Problem przobrażeń smalty na przykładzie barokowego ołtarza z kościoła Matki Boskiej Królowej Polski z Jakubowic (woj.opolskie, pow. kluczborski, gm. Byczyna)

• Autorzy: Rajna K.

Identyfikatory

DOI

10.17425/WK54JAKUBOWICE

Warianty tytułu

EN

The problem of smalt transformations as exemplified by the baroque altarpiece in the Our Lady Queen of Poland Church in Jakubowice (the Byczyna Commune in the Kluczbork District, Opole Province, Poland)

• Języki publikacji: EN PL

Abstrakty

EN

The article touches upon the problem of visual changes to a baroque pulpit altarpiece in the Our Lady Queen of Poland Church in Jakubowice (the Byczyna Commune in the Opole Province, Poland) and the resulting conservation problems. The altarpiece from a provincial church is not an outstanding work of art and its creators did not observe the basic principles of the painting technology: instead of applying an adhesive layer and a priming paint, they applied the polychrome directly on the wood. The history of the church, which was originally used by Catholics, then by Protestants and then by Catholics again, resulted in visual changes consisting in covering the polychrome altarpiece with smalt in an oil binder. This contributed to altarpiece degradation. Due to the irreversible changes of that specific pigment, the conservator faces an ethical and esthetic problem. How does one present a work of art the paint coating of which underwent irreversible visual changes?

PL

W artykule został poruszony problem zmian wizualnych na barokowym ołtarzu ambonowym z kościoła Matki Boskiej Królowej Polski w Jakubowicach (woj. opolskie, gmina Byczyna) i wynikające z niego problemy konserwatorskie. Ołtarz z prowincjonalnego kościółka nie jest wybitnym dziełem sztuki, a jego twórcy nie przestrzegali podstawowych zasad technologii malarstwa, rezygnując z zastosowania przeklejenia i gruntu pod polichromią, którą wykonali bezpośrednio na drewnie. Losy kościoła, przechodzącego kolejno od katolików w ręce protestantów i ponownie katolików sprawiły, że dokonano przemian wizualnych polegających na przemalowaniu ołtarza pokrytego polichromią z użyciem smalty w spoiwie olejnym, przyczyniając się do jego degradacji. Ze względu na nieodwracalne zmiany tego specyficznego pigmentu konserwator staje przed problemem natury etycznej i estetycznej. Jak zaprezentować dzieło, którego warstwa malarska uległa nieodwracalnym przemianom wizualnym?

Słowa kluczowe

EN

Jakubowice; pulpit altarpieces in Silesia; smalt; smalt disease; reconstruction; neo-creation

PL

Jakubowice; ołtarze ambonowe na Śląsku; smalta; choroba smalty; rekonstrukcja; neokreacja

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2018
• Tom: Nr 54
• Strony: 129--136
• Opis fizyczny: Bibliogr. 11 poz., fot., rys.

Twórcy

autor

Rajna K.

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• [1] Katalog zabytków sztuki w Polsce. Chrzanowski T., Kornecki M., Ciechanowiecki M. (eds.), tom VII, woj. opolskie, z. 4 (powiat kluczborski, gm. Byczyna), Warszawa, 1960.
• [2] Rajna K. Erhaltungszustand und technologische Untersuchungen von ausgewählten Kanzelaltären in Schlesien. Restauratorenblätter 2015;22:87–94.
• [3] Rajna K. Ołtarz z Hude (Land Oldenburg/ Niemcy) jako przykład odstępstwa od zachowawczej doktryny konserwatorskiej. In: Wokół zagadnień estetyki zabytku po konserwacji i restauracji. Szmid-Naud E., Rouba B.J., Arszyńska J. (eds.), Warszawa–Toruń, 2012, 465–479.
• [4] Markowski D., Wachowiak M., Kamiński S. Ocena budowy technicznej wybranych ołtarzy ambonowych z terenu Dolnego Śląska. Toruń, 2014–2015, mps (przewidziana publikacja w tomie pokonferencyjnym,, Ołtarze ambonowe”, 2018–2019).
• [5] Smalt. In: Pigment Compendium: a dictionary and optical microscopy of historical pigments. Eastaugh N. [et al.], Amsterdam [etc.], 2008, 351–352.
• [6] Rudniewski P. Pigmenty i ich identyfi kacja. ASP, skrypt nr 13, Warszawa, 1994, 58–61.
• [7] Stege H. Out of the blue? Considerations on the early use of smalt as blue pigment in European easel painting. Zeitschrift für Kunsttechnologie und Konservierung 2004; 18(1):121–142.
• [8] Spring M., Higgitt C., Saunders D. Investigation of pigment-medium interaction processes in oil paint containing degraded smalt. National Gallery Technical Bulletin 2005;26:56–70.
• [9] Olszewska-Świetlik J. Technologia i technika malarska wybranych nowożytnych epitafi ów z Bazyliki Mariackiej w Gdańsku. Toruń, 2009.
• [10] Szmelter-Fausek I., Olszewska-Świetlik J. Stan zachowania smalty w wybranych obrazach gdańskich: Antona Möllera (1563/5–1611), Hermanna Hana (1580–1627/8) i Isaaca van den Blocke (przed 1589 – po 1624). Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 2014; XLV:493–518.
• [11] Plesters J. A preliminary note on the incidence of discolouration of smalt in oil media. Studies in Conservation 1969;14:62.

Uwagi

PL

Opracowanie rekordu w ramach umowy 509/P-DUN/2018 ze środków MNiSW przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę (2018).