Nowe spojrzenie na występowanie naturalnych wycieków węglowodorowych w Karpatach

• Autorzy: Matyasik Irena , Bieleń Wojciech

Warianty tytułu

EN

A new approach at the occurrence of natural hydrocarbon seepages in the Carpathians

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Naturalne wycieki węglowodorów na powierzchni terenu są najwyraźniejszym przejawem ropogazonośności basenów naftowych. Przyczyną ich występowania jest migracja faz węglowodorowych, a ich charakter zależy przede wszystkim od budowy tektonicznej. Makroprzejawy węglowodorów charakterystyczne są dla basenów naftowych cechujących się skomplikowaną tektoniką formacji ropogazonośnych i/lub zaawansowaną erozją skał uszczelniających. Analiza rozmieszczenia i intensywności naturalnych wycieków węglowodorów ma istotne znaczenie dla walidacji modeli systemów naftowych. Wycieki, które objęto badaniami pochodzą z rejonu złóż ropy naftowej: na fałdzie Łodyna-Wańkowa, Czarna, Dwernik, Zatwarnica oraz w rejonie Sanoka (Tarnawa Wielopole). Do określania charakteru geochemicznego wycieków zastosowano badania biomarkerów GC i GCMS oraz badania składu izotopowego węgla. Stwierdzono, że środowisko sedymentacji badanej materii organicznej, będącej źródłową dla wycieków, jest tlenowe. Wiek geologiczny substancji organicznej został określony na kredowy lub młodszy, a stopień dojrzałości termicznej odpowiada fazie procesów termokatalitycznych. Porównanie charakterystyki geochemicznej wycieków i rop naftowych wskazuje na ich podobieństwo genetyczne. Zbieżność między lokalizacjami wycieków i dużych złóż ropy naftowej nie jest przypadkowa, a prześledzenie wszystkich naturalnych wycieków na tle uaktualnionych przekrojów powierzchniowych będzie przesłanką do analizy dróg migracji w modelu generacyjnym.

EN

Visible petroleum seepages are pronounced symptoms of the subsurface petroleum reserves. Their occurrence is caused by the migration of hydrocarbons, and their nature depends primarily on the tectonics. Hydrocarbon macro seepages are characteristic of oil basins with complicated tectonics of oil-bearing formations and/or advanced erosion of sealing rocks. Analysis of the distribution and intensity of natural hydrocarbon seepages is essential for the validation of oil system models. The hydrocarbon seepages that were tested come from the area of oil fields: on the Łodyna-Wańkowa fold, Czarna, Dwernik, Zatwarnica and in the Sanok area (Tarnawa Wielopole). GC and GCMS biomarker analyses and isotopic composition tests were used to determine the geochemical character of the hydrocarbon seepages. It was found that sedimentation environment of the organic matter (which is the primary source of the oil seepage) was oxic. Geological age of the organic matter was determined as Cretaceous or younger. And the degree of thermal maturity corresponds to the phase of thermocatalytic processes. Comparison of the geochemical characteristics of the seepage oils and crude oils collected from fields shows their genetic similarity. The coincidence between the locations of oil seepages and large oil deposits is certainly not accidental. The tracing of all hydrocarbon seepages in the context of updated surface cross-sections will be a premise for the analysis of migration routes in the generation model.

Słowa kluczowe

PL

wycieki węglowodorowe; geochemia; ropa naftowa

EN

hydrocarbon; geochemistry; petroleum

• Wydawca: Stowarzyszenie Naukowo-Techniczne Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego i Gazowniczego
• Czasopismo: Wiadomości Naftowe i Gazownicze
• Rocznik: 2023
• Tom: R. 26, Nr 3 (289)
• Strony: 4--9
• Opis fizyczny: Bibliogr. 20 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Matyasik Irena

• Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Lubicz 25 A, 31-503 Kraków

autor

Bieleń Wojciech

• Instytut Nafty i Gazu - Państwowy Instytut Badawczy, ul. Lubicz 25 A, 31-503 Kraków

Bibliografia

• 1. Catalan L., i in., 1992 - An experimental study of secondary oil migration. Am. Assoc. Petr. Geol. Bull., v. 76, no 5.
• 2. Dziadzio, P.S., Borys, Z., Kuk, S., Masłowski,E., Probulski, J., Pietrusiak, M., Górka, A., Moryc, J., Baszkiewicz, A., Karnkowski, P., Karnkowski, P. H. and Pietrusiak, M., 2006. Hydrocarbon resources of the Polish Outer Carpathians - Reservoir parameters, trap types, and selected hydrocarbon fields: A stratigraphic review. [In:] Golonka, J., and Picha, F. J. (Eds.), The Carpathians and Their Foreland: Geology and Hydrocarbon Resources, American Association of Petroleum Geologists Bulletin, no. 84, (CD Edition), p. 259-291.
• 3. Dzieniewicz M., Kuśmierek J., Potera J., Semyrka R., 1978 - Perspektywy naftowe fałdu Suchych Rzek w świetle badań geochemicznych. Zesz. Nauk. AGH, Geologia, t. 4, z. 3.
• 4. England W.A., i in., 1987 - The movement and entrapment of petroleum fluids in the subsurface. Journ. Of the Geol. Soc., London, vol. 144,
• 5. Jabczyński Z., i in., 1990 - Ilościowa ocena zasobów prognostycznych ropy naftowej i gazu ziemnego w Karpatach polskich i wyznaczonych w ich obrębie strefach perspektywicznych. Tech. Posz. Geol., Geosynoptyka i Geotermia, nr 3-4
• 6. Jankowski, L., Kopciowski, R., Ryłko, W., 2004. Geological map of the Outer Carpathians: borderlands of Poland, Ukraine and Slovakia. Polish Geological Institute, Warsaw.
• 7. Jarmołowicz-Szulc, K., and Jankowski, L. 2011: Geochemical analysis and genetic correlations for bitumens and rocks of the black shale type in the Outer Carpathians tectonic units in southeastern Poland and the adjacent territory. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego no. 444, p. 73–98.
• 8. Karnkowski P., 1993 – Złoża gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce. T. 2. Karpaty i zapadlisko przedkarpackie. Tow. Geosyn. GEOS, Kraków.
• 9. Karnkowski P., Konarski E., 1973 – Katalog złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w Polsce. Karpaty. Wyd. Geol.
• 10. Kołtun, Y., Espitalie, J., Kotarba, M., Roure, F., Ellouz, N., and Kosakowski, P., 1998. Petroleum generation in the Ukrainian External Carpathians and adjacent foreland. Journal of Petroleum Geology, v. 21, p. 265–268.
• 11. Kozikowski H., 1969 - Uwagi o prawidłowościach formowania się i rozmieszczenia objawów i złóż węglowodorów w północnych Karpatach fliszowych i na ich przedgórzu. Nafta nr 12, Biul. IN nr 6.
• 12. Kuśmierek J., 1979 - Deformacje grawitacyjne, nasunięcia wsteczne a budowa wgłębna i perspektywy naftowe przedpola jednostki dukielskiej w Bieszczadach. Pr. Geol. PAN nr 114.
• 13. Kuśmierek, J., 1995. Ewolucja ropogazonośności Karpat Polskich. Interpretacja zintegrowanych modelowań systemu naftowego wschodniej części jednostek allochtonicznych. Prace Geologiczne PAN, 138, pp. 1-92.
• 14. Kuśmierek J., 2004 - Systemy naftowe: pierwotny potencjał węglowodorowy a zasoby prognostyczne ropy naftowej i gazu ziemnego. Gosp. Sur. Min., t. XX, z. 3.
• 15. Leśniak, G., Matyasik, I., Such, P., Jankowski L., 2010. Outcrops as one of the keys in reconstruction of petroleum system of the polish outer Carpathians, Annales Societatis Geologorum Poloniae, , vol.80, p.105-114.
• 16. Matyasik, I., 2009. System naftowy jednostki śląskiej i dukielskiej w rejonie Jasło-Krosno-Sanok. Nafta -Gaz, 3,.201-206.
• 17. Matyasik, I., Dziadzio, P.S., 2006: Reconstruction of petroleum system based on integrated geochemical and geological investigation: selected examples from middle Outer Carpathians in Poland. [In:] Golonka, J., and Picha F. J., (Eds.), The Carpathians and Their Foreland: Geology and Hydrocarbon Resources. American Association of Petroleum Geologists Memoir 84 (CD Edition), p. 497-518
• 18. Matyasik I., Steczko A., 2004. Występowanie i zmienność specyficznych biomarkerów w skałach macierzystych utworów fliszu karpackiego. Nafta-Gaz, 9,451-456.
• 19. Ney R., i in., 1980 - Możliwości intensyfikacji wydobycia ropy naftowej w Karpatach i na ich przedgórzu. Raporty i opinie, z. 5, PAN Kraków.
• 20. Wdowiarz S., 1985 - Niektóre zagadnienia budowy geologicznej oraz ropo- i gazonośności centralnego synklinorium Karpat w Polsce. Biul. Inst. Geol. , nr 350, Warszawa.

Uwagi

Opracowanie rekordu ze środków MEiN, umowa nr SONP/SP/546092/2022 w ramach programu "Społeczna odpowiedzialność nauki" - moduł: Popularyzacja nauki i promocja sportu (2022-2023).