Uwagi na temat faz budowy dominikańskiego kościoła św. Jakuba w Sandomierzu – wyniki badań interdyscyplinarnych

• Autorzy: Kamińska Justyna , Doroz-Turek Małgorzata , Gołembnik Andrzej

Identyfikatory

DOI

10.48234/WK76SANDOMIERZ

Warianty tytułu

EN

Notes on the phases of construction of the Dominican Church of St. James in Sandomierz: results of interdisciplinary research

• Języki publikacji: PL EN

Abstrakty

PL

Artykuł prezentuje przebieg i wyniki interdyscyplinarnych badań przeprowadzonych w kościele św. Jakuba w Sandomierzu w latach 2021–2022 przez zespół badawczy w składzie Justyna Kamińska, Małgorzata Doroz-Turek i Andrzej Gołembnik. Badania objęły kwerendę archiwalną, obserwacje in situ oraz wykonanie i analizę cyfrowych skanów obiektu. Przeprowadzone badania pozwoliły na sformułowanie hipotez dotyczących średniowiecznego procesu budowy korpusu nawowego oraz prezbiterium kościoła św. Jakuba w Sandomierzu (w tym ich chronologii względnej), a także na zidentyfikowanie nowożytnych przekształceń budowli, pomijanych w dotychczasowej literaturze przedmiotu. Główne ustalenia to uznanie korpusu nawowego za najstarszą część kościoła, wyodrębnienie kolejnych faz budowy korpusu oraz prezbiterium, częściowo związanych z problemami konstrukcyjnymi napotkanymi w trakcie budowy, a także wyodrębnienie śladów nowożytnych przebudów.

EN

This paper presents the course and results of interdisciplinary research conducted in the Church of St. James in Sandomierz in the years 2021–2022 by the research team consisting of Justyna Kamińska, Małgorzata Doroz-Turek, and Andrzej Gołembnik. The research included archival searches, in situ observations, as well as the creation and analysis of digital scans of the site. The research carried out has made it possible to formulate hypotheses regarding the medieval construction process of the nave and chancel of the Church of St. James in Sandomierz (including their relative chronology), and to identify modern-period transformations of the building, which have been overlooked in previous literature. The main findings include identifying the nave as the oldest part of the church, identifying successive construction phases of the nave and chancel, partially associated with structural problems encountered during construction, and distinguishing traces of modern alterations at the junction of the chancel and the monastery wing.

Słowa kluczowe

PL

kościół pw. św. Jakuba w Sandomierzu; architektura mendykancka; architektura średniowieczna; architektura ceglana; badania interdyscyplinarne

EN

Church of St. James in Sandomierz; mendicant architecture; medieval architecture; brick architecture; interdisciplinary research

• Wydawca: Zarząd Główny Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków
• Czasopismo: Wiadomości Konserwatorskie
• Rocznik: 2023
• Tom: Nr 76
• Strony: 98--114
• Opis fizyczny: Bibliogr. 34 poz., rys., fot.

Twórcy

autor

Kamińska Justyna

• Wydział Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego

• https://orcid.org/0000-0002-6832-3346

autor

Doroz-Turek Małgorzata

• Wydział Budownictwa i Architektury Poli- techniki Świętokrzyskiej

• https://orcid.org/0000-0002-2929-5610

autor

Gołembnik Andrzej

• https://orcid.org/0000-0002-8810-8635

Bibliografia

• Opracowania / Secondary sources
• 1. Bruzelius Caroline, Preaching, building, and burying: friars and the Medieval city, New Haven 2014.
• 2. Buliński Melchior, Monografija miasta Sandomierza, Warszawa 1879.
• 3. Doroz-Turek Małgorzata, Badania architektoniczne dzwonnicy kościoła pw. św. Jakuba Apostoła w Sandmierzu, „Architectus” 2018, nr 4(56), s. 13–30.
• 4. Doroz-Turek Małgorzata, Dzwonnica – akcent architektoniczny kościoła św. Jakuba Apostoła ojców dominiknów w Sandomierzu, [w:] Dominikański klasztor św.
• 5. Jakuba w Sandomierzu. Archeologia i architektura, historia i współczesność, red. Andrzej Gołembnik, Marcin Lisak, Kraków–Warszawa 2019, s. 173–196.
• 6. Doroz-Turek Małgorzata, Późnoromańskie portale w kościele pw. św. Jakuba Apostoła i klasztorze dominikanów w Sandomierzu, [w:] Dziedzictwo architektoniczne. Badania oraz adaptacje budowli sakralnych i obronnych, red. Ewa Łużyniecka, Wrocław 2019, s. 20–35.
• 7. Florek Marek, Kościół św. Jakuba i dawny klasztor dominikanów w Sandomierzu: wyniki badań archeologiczno-architektonicznych, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1994, t. 42, nr 1, s. 3–25.
• 8. Florek Marek, Początki kościołów sandomierskich w świetle wyników badań archeologicznych, „Zeszyty Sandomierskie” 2017, nr 43, s. 15–20.
• 9. Florek Marek, Wyniki badań archeologicznych prowadzonych przy kościele św. Jakuba i dawnym klasztorze dominikańskim w Sandomierzu za lata 1990–1992,
• 10. „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1991–1992”, Rzeszów 1993, s. 111–138.
• 11. Gołembnik Andrzej, Badania archeologiczne przy południowo-wschodnim narożniku klasztoru dominikanów na Wzgórzu Świętojakubskim w Sandomierzu w sezonach 2016–2018 – aspekt metodyczny i wstępne wyniki dotyczące faz najstarszych, [w:] Dziedzictwo architektoniczne. Badania oraz adaptacje budowli sakralnych i obronnych, red. Ewa Łużyniecka, Wrocław 2019, s. 5–19.
• 12. Gołembnik Andrzej, Badania archeologiczne w rejonie piwnicy o jednym filarze przy klasztorze dominikanów w Sandomierzu – wzorzec metodyczny i podstawowe wyniki, [w:] Dominikański klasztor św. Jakuba w Sandomierzu. Archeologia i architektura, historia i współczesność, red. Andrzej Gołembnik, Marcin Lisak, Kraków–Warszawa 2019, s. 83–130.
• 13. Gołembnik Andrzej, Rola nowych technik dokumentacyjno-pomiarowych w interdyscyplinarnych działaniach badawczo-konserwatorskich, „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation” 2014, nr 40, s. 83–93.
• 14. Gołubiew Zofia, Kościół dominikański p.w. św. Jakuba w Sandomierzu w XIII stuleciu i jego dekoracja architektoniczna, [w:] Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972, t. II, red. Jerzy Kłoczowski, Warszawa 1975, s. 9–196.
• 15. Jurkowlaniec Tadeusz, Gołębie i smoki. Z badań nad oprawą rzeźbiarską kościoła św. Jakuba w Sandomierzu, „Zeszyty Sandomierskie” 2020, R. 27, nr 49, s. 8–20.
• 16. Jurkowlaniec Tadeusz, Portal główny kościoła św. Jakuba w Sandomierzu. Zawiązek interpretacji treści dzieła, „Biuletyn Historii Sztuki” 2021, R. 83, nr 2, s. 213–252.
• 17. Jurkowlaniec Tadeusz, Musin Aleksandr, Organizacja i finansowanie restauracji kościoła św. Jakuba w Sandomierzu w latach 1905–1914, „Zeszyty Sandomierskie” 2021, R. 27, nr 51, s. 36–55.
• 18. Kadłuczka Andrzej, Stala Klaudia, Kościół św. Jakuba i najstarsze założenie klasztorne – synteza przekształceń zespołu, [w:] Dominikański klasztor św. Jakuba w Sandomierzu. Archeologia i architektura, historia i współczesność, red. Andrzej Gołembnik, Marcin Lisak, Kraków–Warszawa 2019, s. 131–172.
• 19. Kalinowski Wojciech, Lalik Tadeusz, Przypkowski Tadeusz, Trawkowski Stanisław, Sandomierz, Warszawa 1956.
• 20. Kamińska Justyna, W stronę nowoczesnej praktyki konserwatorskiej u progu odzyskania niepodległości – renowacja kościoła św. Jakuba w Sandomierzu w latach 1907–1909, [w:] Niepodległość i nowoczesność. Studia z historii sztuki, red. Lech Karwowski, Dariusz Kacprzak, Szymon Piotr Kubiak, Szczecin–Warszawa 2019, s. 73–88.
• 21. Kamińska Justyna, Kto fundował XIII-wieczny zespół klasztorny dominikanów w Sandomierzu?, „Biuletyn Historii Sztuki” 2020, R. 82, nr 2, s. 175–207.
• 22. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 3: Województwo kieleckie, z. 11: Powiat sandomierski, red. Jerzy Łoziński, Barbara Wolff, Warszawa 1962.
• 23. Łuszczkiewicz Władysław, Kościół św. Jakuba w Sandomierzu – zabytek budownictwa ceglanego XIII wieku, „Sprawozdania Komisyi do Badania Historyi Sztuki w Polsce” 1881, t. II, z. 2, s. 27–52.
• 24. Patalas Aleksandra, Życie muzyczne w klasztorach dominikańskich prowincji polskiej nieutrzymujących stałych kapel, [w:] Życie muzyczne w klasztorach dominikańskich w dawnej Rzeczpospolitej, red. Aleksandra Patalas, (Acta Musicologica Universitatis Cracoviensis, t. XXXI), Kraków 2016, s. 15–43.
• 25. Samól Piotr, Architektura kościołów dominikańskich w średniowiecznych Prusach, Gdańsk 2022.
• 26. Szyma Marcin, Byłe kościoły parafialne jako ośrodki najstarszych klasztorów dominikańskiej prowincji „Polonia”, [w:] Fara w mieście od średniowiecza do współczesności: społeczność, duchowość, architektura, wystrój: studia z historii sztuki, red. Rafał Eysymontt, Dariusz Galewski, Wrocław 2019, s. 37–54.
• 27. Szyma Marcin, Fryzy z motywem lilii w kościołach dominikańskich w Polsce, „Kronika Miasta Poznania” 2004, R. 72, nr 3, s. 95–108.
• 28. Świechowski Zygmunt, Budownictwo romańskie w Posce. Katalog zabytków, Wrocław–Warszawa–Kraków 1963.
• 29. Wojciechowski Jarosław, Kościół św. Jakóba w Sandomierzu, „Przegląd Techniczny” 1910, R. XLVIII, nr 16, s. 207–210.
• 30. Wojciechowski Jarosław, Kościół św. Jakóba w Sandomierzu, „Tygodnik Illustrowany” 1910, R. 51, nr 34, s. 688.
• Dokumentacja / Documentation
• 31. Doroz-Turek Małgorzata, Program badań architektonicznych dzwonnicy kościoła OO. Dominikanów pw. św. Jakuba w Sandomierzu (do programu prac badawczo-projektowych w ramach programu prac konserwatorskich prof. Ireneusza Płuski), Kielce 2017, maszynopis w klasztorze Dominikanów w Sandomierzu.
• 32. Gołembnik Andrzej, Sandomierz – klasztor oo. Dominikanów przy kościele św. Jakuba. Sprawozdanie z badań archeologicznych – lipiec 2018, Sandomierz 2018, maszynopis w archiwum WUOZ Kielce, Delegatura w Sandomierzu.
• 33. Kadłuczka Andrzej, Stala Klaudia, Architektura konwentu OO. Dominikanów w Sandomierzu. Studium historyczno-konserwatorskie, Kraków 2019, maszynopis w archiwum Instytutu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków, Politechnika Krakowska.
• 34. Kamińska Justyna, Sprawozdanie historyczno-artystyczne z badań wykopaliskowych przeprowadzonych w sezonie wiosennym 2018 (kwiecień–maj) w zachodniej części południowo-wschodniego narożnika dawnego klasztoru dominikanów w Sandomierzu, wrzesień 2018, maszynopis w klasztorze Dominikanów w Sandomierzu.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2024).