Ogród sensoryczny

• Autorzy: Pawłowska Krystyna

Warianty tytułu

EN

The sensor garden

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Każdy ogród w pewnym sensie jest ogrodem sensorycznym, ponieważ odbieramy go wszystkimi zmysłami. Nie zawsze jednak zdajemy sobie z tego sprawę, ponieważ zazwyczaj percepcja wzrokowa jest tak intensywna, że na niej skupiamy całą naszą uwagę. Niemniej wrażenia odbierane słuchem, węchem, dotykiem i smakiem towarzyszą zawsze postrzeganiu wzrokowemu; niekiedy je wzbogacając, a niekiedy zakłócając harmonię obrazu. Mianem ogrodu sensorycznego określa się kompozycję tak zaprojektowaną, aby bodźce pozawzrokowe były użyte celowo i to w większym natężeniu niż zwykle. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do użytkowników niewidomych, ale ta podstawowa funkcja nie wyklucza szerokiego użytkowania ogrodów sensorycznych przez wszystkich. Można, więc powiedzieć, że obserwowana na świecie moda na tworzenie ogrodów sensorycznych oznacza generalne skupienie uwagi twórców na efektach adresowanych do innych niż wzrok zmysłów. Podobne tendencje pojawiają się również w dziełach z dziedziny tzw. Land Art1 (sztuka przekształcania krajobrazu dla celów czysto artystycznych) i Public Art2 (sztuka przeznaczona do stałego eksponowania pod gołym niebem w parku, na placu lub ulicy). Zmysł słuchu wykorzystujemy w ogrodzie słuchając szumu strumieni, fontann, kaskad, wodospadów, wiatru w gałęziach, śpiewu ptaków, szelestu jesiennych liści czy chrzęstu żwiru pod nogami itp. Gdy zapada zmrok krajobraz dźwiękowy ogrodu staje się bardziej wyrazisty jakby głośniejszy niż poprzednio. Gdy mniej widzimy, zaczynamy więcej słyszeć, nasłuchiwać, odbierać dźwięki, które przedtem uchodziły naszej uwadze. Teraz one pomagają nam orientować się w przestrzeni i pozwalają zrozumieć choćby w niewielkim stopniu, jak odbierają przestrzeń niewidomi. Trzask złamanej gałązki, ktory za dnia byłby zupełnie nieważny, teraz ostrzega nas, że ktoś lub coś nadchodzi. Zadziwiająca niekiedy orientacja niewidomych w przestrzeni możliwa jest między innymi dzięki perfekcyjnemu używaniu zmysłu słuchu. Dzięki niemu takie ważne dla orientacji pojęcia jak: przed – za, bliżej – dalej, pod – nad są dla nich zrozumiałe bez percepcji wzrokowej. Ogrody sensoryczne zazwyczaj oferują wrażenie nie tylko dla oczu i uszu, ale także dla innych zmysłów. Bodaj najpopularniejsze są tak zwane ogrody zapachowe, które bywają częścią wielu ogrodów botanicznych lub parków publicznych na świecie, np. Brooklyn Botanic Garden w Nowym Jorku. Dźwięk jako tworzywo w kompozycji ogrodu to prawdziwe wyzwanie dla projektantów. Oprócz naturalnych odgłosów pobudzanych siłą wody i wiatru, wydawanych przez ptaki i inne zwierzęta, można uwzględnić w projekcie specjalne ogrodowe instrumenty do uruchamiania przez użytkowników, szczególnie dzieci: dzwony, struny, fujarki, bębny itp. Dźwięki mogą wydawać nawierzchnie, mostki, fontanny itp. Park może być wyposażony w informację dźwiękową. Nie można też zapominać o muzyce granej czy odtwarzanej chętnie w scenerii ogrodowej. W tej dziedzinie z pewnością jest jeszcze wiele do wymyślenia i zrealizowania.

EN

In a sense, every garden is a sensory garden, as we grasp it with all the senses. A fact we do not always realise, as in most cases our visual perception is so intensive that we focus all our attention on this single sense. Nevertheless, the sensations received by the faculties of hearing, smelling, touching, and tasting accompany the visual perception at all times: sometimes enriching it, and every so often breaking the harmony of the image. The notion of the sensory garden defines a composition designed so that the non-visual stimuli were used purposefully and to a greater intensity than standard. It is of special importance when we consider the visually impaired user, yet this basic function does not exclude the broad use of sensory gardens by all and sundry. It may therefore be said that the globally noticeable trend to create sensory gardens means in general focusing of the creators’ attention on those impacts of the garden that are addressed to senses other than sight. The sense of hearing is used in a garden for listening to the murmur of the fountains, streams, cascades or waterfalls, whistling of wind in the branches, birdsong, the rustle of autumn leaves, the crackle of gravel under the foot, etc. At nightfall, the sonic landscape of the garden comes more to the fore, becoming more pronounced and louder than before. The less we see, the more we begin to hear and to listen to, picking the sounds that earlier would have escaped our attention. Now they let us become oriented in the space, at the same time letting us understand at least to a small degree how the blind perceive space. Now the crack of a broken twig that in daylight would be entirely insignificant warns us that someone or something is coming closer. The special orientation of the visually impaired that at times amazes us is possible, among other reasons, thanks to the wonderful use of the faculty of hearing. It is thanks to hearing that the visually impaired find such notions as before–behind, closer–farther, under–over, etc. – so very important for orientation understandable without visual perception. In most cases sensory gardens offer sensations for more senses than just the eye and the ear. Possibly the most popular are the so-called fragrance gardens that form parts of numerous botanical gardens and public parks all over the world. Sound in the capacity of the material in garden composition is a true challenge for the designer. Besides the natural sounds, whether activated by the force of the water and/or wind or issued by birds and other animals, the design may include special garden instruments to be triggered or operated by the user, and especially by children: bells, strings, reed pipes, drums, etc. The sounds issue from surfaces, bridges, fountains, etc. Moreover, the park may be furnished with sonic information. Not to forget the live or recorded music eagerly played in garden scenery. There is definitely plenty to imagine, invent, and implement in the field. An example of an eminent work of the art of gardening making a very special use of the sonic layer is Greenacre, one of New York’s so-called pocket parks. This tiny park huddled amongst skyscrapers is a true oasis of greenery, offering authentic relaxation achieved, among other features, thanks to the perfect use of the murmur of its waterfall. An example of a major development including the sonic element is the design of the sensory garden in Niepołomice developed as a diploma project at the Institute of Landscape Architecture of the Krakow University of Technology. It is a garden composed of five parts, each of which is addressed to a different sense. Thus one of it is the sonic garden encompassing plenty of original effects available to us through the sense of hearing.

Słowa kluczowe

PL

ogród sensoryczny; ogród

EN

garden; sensory garden

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2008
• Tom: nr 11
• Strony: 143--152
• Opis fizyczny: fot., rys.

Twórcy

autor

Pawłowska Krystyna

• Politechnika Krakowska; Instytut Architektury Krajobrazu; Kraków, Polska