Pochodzenie oraz antropogeniczne przeobrażenia krajobrazów torfowiskowych w dolinie Kłodnicy

• Autorzy: Wójcicki Krzysztof J.

Warianty tytułu

EN

The origin and anthropologenically induced tranformations of peatland landscapes in the Kłodnica river valley

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Niewielkie torfowiska występujące w dolinach południowej Polski są słabo poznane, a ich rola w kształtowaniu krajobrazów jest niedoceniana. W dolinie Kłodnicy torfowiska rozwinęły się w obrębie: starorzeczy, basenów powodziowych, najmłodszych teras aluwialnych oraz zbiorników antropogenicznych. W późnym vistulianie i starszej części holocenu, rozwój torfowisk nawiązywał do stadiów sukcesyjnych charakterystycznych dla procesu zlądowienia zbiorników wodnych (od zbiorowisk z klas Potametea lub Phragmitetea do zbiorowisk z klasy Alnetea glutinosae). W neoholocenie, pod wpływem działalności człowieka zachodziły procesy: zastępowania zbiorowisk lasu bagiennego przez zbiorowiska otwarte z klasy Phragmitetea, zaniku torfowisk w wyniku sedymentacji osadów mineralnych, degradacji torfowisk i złóż torfu na skutek melioracji. Z drugiej strony, obniżenia opuszczonych piaskowni i dawne koryto Kanału Kłodnickiego są obecnie kolonizowane przez roślinność torfotwórczą.

EN

Small peatlands in valleys of southern Poland are poorly known and their role in landscape forming is underestimated. In the Kłodnica valley, fens have developed within: oxbows, flood basins, the youngest alluvial terraces, and anthropogenic reservoirs. In the Late Vistulian and older part of the Holocene, the development of fens was controlled by hydroseral succession characteristic for the processes of terrestrialisation of water bodies (a transition from the communities with the classes Potametea or Phragmitetea to communities with the class Alnetea glutinosae). Under human impact the following processes occurred in the Late Holocene: the replacing of swampy forests by open associations from the class Phragmitetea, the extinction of peatlands as a result of deposition of mineral matter and degradation of peatlands and peat deposits due to land melioration. On the other hand, depressions of the former Kłodnica Canal and sandpits are colonized by peat-forming vegetation recently.

Słowa kluczowe

PL

mokradła; torf; Kotlina Raciborska; analiza makroszczątków; holocen

EN

wetlands; peat; Racibórz Basin; macrofossil; Holocene

• Wydawca: Komisja Krajobrazu Kulturowego Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Czasopismo: Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego
• Rocznik: 2010
• Tom: nr 13
• Strony: 122--134
• Opis fizyczny: Bibliogr. 16 poz., ryc., tab., rys.

Twórcy

autor

Wójcicki Krzysztof J.

• Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska

Bibliografia

• Abłamowicz D., Śnieszko Z., 2001: Osadnictwo kultur rolniczych w dorzeczu środkowej Kłodnicy a atrakcyjność krajobrazu. Sprawozdania archeologiczne, 53, s. 35-83.
• Dembek W., Oświt J., 1992: Rozpoznanie warunków hydrologicznego zasilania siedlisk mokradłowych. Bibl. Wiad. IMUZ, 79, s. 15-38.
• Jahn A., 1955: Dolina Kłodnicy i stratygrafia utworów plejstoceńskich pod Gliwicami. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 97, s. 311-330.
• Jasnowski M., 1975: Torfowiska i tereny bagienne w Polsce. [w:] Bagna kuli ziemskiej (red.): N.J. Kac, PWN, Warszawa, s. 356-390.
• Klimek K., 2003: Sediment transfer and storage linked to Neolithic and Early Medieval soil erosion in the Upper Odra Basin, southern Poland. [w:] Alluvial Archaeology in Europe (red.): A.J. Howard, M.G. Macklin, D.G. Passmore, Swets & Zeitlinger, Lisse, s. 251-259.
• Kotlicki S., Kotlicka G.N., 1980: Objaśnienia do Mapy Geologicznej Polski 1:200000. Arkusz Gliwice. Instytut Geologiczny, Warszawa, s. 5-83.
• Mazur S., 2006: Geneza i rozwój torfowiska niskiego w Większycach k/Koźla w dolinie górnej Odry. Praca magisterska, Archiwum WNoZ, Sosnowiec, s. 2-56.
• Nita M., Wójcicki K., 2005: Record of Holocene vegetation changes against a background of environmental conditions in the Kłodnica valley (southern Poland). Quaestiones Geographicae, 24, s. 63-73.
• Rzętała M., 2008: Funkcjonowanie zbiorników wodnych oraz przebieg procesów limnicznych w warunkach zróżnicowanej antropopresji na przykładzie regionu górnośląskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 5-171.
• Schubert C., 1930: Pollenanalytische Untersuchungen im Wiegschützer Moor. Der Oberschlesier, 12, s. 435-440.
• Schubert C., Kurtz H., 1930: Untersuchungen im Wiegschützer Moor. Der Oberschlesier, 12, s. 430-435.
• Simka Ł., 2009: Rozmieszczenie torfowisk w dorzeczu górnej Odry. Praca licencjacka w Archiwum WNoZ, Sosnowiec, s. 3-63.
• System Informacji Przestrzennej o Mokradłach Polski, 2006: Instytut Melioracji i Użytków Zielonych, Falenty.
• Wójcicki K., 2010: The valley-fill deposits of the Kłodnica River (southern Poland): environmental drivers of facies changes from the Late Vistulian through the Holocene. Geochronometria, 35, s. 49-66.
• Wójcicki K., Kloss M., 2008: Makroszczątki roślinne w torfie w analizie paleośrodowiskowych uwarunkowań osadnictwa na przykładzie stanowiska Łane Małe w dolinie Kłodnicy. Studia Ecologiae et Bioethicae, 6, s. 449-460.
• Żurek S., 1982: Różnicowanie się torfowisk na tle rzeźby. Biuletyn Informacyjny „Torf”, nr3/74/82, s. 26-47.