Litewski Square in Lublin:n: a site of symbols and monuments

• Autorzy: Czekiel-Świtalska Elżbieta , Szymski Adam M.

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2022.49.E-01

Warianty tytułu

PL

Plac Litewski w Lublinie – miejscem symboli i pomników

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The study of the existence and location of monuments on Litewski Square in Lublin was conducted in the field and via an analysis of the literature, maps, photos and pictures from various years. Squares with such a high number of various monuments, including those of significant value on a nationwide scale. Memorials and key elements of the square existed in different years and were situated in various places. Across various periods, a total of seven monuments and one significant tree were located here. There were also more development elements, including the Independence bench or valuable trees, yet the authors focused solely on the eight major monuments that were also symbols of the place, the city and the country.

PL

Badania nad istnieniem i położeniem pomników na placu Litewskim w Lublinie były prowadzone w terenie oraz analizując literaturę, mapy, zdjęcia i obrazy z różnych lat. Placów z tak dużą ilością różnych pomników, w tym ważnych historycznie co najmniej dla całego kraju. Pomniki i ważne elementy placu istniały w różnych latach i były usytuowane w różnych miejscach. Znajdowało się to w różnym czasookresie 7 pomników i jedno ważne drzewo. Znajdowało i nadal jest więcej elementów zagospodarowania np. ławka Niepodległości czy cenne drzewa, ale autorzy skupili się tylko na 8 według nich najważniejszych pomników a jednocześnie symboli miejsca, miasta, kraju.

Słowa kluczowe

EN

monument; Litewski Square; Lublin

PL

pomnik; Plac Litewski; Lublin

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2022
• Tom: nr 49
• Strony: 183--210
• Opis fizyczny: Bibliogr. 53 poz., fot., tab.

Twórcy

autor

Czekiel-Świtalska Elżbieta

• West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland. Faculty of Architecture

• https://orcid.org/0000-0002-4423-033X

autor

Szymski Adam M.

• West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Poland. Faculty of Architecture

• https://orcid.org/0000-0002-7418-3888

Bibliografia

• [1] Autor nieznany. (1906). Unia Lubelska czyli zjednoczenie Polski z Litwą. Lublin: Nakład i własność Księgarni Religijnej. Identyfikator: oai:bc.wbp.lublin.pl:1104. Pobrano z lokalizacji http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=1104&from=&dirids=1&ver_id=&lp=1&QI=02228D99F55AC37DEB78D1B0AF796C4C-1. Dostęp. 14.08.2021.
• [2] Bielesz M. (Lublin 2019 r). Unia Lubelska 1569 – przewodnik. Unia Lubelska 1569.
• [3] Boguszewska K. L. GREENERY OF ROADSIDE IN THE HISTORICAL ICONOGRAPY OF LUBLIN. Roślinność pasów przydrożnych Lublina. Potencjał i zagrożenia. Redakcja Ewa Trzaskowska. S. Wydano przez Urząd Miasta Lublin. 2017. ISBN 978-83-949126-1-1. s. 47.
• [4] Brama Grodzka. (2015, 10 17). Miasto reformacji, kultury i wielkiej polityki - wirtualna makieta Lublina z XVI wieku. Pobrano z lokalizacji youtube.com: https://www.youtube.com/watch?v=2XnK-PSPhU4.
• [5] Durlak W., Dudkiewicz M., Pudelska K., Dąbski M. APPLICATION OF COMPUTER TOMOGRAPHY IN RESEARCHING IN PUBLIC TREASURES OF GREEN AREAS. Roślinność pasów przydrożnych Lublina. Potencjał i zagrożenia. Redakcja Ewa Trzaskowska. S. Wydano przez Urząd Miasta Lublin. 2017. ISBN 978-83-949126-1-1. s. 237-246.
• [6] Dybała J. (1972). Plac Litewski w Lublinie -dzieje zabudowy i założenia urbanistyczne. Roczniki Humanistyczne t. XX ,z. 5.
• [7] Encyklopedia Lublina. https://encyklopedialublina.pl/architektura-i-urbanistyka/kapliczki-pomniki-krzyze/192-pomnik-konstytucji-3-maja.html
• [8] G., Ciołek. (1954). Ogrody Lublina w XIX wieku. Ochrona Zabytków 7/4 (27), strony 263-270.
• [9] Gawarecki H. (1974). O dawnym Lublinie : szkice z przeszłości miasta. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie. Pobrano z lokalizacji https://biblioteka.teatrnn.pl/Content/8741/O_dawnym_Lublinie_Szkice_z_przeszlosci_miasta.pdf
• [10] Gawarecki H. oprac.: Ożóg K. S. Pomnik Unii Lubelskiej na placu Litewskim w Lublinie. Pobrano z lokalizacji Leksykon/Architektura i urbanistyka/Pomniki lubelskie – pomnik Unii Lubelskie: http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/pomniki-lubelskie-pomnik-unii-lubelskiej/#historia. Dostęp. 14.08.2021
• [11] Gawroński L. (1985). Historia w pomnik zamknięta. Kalendarz Lubelski. GL. Gazeta Lubelska, 5 sierpnia 1925.
• [12] IPN, Odsłonięcie odnowionego pomnika Nieznanego Żołnierza w Lublinie – 11 stycznia 2018. https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/45450,Odsloniecie-odnowionego-pomnika-Nieznanego-Zolnierza-w Lublinie-11-stycznia-2018.html. Dostęp. 14.08.2021.
• [13] Jeremisz, J. (Lublin 2019). Unia Lubelska 1569. Unia Lubelska 1569- przewodnik.
• [14] Karłowicz Z. Krakowskie Przedmieście – historia ulicy. https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/krakowskieprzedmiescie-historia-ulicy/. Wyd. Teatr NN.
• [15] Kurzątkowski M. (1985). Najpiękniejszy w Polsce? Rzecz o placu Litewskim. Kalendarz Lubelski R. 28, strony 56-67.
• [16] Landecka, H. (2008). Wokół koncepcji placu Litewskiego w Lublinie. S. 74-81. Wiadomości Konserwatorskie nr.24/2008.
• [17] Lerue A. 1860.Kościół XX. Kapucynów i pomnik Unii Lubelskiej w Lublinie, Adam Lerue. https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_XX._Kapucyn%C3%B3w_i_pomnik_Unii_Lubelskiej_w_Lublinie,_Adam_Lerue.jpg. Dostęp: 18.01.2021.
• [18] Łopaciński H. (1901). Najdawniejszy widok Lublina z roku 1618 (Przekład tekstu łacińskiego z objaśnieniami).
• [19] Łopaciński H. (1906). Pomnik Unii w Lublinie 1569,1825/6,1905” (notatka historyczna). Tygodnik Ilustrowany,1906 r., nr.3.
• [20] Matacz W. Ekspertyza dendrologiczna dotycząca topoli czarnej rosnącej na terenie placu Litewskiego w Lublinie. 2016. Załącznik nr 1 do uchwały nr 697/XXVI/2017 Rady Miasta Lublin z dnia 2 marca 2017 r.
• [21] Michalak W. Z historii Lublina: W 1940 r. przemianowano pl. Litewski na Adolf Hitler-Platz, https://kurierlubelski.pl/z-historii-lublina-w-1940-r-przemianowano-pl-litewski-na-adolf-hitlerplatz/ar/980954. 2013. Dostęp. 14.08.2021.
• [22] Miros W. Pomnik Nieznanego Żołnierza na pl. Litewskim w Lublinie. https://polska-org.pl/7240023,foto.html 2018. Dostęp: 02.09.2020.
• [23] Mirosław Jacek. Fot. Pomnika Braterstwa Broni Narodów Słowiańskich. 27 sierpnia 1944 r. W Lublinie odsłonięto pierwszy pomnik w Polsce Lubelskiej. https://historia.interia.pl/kartka-z-kalendarza/news-27-sierpnia944-r-w-lublinie-odslonieto-pierwszy-pomnik-w-p,nId,1489643. Kartka z kaalendarza. 2014. Dostęp: 18.01.2021.
• [24] MKiDN. Polskie obiekty uhonorowane ZDE. https://www.gov.pl/web/kultura/polskie-obiekty-uhonorowaneznakiem-dziedzictwa-europejskiego. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
• [25] Mliczyńska-Hajda D. Zintegrowany plan zarządzania dziedzictwem kulturowym Lublina. Listopad 2010.
• [26] Niedzwiadek, R.; Tkaczyk, J. (2017). Nowe spojrzenie na dzieje placu Litewskiego w Lublinie w świetle ustaleń archeologicznych. Rocznik Lubelski, ,tom 43, strony 285-325.
• [27] Niezlomni.com. To był pierwszy pomnik dominacji sowieckiej. 2014. Portal informacyjno-historyczny. https://niezlomni.com/to-byl-pierwszy-pomnik-dominacji-sowieckiej-podczas-odsloniecia-potepiono- pilsudskiego-ze-w-1920-nie-porozumial-sie-z-bolszewikami-prawdziwy-symbol-polski-trafil-w-okoliceszaletow/.
• [28] Ożóg K. S., Pomniki Lublina. Copyright © 2014 Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”. ISBN: 978-83-61064-55-8. Lublin 2014.
• [29] Ożóg K. S., Rzeczpospolita Pomnikowa w poszukiwaniu utraconej tożsamości, [w:] Wokół tożsamości: teorie, wymiary, ekspresje, red. I. Borowik, K. Leszczyńska, Kraków 2007, s. 179-189.
• [30] Ożóg M. Zespół pomników martyrologicznych w Lublinie. Próba charakterystyki. „Rzeźba Polska”, t. XIII. 2009. S. 119-124.
• [31] Pamiatnaja Kniżka Lublinskoj Guberni na 1879 God. Był to oficjalny organ rządu Guberni Lubelskiej końca XIX i początku XX w. a jednocześnie rodzaj urzędowego kalendarza. Ukazywała się jako rocznik w języku rosyjskim w latach 1870–1912.
• [32] Pawluczuk Z., 2002. Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" w Lublinie w latach 1906-1939. AnnalesUniversitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F. VOL. LVII, Historia 57, s. 139-165
• [33] Piwowarska M., Surmacz M. (2019). Krakowskie Przedmieście w 450-lecie Unii Lubelskiej. Lublin.
• [34] Piwowarska M., Surmacz M., Spacerem po Krakowskim Przedmieściu.
• [35] Polańska J. UNIA LUBELSKA ( W RELACJACH, PRZEKAZACH ŹRÓDŁOWYCH I W SZTUCE). DZIAŁ EDUKACJI MUZEUM LUBELSKIEGO.https://www.lublin.eu/gfx/lublin/userfiles/_public/turystyka/spotkanie_turystyczne/j._polanska_unia_lubelska_w_relacjach_przekazach_zrodlowych_i_w_sztuce_2019.pdf. Dostęp. 14.08.2021.
• [36] Pomnik Unii Lubelskiej 1915. 2019. https://polska-org.pl/8285039,foto.html?idEntity=7147281. Biblioteka Cyfrowa WBP im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie. Dostęp: 18.01.2021.
• [37] Pomnik Unii Lubelskiej 1918. 2019. https://polska-org.pl/8285044,foto.html?idEntity=7147281. Biblioteka Cyfrowa WBP im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie. Dostęp: 18.01.2021.
• [38] Pomnik Unii Lubelskiej. (2020). Pobrano z lokalizacji Wikipedia. Pomnik Unii Lubelskiej w Lublinie.: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_Unii_Lubelskiej_w_Lublinie. Dostęp. 14.08.2021.
• [39] Plac Litewski 1935. 18 maja 1935, 1934-1936. https://fotopolska.eu/Lublin/u133129,pl_Litewski.html?f=1963141-foto. Źródło: NAC - Narodowe Archiwum Cyfrowe. Dostęp: 28.01.2022.
• [40] Przesmycka N. (2012). Lublin Przeobrażenia urbanistyczne 1815-1939. (Z.-M. E., Red.) Lublin: Politechnika Lubelska. ISBN: 978-83-63569-20-4.
• [41] Rada Miasta Lublin. (2017, marzec 17). UCHWAŁA NR 697/XXVI/2017 RADY MIASTA LUBLIN. Lublin: DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO.
• [42] Rzeczkowska E. OBCHODY ŚWIĘTA ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI PRZEZ POLSKĘ W LISTOPADZIE 1944 R. Teka Kom. Hist. OL PAN–TN KUL, 2018, XV, 96-110. DOI: http://dx.doi.org/10.18290/teka.2018.15-8. 2018.Szater 2005. Litewski Square. https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Plac_litewski_lublin.jpg#filelinks. Publikacja 2007. Dostęp: 18.01.2021.
• [43] Szymski A. M. (2020). THREE SQUARES – A COMMENTARY ON THE HISTORY. Space & form /Przestrzeń i forma(42), strony 9-52. doi:10.21005/pif.2020.42.A-01.
• [44] Śliwicki D. (1916, 01 24). Henryka Pustowojtówna. (R. i. Administracja i Gubernators, Redaktorzy) Ziemia Lubelska, nr 32, s. Śliwicki. Pobrano z lokalizacji http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/plain-content?id=12571. Dostęp. 17.01.2021.
• [45] Teatr NN. 1975, Pomnik Wdzięczności na Placu Litewskim w Lublinie.https://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/publication/14381/edition/14255. Dostęp: 12.02.2021.
• [46] Teatr NN. Lublin Fotografia. https://teatrnn.pl/lublin-fotografia/miejsca-fotografia/. Dostęp: 12.02.2021.
• [47] Teatr NN. Pomnik Unii. https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/pomniki-lubelskie-pomnik-uniilubelskiej/12.02.2021.
• [48] Teodorowicz-Choroszyńska, J.; Choroszyńska, I. (Lublin 1993). Ewidencja parku na Placu Litewskim w Lublinie, Lublin 1993. maszynopis w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie; dalej: WUOZL.
• [49] Uchwała Nr 36/IV/1990 z dnia 06 września 1990 przeniesienia Pomnika Wdzięczności zlokalizowanego na placu Litewskim w Lublinie.
• [50] Wirtualna wystawa fotografii i pocztówek Placu Litewskiego z l. 1874-1945. Plac Litewski. Pomnik Unii Lubelskiej, fot. Wanda Chicińska, 1874. https://wbp.lublin.pl/index.php/2016/04/07/wirtualna-wystawafotografii-i-pocztowek-placu-litewskiego-z-l-1874-1945/. Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie, 2016. Dostęp: 18.01.2021.
• [51] Wojewoda Lubelski. (1990). Rozporządzenie Nr 1 Wojewody Lubelskiego z dnia 18 lipca 1990 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Woj. Lub. z 1990 r. Nr 15, poz. 199, zm. z 2004 r. Nr 81, poz. 1401). Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego.
• [52] Wrana J, Agnieszka Fitta-Spelina A. (2017). DZIEDZICTWO LUBLINA A SYNERGIA DZIAŁAŃ DLA PRZYSZŁEJ METROPOLII. INŻYNIERIA LĄDOWA, ŚRODOWISKA I ARCHITEKTURY JOURNAL OF CIVIL ENGINEERING, ENVIRONMENT AND ARCHITECTURE JCEEA, t. XXXIV, z. 6, strony 429-442. doi:10.7862/rb.2017.184.
• [53] Zieliński W. K. (1876). Opis Lublina jako Przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice (z planem miasta).