ważniejsze ulice przekształcano w reprezentacyjne promenady, zakładano niewielkie skwery. W miejscu burzonych fortyfikacji powstawały Planty. Nowe parki publiczne lokalizowano na obrzeżach miast, zapewniając do nich dostęp z głównych traktów komunikacyjnych. Tereny zieleni pełniły wiele funkcji – podkreślały wewnętrzne podziały przestrzenne i przebieg tras komunikacyjnych, służyły rozluźnieniu zabudowy, podnosiły walory ozdobne miejsc i obiektów, którym towarzyszyły. Były enklawami zieleni, pełniącymi funkcje społeczne – umożliwiały mieszkańcom miast kontakt z przyrodą i realizację wielu form wypoczynku.

EN

Rebuilding of cities in the 19th century was the result of their bad spatial and functional condition. That processes influenced the development of their green structure – public promenades and gardens became one of their most important and recognizable elements. Entrance roads to the cities planted by trees became alleys and main streets have been transformed into representative promenades. There were laid out small squares. Fortifications have been replaced by green rings of plants. New public parks have been situated outside cities’ centers along main roads. The role of greenery in cities were connected with it’s different functions. Parks and gardens created cities’ urban structure and emphasized street’s arrangement, accentuated selected places and decorated buildings. They ensured people’s contact with nature and became places of rest.

Słowa kluczowe

PL

wiek XIX; miasto; przeobrażenia przestrzenne; tereny zieleni

EN

19th century; city; spatial transformations; green areas

• Wydawca: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki
• Czasopismo: Czasopismo Techniczne. Architektura
• Rocznik: 2012
• Tom: R. 109, z. 6-A
• Strony: 109--117
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., il.

Twórcy

autor

Kimic K.

• Katedra Architektury Krajobrazu, Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Bibliografia

• ADAMCZYK J.L., SZCZEPAŃSKI J., Park miejski w Kielcach, Kielce 1983.
• FLATT O., Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym przez Oskara Flatt, z planem miasta i ośmiu rycinami, Warszawa 1853.
• JANKOWSKA M., Rola Komitetu Plantacyjnego w rozwoju zieleni miejskiej w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku, [w:] Sztuka a Natura, Katowice 1991, 289-398.
• JĘDRZEJEWICZ L., Radom. Szkice z dziejów miasta, Warszawa 1961.
• KALINOWSKI W., Plany regulacyjne Radomia w latach 1818-1826, „Biuletyn Instytutu Urbanistyki i Architektury” nr 5(18), Warszawa 1952.
• KALINOWSKI W., Urbanistyka i architektura Radomia, Lublin 1979.
• KALINOWSKI W. (red.), Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce. Odbudowa i konserwacje, t. I: Miasta historyczne, Warszawa 1986.
• KALINOWSKI W., Zarys historii budowy miast w Polsce do połowy XIX wieku, Toruń 1996.
• KIMIC K., Dziewiętnastowieczny park publiczny jako element uzdrowienia miast, [w:] Architekturai technika a zdrowie, K. Gerlic (red.), Gliwice 2004, 101-107.
• KIMIC K., Potrzeby społeczne jako jedna z przyczyn tworzenia parków publicznych w Polsce w XIX wieku, [w:] Przyroda i miasto, t. III, J. Rylke (red.), Warszawa 2000, 71-92.
• KLEIN F., Planty Krakowskie, Kraków 1910.
• LAUTERBACH A., Potrzeby estetyczne Warszawy, Warszawa 1915.
• MARCINIEC W., Ogrody miejskie w Poznaniu, [w:] Pamiętnik Jubileuszowej Wystawy Ogrodniczej w Poznaniu 25.IX.-3.X.1926, Poznań 1926, 149-155.
• MARKOWSKI B., Z dziejów gospodarki miejskiej w Kielcach, odbitka z „Pamiętnika Koła Kielczan za r. 1928 i 1929”, Warszawa 1930.
• MOWSZOWICZ J., Parki Łodzi, Łódź 1962.
• NOWOWIEJSKI A.J., Płock. Monografia historyczna, Płock 1931.
• POLANOWSKI E., W dawnym Kaliszu. Szkice z życia miasta 1850-1914, Poznań 1979.
• PUGET W., Łęczyca. Przemiany urbanistyczne centrum miasta i rozwój infrastruktury od końca XVIII wieku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” t. XXXV, z. 1-2, Warszawa 1990.
• RONIKIEROWA M.A., Ilustrowany przewodnik po Lublinie, cz. I, Lublin 1901.
• SALMAN T., Ogrody miejskie w Katowicach, [w:] Pamiętnik Jubileuszowej Wystawy Ogrodniczej w Poznaniu 25.IX.–3.X. 1926, Poznań 1926, 145-148.
• SPLITT J.A., ... perłą jest park jego ... Widoki dawnego parku kaliskiego, Kalisz 1998.
• WILLAUME J., Początki ogrodu miejskiego w Lublinie 1837-1862, [w:] Kalendarz Lubelski, Lublin 1961.
• ZALESKI A., Z Komitetu Plantacyjnego M.R., „Ogrodnik” nr 7, 1930.