Zmiany cech fizyczno-chemicznych wód wywierzysk: Chochołowskiego, Lodowego i Olczyskiego w 2009 r.

• Autorzy: Żelazny M. , Barczyk G. , Wolanin A.. , Wójcik S.

Warianty tytułu

EN

Changes in physical and chemical characteristics of Chochołowskie, Lodowe and Olczyskie vaucluse springs in 2009

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem opracowania jest poznanie zmian cech fizyczno-chemicznych wód trzech wywierzysk tatrzańskich: Chochołowskiego, Lodowego i Olczyskiego. Skład chemiczny wód wywierzysk istotnie się różni w zakresie średnich stężeń Ca2+, Mg2+, Na+, HCO3– i SO42– (ANOVA). Za pomocą analizy składowych głównych (PCA), na podstawie relacji: wydajności, temperatury wody i składu chemicznego wody, wyznaczono dwa lub trzy czynniki (PCA), które wyjaśniają większą cześć zmian składu chemicznego wody w ciągu roku. Wykazano, że wywierzyska Olczyskie i Lodowe charakteryzują się podobnymi zmianami składu chemicznego wody, a Chochołowskie – odmiennymi.

EN

The aim of this paper is to examine the variability of physical and chemical characteristics of vaucluse springs (Chochołowskie, Lodowe and Olczyskie) in the Tatra Mts. The concentrations of Ca2+, Mg2+, Na+, HCO3–, SO42– in water of the Chochołowskie, Lodowe and Olczyskie vaucluse springs are significantly different (ANOVA). Using principal component analysis (PCA) based on the relationship (discharge, water temperature and chemical composition), three or two factors have been determined.

Słowa kluczowe

PL

wody podziemne; chemizm; kras; PCA; Tatrzański Park Narodowy

EN

groundwater; chemistry; spring karst; PCA; Tatra Mts. National Park

• Wydawca: Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy
• Czasopismo: Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego
• Rocznik: 2013
• Tom: nr 456 Hydrogeologia z. 14/2
• Strony: 685--691
• Opis fizyczny: Bibliogr. 21 poz., tab., wykr.

Twórcy

autor

Żelazny M.

• Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Zakład Hydrologii, ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

autor

Barczyk G.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Katedra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych, ul. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa

autor

Wolanin A..

• Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Zakład Hydrologii, ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

autor

Wójcik S.

• Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Zakład Geografii Fizycznej, ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków

Bibliografia

• [1] BAC-MOSZASZWILI M., NOWICKI T., 2006 — Uwagi o rozwoju jaskin w strukturze płaszczowinowej Czerwonych Wierchów w Tatrach. Prz. Geol., 54, 1: 56–87.
• [2] BARCZYK G., 1994 — Wody krasowo-szczelinowe Tatr Zachodnich i problemy ich ochrony [pr. doktor.]. Arch. IHIGI UW, Warszawa.
• [3] BARCZYK G., 2008 — Tatrzańskie wywierzyska. Krasowe systemy wywierzyskowe Tatr Polskich. Wyd. TPN, Zakopane.
• [4] DĄBROWSKI T., RUDNICKI J., 1967 — Wyniki barwien przepływów krasowych w Masywie Czerwonych Wierchów. Speleologia, 3, 1: 31–34.
• [5] DĄBROWSKI T., GŁAZEK J., 1968 — Badania przepływów krasowych we wschodniej części Tatr Polskich. Speleologia, 3, 2: 85–98.
• [6] GŁAZEK J., 1995 — Hydrografia krasowa Tatr Polskich. Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego, 4: 11–30.
• [7] KOTARBA A., 1972 — Powierzchniowa denudacja chemiczna w wapienno-dolomitowych Tatrach Zachodnich. Pr. Geogr. PAN, 96.
• [8] MAŁECKA D., 1980 — Charakterystyka hydrochemiczna wód podziemnych południowego skrzydła niecki Podhala. Prz. Geol., 1: 37–43.
• [9] MAŁECKA D., 1997 — Źródła masywu tatrzanskiego. Acta Univ. Lodz., Folia Geogr. Phys., 2: 9–26.
• [10] MAŁECKA D., HUMNICKI W., 1989 — Rola warunków hydrodynamicznych w kształtowaniu reżimu wywierzyska Olczyskiego. Prz. Geol., 37, 2: 78–84.
• [11] OLEKSYNOWA K., 1970 — Charakterystyka geochemiczna wód tatrzanskich. Acta Hydrobiol., 12, 1: 1–110.
• [12] OLEKSYNOWA K., KOMORNICKI T., 1958 — Materiały do znajomości wód w Tatrach. Cz. IV. Dolina Kościeliska. Zesz. Nauk. WSR, 6, ser. Rolnictwo, 5: 13–44.
• [13] OLEKSYNOWA K., KOMORNICKI T., 1960 — Materiały do znajomości wód w Tatrach. Cz. V. Dolina Chochołowska. Zesz. Nauk. WSR, 10, ser. Rolnictwo, 7: 17–48.
• [14] OLEKSYNOWA K., KOMORNICKI T., 1989 — Materiały do znajomości wód w Tatrach. Cz. IX. Dolina Olczyska. Zesz. Nauk. AR, ser. Rolnictwo, 28: 33–54.
• [15] OLEKSYNOWA K., KOMORNICKI T., 1996 — Chemizm wód. W: Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. Tatry i Podtatrze (red. Z. Mirek). T. 3: 197–214. Wyd. TPN, Kraków–Zakopane.
• [16] PULINA M., 1974 — Denudacja chemiczna na obszarach krasu węglanowego. Pr. Geogr. PAN, 105.
• [17] SOLICKI T., KOISAR B., 1973 — Zagadka Wywierzyska Chochołowskiego. Taternik, 49, 1: 30–31.
• [18] WOLANIN A., ŻELAZNY M., 2010 — Sezonowe zmiany chemizmu wywierzysk tatrzańskich na przykładzie wywierzysk: Chochołowskiego i Lodowego. W: Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego a Człowiek 2010. Nauka a zarządzanie obszarem Tatr i ich otoczeniem. T. I. Nauki o Ziemi (red. A. Kotarba): 151–156, Wyd. TPN i PTPNoZ, Zakopane.
• [19] WRZOSEK A., 1933 — Z badań nad zjawiskami krasowemi Tatr Polskich. Wiad. Służby Geogr., 7: 235–270.
• [20] ZEJSZNER L., 1844 — O temperaturze źródeł tatrowych i pasm przyległych. Biblioteka Warszawska, 2: 257–281.
• [21] ŻELAZNY M., 2012 — Czasowo-przestrzenna zmienność cech fizykochemicznych wód Tatrzanskiego Parku Narodowego. Wyd. IGiGP UJ, Kraków.