Tradycje poszukiwań i wykorzystania surowców mineralnych na Ponidziu

Urban, J.; Gągol, J.

Artykuł - szczegóły

Tytuł artykułu

Tradycje poszukiwań i wykorzystania surowców mineralnych na Ponidziu

Autorzy

Urban J. , Gągol J.

Treść / Zawartość

Pełne teksty:

Pobierz

Identyfikatory

Warianty tytułu

History of prospection and use of mineral resources in the Ponidzie region

Konferencja

XX Konferncja Naukowa PIG-PIB I targów KIELCE pt.: „Kamień w złożu, architekturze i krajobrazie” – Kielce, 10.04.2015

Języki publikacji

Abstrakty

Mineral resources of the Ponidzie region, whose usage played an important role in the economic and cultural history of Poland, or whose geological surveys contributed to the development of geological sciences include: Pińczów limestones, gypsum, sulphur, oil and salt (although salt does not occur in this region). The Pińczów limestones have been commonly used for construction and sculpture since the Early Middle Ages, particularly intense during the Renaissance and Baroque periods as well as in the mid-20th century. Also the tradition of gypsum usage dates back to the beginning of the Polish State, which is proved by Early Medieval monuments in Wioelica. Although the sulphur extraction in the Czarkowy mine took place only during the 19th century, this mine was famous as the only one in the Russian Empire. In turn, the discovery of oil near the village of Wójcza in the second half of the 19th centur, caused geological discussion on the sources of this product in the Fore-Carpathian Depression. However, the most interesting is the salt prospection in the 18th and 19th centuries. Owing to the lack of salt in the region, the survey was not successful, but contributed to the comprehensive geological recognition of the region as well as provided springs of mineral water which are still used or has stimulated growth of unique halophilic plant communities.

Słowa kluczowe

Ponidzie wapienie pińczowskie gips siarka olej sól zasoby mineralne

Ponidzie Pińczów limestone gypsum sulphur oil salt mineral resources

Wydawca

Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy

Czasopismo

Przegląd Geologiczny

Rocznik

2015

Tom

Vol. 63, nr 8

Strony

475--484

Opis fizyczny

Bibliogr. 80 poz., rys.

Twórcy

autor

Urban J.

urban@iop.krakow.pl

Instytut Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk, al. A. Mickiewicza 33, 31-120 Kraków

autor

Gągol J.

jerzy.gagol@pgi.gov.pl

Ul. Pomorska 88 m. 103, 25-343 Kielce

Bibliografia

1. BARTYŚ J. 1979 - Surowce mineralne. Przemysł wydobywczy. [W:] Historia kultury materialnej Polski w zarysie. T. VI. Ossolineum, Wrocław: 94-146.
2. BĄBEL M. 1999 - History of sedimentation of the Nida gypsum deposits (Middle Miocene, Carpathian Foredeep, Southern Poland). Geol. Quart., 43 (4): 429-447.
3. BROMOWICZ J. 2001 - Ocena możliwości wykorzystania skał z okolic Krakowa do rekonstrukcji kamiennych elementów architektonicznych. Gosp. Surowc. Miner., 17 (1): 5-73.
4. CAROSI J.F. 1785 - Podróż przez niektóre prowincye polskie. Magazyn Warszawski, t. II, cz. I: 312-322, t. III, cz. I: 560-573. CEMENT-Wapno-Gips, 1951
5. CHŁĄDZYŃSKI S. 2008 - Spoiwa gipsowe w budownictwie. Dom Wydawniczy MEDIUM, Warszawa, s. 372.
6. CHODUBSKI A. 1984 - Witold Zglenicki, „polski Nobel” 1850-1904. Tow. Nauk. Płockie, Płock.
7. CZARNOCKI J. 1939 - Poszukiwania ropy naftowej w okolicach Wójczy i na obszarach sąsiednich po obu stronach Wisły w latach 1929-1931. Biul. Państw. Inst. Geol., 18: 1-8.
8. CZARNOCKI J. 1956a - Poszukiwania ropy naftowej w okolicach Wójczy. Część ogólna. [W:] Czarnocki J., Prace geologiczne, t. V. Surowce mineralne w Górach Świętokrzyskich, z. 2. Surowce energetyczne. Wyd. Geol., Warszawa: 12-46.
9. CZARNOCKI J. 1956b - Poszukiwania ropy naftowej w okolicach Wójczy. Część szczegółowa. [W:] Czarnocki J., Prace geologiczne, t. V. Surowce mineralne w Górach Świętokrzyskich, z. 2. Surowce energetyczne. Wyd. Geol., Warszawa: 47-74.
10. CZERMEK D. 2012 - Archeologia. [W:] Świercz A. (red.), Monografia Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Uniw. J. Kochanowskiego w Kielcach, Kielce: 535-557.
11. DZIUBIŃSKI A. 2004 - Kamień pińczowski od XVII do początków XXI stulecia. Ludzie - dzieła - fakty. [W:] Pińczowskie spotkania historyczne. Zeszyt ósmy. Pińczów: 32-40.
12. FIJAŁKOWSKA E. & FIJAŁKOWSKI J. 1966 - O zastosowaniu kamienia pińczowskiego w budowlach wczesnego średniowiecza. Prz. Geol., 14 (12): 531-532.
13. FIJAŁKOWSKI J. 1993 - Gawędy Staszowskie. Staszowskie Tow. Kult., Staszów.
14. GAZETA Kielecka 1897 - Wiadomości miejscowe, 85: 1-2.
15. GĄGOL J. 1995 - Dzieje poznania buskich wód mineralnych. Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol., 51: 106-107.
16. GĄGOL J. 2004 - Wapień pińczowski. 10 wieków w polskiej architekturze i rzeźbie. Nowy Kamieniarz, 9: 40-44.
17. GĄGOL J. 2008 - Niemiecki geolog i wiertnik August Rost (?-1860) i jego działalność w Polsce. Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol., 64: 56-57. http://www.pgi.gov.pl/pl/dokumenty-in-edycja/doc_downlo- ad/1513-posiedzenia-2007.
18. GĄGOL J. 2009 - Mniej znani prekursorzy świętokrzyskiej geologii. Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol., 65: 32-36. http://www.pgi.gov.pl /pl/dokumenty-in-edycja/doc_download/1514-posiedzenia-2008.
19. GĄGOL J. & HERMAN G. 2009 - Od szybu w Gadawie do odwiertu Dobrowoda G-1 koło Buska Zdroju. Posiedz. Nauk. Państw. Inst. Geol., 65: 18-19. http://www.pgi.gov.pl/pl/dokumenty-in-edy- cja/doc_download/1514-posiedzenia-2008.
20. GĄSIEWICZ A. 2000 - Sedymentologia i diageneza wapieni poseleni- towych a model genetyczny polskich złóż siarki rodzimej. Pr. Państw. Inst. Geol., 172.
21. GULDON Z. & KACZOR J. 1994 - Górnictwo i hutnictwo w Staropolskim Okręgu Przemysłowym w drugiej połowie XVIII wieku. Tow. Przyj. Górn., Hutn. i Przem. Starop., Kielce.
22. JAŚKIEWICZ J. 1787 - Dyssertacya na publiczney sessyi Szkoly Głowney Koronney w przytomności Nayjaśnieyszego Pana czytana. Reprint z posłowiem S. Czarnieckigo, Oddz. Krak. Tow. Przyj. Książki, 1978, Kraków.
23. JURKIEWICZ H. & WOIŃSKI J. 1979 - Mapa Geologiczna Polski 1 : 200 000. Arkusz Tarnów. Wyd. Geol. Warszawa.
24. KARDYŚ P. 2006 - Wiślica w średniowieczu i w okresie wczesnonowożytnym. Kiel. Tow. Nauk., Kielce.
25. KARNKOWSKI P. 1999 - Oil and gas deposits in Poland. „Geos”, Univ. Mining and Techn., Cracow.
26. KASPRZYK A. 1998 - Litologia, zagospodarowanie i walory naukowo-krajoznawcze gipsów Ponidzia. Chrońmy Przyr. Ojcz., 5: 37-49.
27. KLECZKOWSKI A., RÓŻAŃSKI W. & WÓJCIK Z. 1974 - Komisja Kruszcowa - geneza i zarys działalności. Studia Kieleckie KTN, 1 (14): 11-28.
28. KOŁODZIEJ Z. 2004 - Pińczowskie warsztaty rzeźbiarsko-kamieniarskie na przestrzeni wieków. [W:] Pińczowskie spotkania historyczne. Zeszyt ósmy. Pińczów: 12-27.
29. KONTKIEWICZ S. 1882 - Sprawozdanie z badań geologicznych dokonanych w 1880 r. w południowo-zachodniej części Królestwa Polskiego. Pamiętnik Fizjograficzny, 2: 175-202.
30. KOSIŃSKI W. 1884 - O badaniach gieologicznych, dokonanych w gubernii kieleckiej i radomskiej w ciągu lata roku 1880. Pamiętnik Fizjograficzny, 4: 69-82.
31. KRAJEWSKI R. 1935 - Złoże siarki w Czarkowach. Spraw. Państw. Inst. Geol., 8 (2): 27-66.
32. KRYSIAK Z. 1987 - Tektoniczne uwarunkowania lokalizacji i genezy złóż siarki w Czarkowach i Posądzy (zapadlisko przedkarpackie). Prz. Geol., 35 (10): 503-505.
33. KUBICA B. 1994 - Metasomatism of Badenian sulphates of the Carpa- thian Foredeep and its paleogeographic conditions. Geol. Quatr., 38: 395-414.
34. KUBICA B. 2004 - Litostratygrafia i litofacje mioceńskich osadów podgipsowych morawianu w północnej części zapadliska przedkarpackiego. Biul. Państw. Inst. Geol., 407: 5-28.
35. KURIER Warszawski, Dodatek Poranny 1897 - Kopalnie siarki w Czarkowej. 244: 1-2.;
36. KWIATKOWSKI S. 1974 - Złoża gipsów mioceńskich Polski południowej. Biul. Inst. Geol., 280: 299-344.
37. LISIK R. & SZCZEPAŃSKI A. 2014 - Siarczkowe wody lecznicze w części zapadliska przedkarpackiego. Fundacja POSTERIS, Kielce, Kraków.
38. ŁAJCZAK A. 2001 - Źródła mineralne Niecki Nidziańskiej. Czasop. Geogr.,72 (2): 151-184.
39. MASSALSKI E. 1967 - Góry Świętokrzyskie. P. W. „Wiedza Powszechna”, Warszawa.
40. MICHALSKI A. 1884 - Zarys gieologiczny strony południowo-zachodniej gubernii Kieleckiej. Pamiętnik Fizjograficzny, 4: 83-106.
41. MICHALSKI A. 1887 - Nafta w Wójczy i zdrojowiska mineralne w Busku. Pamiętnik Fizjograficzny, 7 (2): 64-81.
42. MICHALSKI A. 1902 - W kwestii poszukiwań soli kamiennej w Królestwie Polskim. Prz. Tech., 40: 577-578, 601-603.
43. MIKS-RUDKOWSKAN. 1973 - Rzemiosło kamieniarskie Kielecczyzny (zarys historyczny). [W:] Kowecka E. (red.), Z dziejów rzemiosła w Kielecczyźnie. Mat. z sesji 11-12.12.1969. Muz. Świętokrz., Kielce: 41-60.
44. NIEĆ M., SALAMON E. & KOWALUK M. 2003 - Poeksploatacyjny krajobraz geologiczny. [W:] Środulska-Wielgus J., Wielgus K. & Panek R. (red.), Kształtowanie krajobrazu terenów poeksploatacyjnych w górnictwie. Międzynarod. Konf. Nauk., Kraków 10-12.12.2003. Kraków: 195-207.
45. NARUSZEWICZ A. 1787 - Dyaryusz podrozy Nayiaśnieyszego Stanisława Augusta krola polskiego na Ukrainę i bytności w Krakowie aż do powrotu do Warszawy dnia 22 lipca roku 1787. Druk. P. Dufour, Warszawa.
46. NIEMCEWICZ J.U. 1858 - Podróże historyczne po ziemiach polskich między rokiem 1811 a 1828 odbyte. Paryż, Petersburg.
47. ODRZYWOLSKA-BIEŃKOWA E. 1975 - O metodyce badań mikropaleontologicznych zastosowanej przy identyfikacji próbek pochodzących z zabytków i złóż Ziemi Wiślickiej. Prz. Geol., 23 (1): 13-17.
48. OSMÓLSKI T. 1969 - Siarka w zapadlisku przedkarpackim w latach 1415-1921. Kwart. Geol., 13 (1): 233-250.
49. OSMÓLSKI T. 1972 - Wpływ budowy geologicznej brzeżnych partii niecki działoszyckiej na rozwój procesów metasomatozy gipsów mioceńskich. Biul. Inst. Geol., 260: 65-188.
50. OSMÓLSKI T. 1987 - Stront. [W:] Osika W.R. (red.), Budowa geologiczna Polski, t. 6., cz. IV, Surowce chemiczne. Wyd. Geol., Warszawa: 469-472.
51. OTERMAN S. 1980 - Stare i nowe dzieje eksploatacji i obróbki wapieni pińczowskich oraz marmurów kieleckich. Pińcz. Zakł. Kam. Budowl. w Pińczowie, Kraków.
52. PAWŁOWSKA K. & PAWŁOWSKI S. [PAWŁOWSCY K. i S.] 1956 - Poszukiwania ropy naftowej w okolicach Wójczy. Przedmowa. [W:] Czarnocki J. Prace geologiczne, t. V. Surowce mineralne w Górach Świętokrzyskich, z. 2. Surowce energetyczne. Wyd. Geol., Warszawa: 9-12.
53. PAZDUR J. 1973 - Siarka z kopalni w Czarkowach nad Nidą (1798-1903 r.). Kwart. Historii Kultury Materialnej, 21: 191-214.
54. PUSCH J.B. 1836 - Geognostische Beschreibung von Polen so wie der übrigen Nordkarpathenländern, t. 2, Stuttgart.
55. RAJCHEL J. 2005 - Kamienny Kraków. Akad. Górn.-Hutn., Kraków.
56. ROGÓŻ M., NOSEK M., DREŚCIK J., KAWIAK T., BIŻEK-VARISELLA B. & WESOŁOWSKI M. 2007 - Dokumentacja konserwatorska. Kościół zakonu Pijarów w Krakowie, elewacja frontowa (maszynopis). Arch. Polskiej Prowincji Pijarów, Kraków.
57. RÓŻAŃSKI W. & WÓJCIK Z. (red.) 1987 - Protokoły posiedzeń Komisji Kruszcowej. Akad. Górn.-Hutn., Kraków-Kielce.
58. RUTKOWSKI J. 1986 - Budowa geologiczna Niecki Nidziańskiej. Studia Ośr. Dokument. Fizjogr., 14: 35-61.
59. RYDZEWSKI A. 1975 - Mikrofacjalne badania petrograficzne dolno- tortońskich wapieni litotamniowych Pasma Wójczo-Pińczowskiego. Prz. Geol., 23 (1): 8-12.
60. SŁOWNIK geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I-XV, nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880-1914, Warszawa.
61. STANKIEWICZ J. 1988 - Legendy Świętokrzyskie. Kraj. Agencja Wyd., Kraków.
62. STASZIC S. 1815 - O Ziemiorodztwie Karpatow i innych gor i rownin Polski. Drukarnia Rządowa, Warszawa.
63. STUDENCKI W. 1988 - Facies and sedimentary environment ofthe Pińczów Limestones (Middle Miocene; Holy Cross Mts., Central Poland). Facies, 18: 1-20.
64. SYGIETYŃSKA H. 1978 - Kamień w architekturze i rzeźbie Warszawy. PWN, Warszawa.
65. SZAJNOCHA W. 1902 - O pochodzeniu oleju skalnego w Wójczy w Królestwie Polskim. Rozpr. Wydz. Matemat.-Przyrodn. Akad. Umiejętn., Dział B, Seria III, 2: 236-244.
66. SZYMANOWSKI M. 1886 - Po woprosu o niefti w Carstwie Polskom. Gornyj Żurnał, 1: 378-387.
67. ŚWIERCZ A. 2012 - Obiekty małej architektury sakralnej. [W:] Świercz A., (red.), Monografia Nadnidziańskiego parku Krajobrazowego. Uniw. J. Kochanowskiego w Kielcach, Kielce: 527-534.
68. TEISSEYRE W. 1921 - O pochodzeniu śladów nafty w Wójczy i o potrzebie głębokich wierceń teoretycznych w zapadliskach przedkar- packich. Sprawozd. Państw. Inst. Geol., 1 (2): 139-189.
69. TRZCIŃSKA-TACIK H. 1988 - Halofity nad dolną Nidą. Zesz. Nauk. Uniw. Jagiel., 17: 133-153.
70. URBAN J. 2008 - Kras gipsowy w Nadnidziańskim i Szanieckim Parku Krajobrazowym. Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, Kielce.
71. URBAN J. 2012 - Dziedzictwo geologiczne. [W:] Świercz A. (red.), Monografia Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Uniw. J. Kochanowskiego w Kielcach, Kielce: 35-81.
72. WEBER-KOZIŃSKAM. 1960 - Górnictwo kamienne. [W:] Zarys dziejów górnictwa na ziemiach polskich, t. 1. Wyd. Górn.-Hutn., Katowice: 175-198.
73. WEBER-KOZIŃSKAM. 1963 - Wczesnośredniowieczne ośrodki górnicze w Skowronnie, Pińczowie, Wełczu i Kikowie. Sprawozdania z Pos. Komisji PAN w Krakowie, I-VI: 3-6.
74. WÓJCIK A.J. 2008 - Zachodni Okręg Górniczy. Studia z dziejów geologii i górnictwa w Królestwie Polskim. PAN, Inst. Historii Nauki, Warszawa.
75. WÓJCIK Z. 1985 - Z dziejów poszukiwań i eksploatacji solanek w Busku w XVIII wieku. Studia Kieleckie, 3 (47): 113-128.
76. WÓJCIK Z. 1997 - Studia z dziejów rozpoznania bogactw mineralnych regionu świętokrzyskiego. Tow. Przyj. Górn., Hutn. i Przem. Starop., Kielce.
77. WÓJCIK Z. & FIJAŁKOWSKA E. (red.) 2002 - Problematyka geologiczna i górnicza w „Gazecie Kieleckiej” w latach 1871-1900. Wybór artykułów. Świętokrz. Stow. Dziedzictwa Przemysł. w Kielcach, Kielce.
78. WYKOWSKI A. 1885 - Nafta w Wójczy. Gazeta Warszawska, 189: 3.
79. ZGLENICKIJ W.J. 1880 - Nieftianyje istoczniki w Carstwie Polskom. Zapiski S. Pietierburgskogo Minierałogiczeskogo Obszczestwa, 2 (15): 25-30.
80. ZUBER R. 1902 - Kilka słów o nafcie w Wójczy (Królestwo Polskie, gub. kielecka). Kosmos, 27: 402-405.

Typ dokumentu

Bibliografia

Identyfikator YADDA

bwmeta1.element.baztech-c1e55dfb-d87f-497a-8761-346ca29ae4a6