Właściwości sorpcyjne utworów wezbraniowych na tarasie zalewowym doliny środkowej Wisły w okolicach Magnuszewa w świetle morfogenezy form fluwialnych

• Autorzy: Falkowska E. , Falkowski T.

Warianty tytułu

EN

Sorption properties of Vistula River flood deposits in the Magnuszew area (middle course) in the background of valley bottom morphogenetic

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Celem badań, które prowadzone były na odcinku doliny Wisły środkowej w okolicach Magnuszewa było określenie związku izolacyjności utworów aluwialnych, rozumianej jako posiadanie takich cech fizykochemicznych, które w istotny sposób ograniczają możliwość infiltracji zanieczyszczeń z powierzchni do wód pierwszego poziomu wodonośnego (prace prowadzone były w ramach grantu MNiSW nr 2P04E 069 29). Badania wykazały skomplikowany układ wychodni utworów aluwialnych budujących powierzchnię tarasu zalewowego, który jest efektem ewolucji środowiska fluwialnego w holocenie, a także specyfiki przepływu wielkich wód współczesnej Wisły po powierzchni tarasu (głównie przed wybudowaniem wałów przeciwpowodziowych). Charakterystyka litologiczna utworów powierzchniowych obejmowała analizę granulometryczną, oznaczanie zawartości: węglanu wapnia, substancji organicznej, określanie pH gruntu, składu mineralnego frakcji iłowej. Określono także pojemność wymiany kationowej (CEC). Efektem badań było stwierdzenie, że odmiennym pod względem morfo- i litogenezy strefom tarasu zalewowego można przyporządkować typy profili litologicznych osadów wezbraniowych, które z kolei różnią się własnościami izolacyjnymi. Odtworzenie dynamiki procesów formowania powierzchni tarasu zalewowego powinno być zatem elementem konstruowania inżyniersko-geologicznych i sozologicznych prognoz dotyczących skutków jej zagospodarowania.

EN

Investigations carried out in the Vistula River valley in the vicinity of Magnuszew (middle course) have shown the complexity of distribution of flood facies deposits. The type of lithological profile as well as sorption properties depends on site location in distinguished morphogenetic zones of floodplain: (1) terrace zone of meandering Vistula reworked by contemporary flows, (2) erosion troughs, (3) alluvial fans (crevasses), (4) contemporary terrace.

Słowa kluczowe

PL

dolina rzeczna; osady aluwialne; właściwości sorpcyjne

EN

river valley; alluvial deposits; sorption properties

• Wydawca: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
• Czasopismo: Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska
• Rocznik: 2010
• Tom: Vol. 19, No. 2
• Strony: 35--48
• Opis fizyczny: Bibliogr. 23 poz., rys., tab.

Twórcy

autor

Falkowska E.

• Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, al. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa, Poland

autor

Falkowski T.

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Geoinżynierii, ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa, Poland

Bibliografia

• BIERNACKI Z. 1975: Holocene and Late Pleistocene alluvial sediments of the Vistula River near Warsaw. Biuletyn Geologiczny 19: 199–217.
• FALKOWSKI E. 1982: Some regularities of the valley floor evolution of the Middle Vistula River valley. In: Evolution of the Vistula River valley during the last 15 000 years. Ed. L. Starkel. IGiPZ PAN, Warszawa: 9–20.
• FALKOWSKA E. 2009: Geomorfologiczne uwarunkowania występowania naturalnych geologicznych barier izolacyjnych na wybranych obszarach Polski Środkowej. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• FALKOWSKI E. 1975: Variability of channel processes of lowland rivers in Poland and changes of Valley floors Turing Holocene, Biuletyn Geologiczny Uniwersytetu Warszawskiego 19: 45–78.
• FALKOWSKI T. 2006: Naturalne czynniki stabilizujące wybrane odcinki strefy korytowej Wisły środkowej. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
• FALKOWSKI T. 2007: Geomorphological analysis of a the Vistula River valley in evaluating the safety of regulation structures. Acta Geologica Polonica 57 (3): 377–390.
• FALKOWSKI T., POPEK Z. 2000: Zones of icejams formation on the Middle Vistula River reach in relation to variable of river valley morphology. Annals of WAU, Land Reclamation 30: 77–90.
• FALKOWSKI E., KRAUŻLIS K., BUSZKO A., CZARNECKI M., GRANACKI W., KARABOL J., LEWIŃSKA A. 1981: Studium geologiczne Wisły środkowej na odcinku ujście Pilicy – Buraków oraz Odry w rejonie ujścia Warty. Sprawozdanie z badań zrealizowanych w ramach zadania na rok 1981 PR.07.11,02., archiwum ZPG Wydziału Geologii UW, Warszawa.
• GĘBICA P., SOKOŁOWSKI T. 2001: Sedimentological interpretation of crevasse splays formed during the extreme 1997 flood in the upper Vistula River Valley (south Poland). Annales Societatis Geologorum Poloniae 71: 53–62.
• KARABON J. 1980; Morfogenetyczna działalność wód wezbraniowych związana z zatorami lodowymi w dolinie Wisły Środkowej. Przegląd Geologiczny 9: 512–515.
• Korytarz ekologiczny doliny Wisły. Stan – funkcjonowanie – zagrożenia 1995. Red. E. Gacka-Grzesikiewicz. IUCN The World Conservation Union, Fundacja IUCN, Poland.
• KOZARSKI S., ROTNICKI K., 1977: Valley floors and changes of river channel patterns in the North Polish Plain during the Late Würm and Holocene. Quaestiones Geographicae 4: 51–93.
• MIALL A.D., 1996: The Geology of Fluvial Deposits. Sedimentary Facies, Basin Analysis and Petroleum Geology. Springer Verlag Inc., Berlin.
• MYŚLIŃSKA E. 1984: Kryteria oceny inżyniersko-geologicznych właściwości mad. Kwartalnik Geologiczny 28: 143–162.
• OSTROWSKA A., GAWLIŃSKI S., SZCZUBIAŁKA Z. 1991. Metody analizy właściwości gleb i roślin. IOŚ, Warszawa.
• OZGA-ZIELIŃSKA M. 1997: O konieczności określania dla rzek polskich maksymalnych wiarygodnych wezbrań wywołanych maksymalnymi wiarygodnymi opadami. Forum Naukowo-Techniczne – POWÓDŹ 1997. T. 2. IMGW, Warszawa.
• SARNACKA Z. 1980: Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1 : 50 000, arkusz Magnuszew. Instytut Geologiczny, Warszawa.
• SARNACKA Z. 1982: Stratygrafia i charakterystyka litologiczna osadów czwartorzędowych rejonu doliny Wisły na południe od Warszawy. Biuletyn Instytutu Geologicznego 337: 143–198.
• STARKEL L. 1983: The reflection of hydrologic changes in fluvial environment of the temperate zone during the last 15 000 years. In: Background to Paleohydrology. Ed. J. Gregory. J. Wiley, Chichester: 213–234.
• STARKEL L. 1994: Frequency of floods during the Holocene in the Upper Vistula Basin. Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica 27–28: 3–13.
• STARKEL L. 2001: Historia doliny Wisły od ostatniego zlodowacenia do dziś. IGiPZ PAN, Warszawa.
• SZUMAŃSKI A. 1986: Postglacjalna ewolucja i mechanizm transformacji dna doliny Dolnego Sanu. Zeszyty Naukowe AGH, Geologia, 12, 1: 5–92.
• ZIELIŃSKI T. 2000: Sedymentologiczne skutki powodzi 1997 i 1998 roku w dorzeczu Górnej Nysy Kłodzkiej. W: Dynamiczna ocena i prognoza geologicznych zagrożeń wywołanych powodzią, na przykładzie Nysy Kłodzkiej, Górnej Soły i Górnego Sanu-Solinki. Red. S. Ostaficzuk. Wydawnictwo Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków: 105–136.