Towards the integrated protection of historic networked architectural resource of water towers in Western Poland

• Autorzy: Barełkowski Robert

Identyfikatory

DOI

10.21005/pif.2023.53.B-01

Warianty tytułu

PL

Ku zintegrowanej ochronie zabytkowego zasobu sieciowego architektury wież ciśnień w Polsce Zachodniej

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The present paper treats the network of railway water towers as a group of architectural objects forming the system of multi-dimensional connections - historic networked architectural resource (HiNAR). HiNAR functions within dimensions: technological one, reflecting technical and processrelated basis of the erection and functioning of towers as railway facilities; the organisational one as an object serving specific transport connections; the typological one at levels – local/regional, national or international. Perceiving a single tower as an architectural object does not allow to assess its significance and thus to correctly categorise the object in connection with the needs of conservator’s protection, as it is necessary to accept the role that it may be serving in a broader dimension.

PL

W niniejszym artykule sieć kolejowych wież ciśnień rozpatrywana jest jako grupa obiektów architektonicznych tworzących system wielowymiarowych powiązań – zabytkowy zasób sieciowy architektury (HiNAR). HiNAR funkcjonuje w wymiarach: technologicznym, odzwierciedlającym techniczno-procesualne podstawy powstania i funkcjonowania wież jako obiektów kolejowych; organizacyjnym, jako obiekt obsługujący konkretne połączenia komunikacyjne; typologicznym, w skalach – lokalnej/regionalnej, krajowej lub międzynarodowej. Postrzeganie pojedynczej wieży jako obiektu architektonicznego nie pozwala ocenić jej znaczenia, a co za tym idzie, skategoryzować w sposób prawidłowy obiektu pod względem potrzeb ochrony konserwatorskiej, konieczne jest bowiem uznanie roli, jaką może ona pełnić w szerszym wymiarze.

Słowa kluczowe

EN

railway water towers; historic architecture; industrial heritage; railway water reservoirs; history of railway

PL

kolejowe wieże ciśnień; architektura historyczna; dziedzictwo przemysłowe; zbiorniki wodne; historia kolei

• Wydawca: Wydawnictwo Uczelniane Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie
• Czasopismo: Przestrzeń i Forma
• Rocznik: 2023
• Tom: nr 53
• Strony: 9--42
• Opis fizyczny: Bibliogr. 40 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Barełkowski Robert

• Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Poland. Wydział Architektury, Katedra Projektowania Architektonicznego

• https://orcid.org/0000-0002-2375-4257

Bibliografia

• [1] Abramson, Daniel M. (2016), Obsolescence. An Architectural History, The University of Chicago Press, Chicago, IL.
• [2] Bakunowicz, Cz. (2001), Ostbahn – Kolej Wschodnia w Generalnym Gubernatorstwie w przygotowaniach wojennych i w ofensywnej fazie wojny Niemiec z ZSRR, 1941 – połowa 1942 r., Dzieje Najnowsze, vol. 33, issue 4, 87-101.
• [3] Barełkowski, R. (2021), Railway Water Towers of Western Poland - Historic Networked Architectural Resource and Its Typological Structure. Kolejowe wieże ciśnień Polski Zachodniej – Zabytkowy Zasób Sieciowy Architektury i jego struktura typologiczna, Space & Form / Przestrzeń i forma no 48, Polska Akademia Nauk Oddział w Gdańsku, ISSN: 1895-3247, Szczecin, DOI: 10.21005/pif.2021.48.E-02, 283-332.
• [4] Barełkowski, R. and Szaflik, W. (2022), The Railway Water Towers Resource in Western Poland in the Years 1870-1965 versus the International Resource. Zasób kolejowych wież ciśnień w Polsce Zachodniej w latach 1870-1965 a zasób międzynarodowy, Space & Form / Przestrzeń i forma no 52, Polska Akademia Nauk Oddział w Gdańsku, ISSN: 1895-3247, Szczecin, DOI: 10.21005/pif.2022.52.E-01
• [5] Bergeron, L. (2016), The heritage of the industrial society, in James Douet (ed.), Industrial Heritage ReTooled. The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation, Routledge, London, 31-38.
• [6] Cossons, N. (2007), Industrial Archaeology: The Challenge of the Evidence, The Antiquaries Journal, Vol. 87, Sep 2007, 1-52.
• [7] Cossons, N. (2016), Why preserve the industrial heritage?, in James Douet (ed.), Industrial Heritage ReTooled. The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation, Routledge, London, 6-16.
• [8] Dylewski, A. (2012), Historia kolei w Polsce, Carta Blanca, Warszawa.
• [9] Eberhardt, P. (2000), Przemieszczenia ludności na terytorium Polski spowodowane II wojną światową, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa.
• [10] Fremdling, R. (1977), Railroads and German Economic Growth: A Leading Sector Analysis with a Comparison to the United States and Great Britain, Journal of Economic History, 37/3, 583–604.
• [11] Fremdling, R. (1985), Railways and the Economic Development of Germany, 1840-1879, in Rainer Fremdling (ed.), Eisenbahnen und deutsches Wirtschaftswachstum, 1840-1879. Ein Beitrag zur Entwicklungstheorie und zur Theorie der Infrastruktur, Gesellschaft für Westfälische Wirtschaftsgeschichte, Dortmund, 2nd ed., Chapter: Railways and the Economic Development of Germany: Survey and Supplement, 221–236.
• [12] Geißler, A. and Koschinski, K. (1997), 130 Jahre Ostbahn Berlin – Königsberg – Baltikum, Verlag Gesellschaft für Verkehrspolitik und Eisenbahnwesen GVE e.V., Berlin.
• [13] Góra, I. and Drzewiecki, A. (2018), Kolejnictwo w Polsce niepodległej, Technika Transportu Szynowego, No 12, 12-17.
• [14] Heinze, G. Wolfgang and Kill, H. H.: (1988), The Development of the German Railroad System, in: Renate Mayntz and Thomas P. Hughes (Eds.), The Development of Large Technical Systems, Schriften des MaxPlanck-Instituts für Gesellschaftsforschung Köln, Campus Verlag, Frankfurt am Main, 105-134.
• [15] Hornung, Erik: 2015, Railroads and Growth in Prussia, Journal of the European Economic Association, 13(4), 699-736.
• [16] Jerczyński, M. and Koziarski, S. (1992), 150 lat kolei na Śląsku, Instytut Śląski, Wrocław-Opole.
• [17] Kaczorowski, J. and Misiaczek-Przybyszewski, J. (2018), Odbudowa zlikwidowanych linii kolejowych: Historia, teraźniejszość, perspektywy, Przestrzeń Urbanistyka Architektura, 1/2018, 271-284.
• [18] Keller, D. (2012), Państwo a przedsiębiorstwo Polskie Koleje Państwowe (zagadnienia wstępne): dyskusja o funkcjonowaniu skomercjalizowanego przedsiębiorstwa (1924-1939), in Dawid Keller (ed.), Znaczenie kolei dla dziejów Polski. Studia z historii kolejnictwa, Muzeum w Rybniku, Rybnik, 35-65.
• [19] Keller, D. (2017), Regulator, właściciel czy…? Dyskusje o roli państwa wobec kolei w okresie międzywojennym – wprowadzenie do zagadnienia, in Michał Kapias and Dawid Keller (eds.), Państwo wobec kolei żelaznych w Polsce, Muzeum w Rybniku, Rybnik, 163-180.
• [20] Koziarski, S. M. (1993), Sieć kolejowa Polski w latach 1918-1992, Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski, Opole.
• [21] Lijewski, T. (1995), Ekspansja i regres przestrzenny kolei w Polsce w okresie 150 lat jej istnienia, Problemy Ekonomiki Transportu, 2(90), 37-45.
• [22] Lijewski, T. and Koziarski, S. M. (1995), Rozwój sieci kolejowej w Polsce, Kolejowa Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
• [23] Loures, L. (2008), Industrial Heritage: the past in the future of the city, WSEAS Transactions on Environment and Development, Vol. 4, Issue 8, Aug 2008, 687-696.
• [24] Martorell, A. (2016), The Role of Cultural Heritage in the Global Society, in Bogusław Szmygin (ed.), Heritage for Future. Heritage in Transformation, Cultural Heritage Protection in 21st Century – Problems, Challenges, Predictions, ICOMOS Poland, Romualdo del Bianco Foundatione, Lublin University of Technology, Florence – Lublin, pp. 147-153.
• [25] Michalik, K. (2014), Zużycie techniczne budynków i budowli, Wydawnictwo Prawo i Budownictwo, Chrzanów.
• [26] Myszczyszyn, J. (2010), Koleje żelazne, jako istotny element procesu wstępnej industrializacji państw niemieckich, Kultura i Historia, 17, http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/1757, accessed on March, 19th, 2021.
• [27] Myszczyszyn, J. (2012), Protekcjonizm agrarny jako czynnik utrudniający rozwój przemysłu w Prusach w końcu XIX w. i początkach XX w. na przykładzie prowincji Pomorze, in Jędrzej Chumiński and Marek Zawadka (eds.), Z dziejów przemysłu przed 1945 rokiem, Wrocław, 51-64.
• [28] Myszczyszyn, J. (2016), Powstanie I rozwój kolei żelaznych w prowincji Pomorze jako wyraz aktywności lokalnych środowisk i sektora publicznego, Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej, t. XVI, 91-110.
• [29] OBK; Ogólnopolska Baza Kolejowa https://www.bazakolejowa.pl/index.php (Accessed: 07-02-2022).
• [30] Okada, M. (2016), Industrial ruins, in James Douet (ed.), Industrial Heritage Re-Tooled. The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation, Routledge, London, pp. 149-154.
• [31] Piątkowski, A. (1996), Kolej Wschodnia w latach 1842–1880: z dziejów transportu kolejowego na Pomorzu Wschodnim, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, Olsztyn.
• [32] Postman, Neil: 1995, Technopol, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• [33] Ritschl, A. (2004), How and when did Germany catch up to Great Britain and the US? Results from the official statistics, 1901-1960, https://www.researchgate.net/publication/237383127_How_and_when_did_Germany_catch_up_to_Great_Britain_and_the_US_Results_from_the_official_statistics_1901-1960/citations, accessed on June, 23rd, 2021, 1-24.
• [34] Rossnes, G. (2016), Process Recording, in James Douet (ed.), Industrial Heritage Re-Tooled. The TICCIH guide to Industrial Heritage Conservation, Routledge, London, 63-69.
• [35] Sobrino Simal, J. and Sanz C. M. (2019), Seville Charter of Industrial Heritage 2018. The challenges of the 21st century, Fundación Pública Centro de Estudios Andaluces, Consejeria de la Presidencia Administración Pública e Interior, Sevilla.
• [36] Stankiewicz, R. and Stiasny, M. (2011), Atlas Linii Kolejowych Polski 2011, Eurosprinter, Rybnik.
• [37] Supernak, E. (2015), Wieże ciśnień w XXI wieku, Inżynieria i Budownictwo, nr 71(2), 67-70.
• [38] Taylor, Z. (2007), The Growth and Contraction of the Railway Network in Poland, Polish Academy of Sciences, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyńskiego PAN, Warszawa.
• [39] Walczak, B. M. (2016), Czy zabytki techniki i inżynierii to w Polsce wciąż dziedzictwo „drugiej kategorii”? Rys historyczny oraz aktualne problemy, in Bogusław Szmygin (ed.), Klasyfikacja i kategoryzacja w systemie ochrony zabytków, Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Politechnika Lubelska, Warszawa, 133-144.
• [40] Węgrzyn, Ł. (2018), Morfologia nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady na terytorium okupowanej Polski, Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Łódź.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).