Analiza wieloletnich zmian stanu troficznego zbiornika Tresna w aspekcie jego lokalizacji i roli w kaskadzie zbiorników

• Autorzy: Neverova-Dziopak E. , Droździk A.

Identyfikatory

DOI

10.12912/23920629/67001

Warianty tytułu

EN

Analysis of long-term changes of Tresna dam reservoir trophic state in terms of its location and the role in reservoirs cascade

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

PL

Zbiornik Tresna pełni szczególną rolę w kaskadzie stanowiąc swoistą ochronę kolejnych zbiorników na Sole. Jego stan troficzny wpływa na kształtowanie jakości wody w pozostałych zbiornikach. Celem badań była analiza wieloletniej dynamiki stanu troficznego zbiornika oraz próba ustalenia priorytetowych czynników jego eutrofizacji. Podstawą opracowania były dane monitoringu zbiornika prowadzonego w okresie 2000–2015 przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach. Oceny stanu trofii dokonano w oparciu o wskaźnik ITS (Index of Trophical State), a uzyskane wyniki zweryfikowano za pomocą indeksów Carlsona TSI (Trophic State Index) oraz wykorzystując Rozporządzenia Ministra Środowiska dotyczące oceny eutrofizacji. Zbieżność ocen uzyskanych na podstawie indeksów ITS i TSI z wynikami ocen innych autorów, pozwoliła uznać wskaźnik ITS jako wiarygodny oraz łatwy i szybki w zastosowaniu. Na jego podstawie stwierdzono stan eutrofii wód Zbiornika Tresna oraz zasilającej go Soły. Zaś na podstawie analizy korelacyjnej przeprowadzonej w celu ustalenia priorytetowych czynników eutrofizacji w badanym zbiorniku stwierdzono, że jego stan troficzny jest uwarunkowany głównie wartością wskaźnika BZT5, warunkami tlenowymi i stężeniem fosforu ogólnego. Uzyskane wyniki oceny wysokiego stanu troficznego wskazują na konieczność ochrony zbiornika i podjęcia działań zapobiegających eutrofizacji zarówno w samym zbiorniku jak i jego zlewni, z uwzględnieniem priorytetowych czynników tego procesu i roli zbiornika w kaskadzie.

EN

Tresna Dam Reservoir plays a special role in the cascade, acting as a kind of protection of successive water reservoirs on the river Soła. Its trophic condition affects the formation of quality of water in other reservoirs. The aim of the study was the analysis of long-term dynamics of Tresna Dam Reservoir trophic status and the attempt to determine the priority factors of eutrophication. The research is based on water monitoring data carried out during 2000–2015 by Provincial Environmental Protection Inspectorate in Katowice. Assessment of the trophic status is based on ITS indicator (Index of Trophical State), and the results of assessment were verified by Carlson’s indexes TSI (Trophic State Index) and using the Regulation of the Minister of the Environment on the assessment of eutrophication. Convergence of results obtained on the basis of ITS and TSI with the results of evaluations obtained by other authors with different methods allowed to accept the ITS to be reliable indicator of water trophic state, as well as easy and quick method. On the basis of ITS the water of Tresna Dam Reservoir and of feeding the Soła river were assessed as eutrophic. On the basis of the correlation analysis carried out in order to determine the priority factors of eutrophication of the examined water body, it was found that the trophic state is mostly determined by the BZT5 value, oxygen conditions and the concentration of total phosphorus. The results of the assessement of high trophic status point to the need to protect the reservoir and take steps to avoid eutrophication in both the reservoir and its catchment area, taking into account the priority factors of eutrophication and the role of Tresna in the reservoirs cascade.

Słowa kluczowe

PL

zbiornik zaporowy; stan troficzny; wskaźnik ITS; Index of Trophical State; substancje biogenne; priorytetowe czynniki eutrofizacji

EN

dam reservoir; trophic state; ITS index; Index of Trophical State; nutrients; priority factors of eutrophication

• Wydawca: Polskie Towarzystwo Inżynierii Ekologicznej
• Czasopismo: Inżynieria Ekologiczna
• Rocznik: 2017
• Tom: Vol. 18, nr 1
• Strony: 135--148
• Opis fizyczny: Bibliogr. 26 poz., tab., rys.

Twórcy

autor

Neverova-Dziopak E.

• AGH w Krakowie, Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska, Katedra Kształtowania i Ochrony Środowiska, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków

autor

Droździk A.

• Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Leśny, Instytut Ochrony Ekosystemów Leśnych, Zakład Inżynierii Leśnej, al. 29 Listopada 46, 31-425 Kraków

Bibliografia

• 1. Bombówna M. 1991. Chemizm wód powierzchniowych. [W:] Dynowska I., Maciejewski M. (red.) Dorzecze górnej Wisły, Część II. PWN. Warszawa- Kraków.
• 2. Chełmicki W. 2002. Woda. Zasoby, degradacja, ochrona. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
• 3. Chudy Ł. 2005. Hydrowęzeł beskidzki, Cz. I. Gazeta Obserwatora IMGW, 3, 15–20.
• 4. Dudek R. z zespołem 2014. Opracowanie programu redukcji fosforu dla obszaru działania RZGW Gliwice. RZGW Gliwice. Zabrze.
• 5. Guzik Cz., Górka Z. 1991. Użytkowanie ziemi i rolnictwo. [W:] Dynowska I., Maciejewski M. (red.) Dorzecze górnej Wisły, Część I. PWN, Warszawa-Kraków.
• 6. Jachniak E., Jaguś A. 2011. Uwarunkowania i nasilenie eutrofizacji zbiornika Tresna. Nauka Przyr. Technol. 5, 4, #56.
• 7. Jachniak E., Jaguś A. 2013. Obniżanie trofii wód w systemach kaskadowych, na przykładzie kaskady Soły (południowa Polska). Inżynieria Ekologiczna, 32, 65–73.
• 8. Jachniak E., Suchanek I. 2015. Eutrofizacja zbiornika zaporowego Tresna w aspekcie jego rekreacyjnego wykorzystania. Inżynieria Ekologiczna, 44, 170–177, DOI: 10.12912/23920 629/60042.
• 9. Jaguś A. 2011a. Ocena stanu troficznego wód zbiorników kaskady Soły. Proceedings of ECOpole, 5 (1), 233–238.
• 10. Jaguś A. 2011b. Assessment of trophic state of inland water (the case of the Sola cascade dam reser-voirs). Ecological Chemistry and Engineering A, Vol. 18, no. 11, 1433–1440.
• 11. Jodłowski A., Gutkowska E. 2012. Ocena stanu troficznego wód Zbiornika Sulejowskiego na podstawie indeksu Carlsona. Inżynieria i Ochrona Środowiska, t. 15, nr 4, 341–351.
• 12. Kajak Z. 2001. Hydrobiologia-limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
• 13. Lipski Cz., Kostuch R., Ryczek M. 2005. Charakterystyka hydrologiczna górnej części zlewni Soły na tle warunków fizjograficznych, klimatu i użytkowania. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich, 2, 75–82.
• 14. Neverova-Dziopak E. 2010. Podstawy zarządzania procesem eutrofizacji antropogenicznej. Wydawnictwa AGH. Kraków.
• 15. Neverova-Dziopak E., Kowalczyk E., Bartoszek L., Koszelnik P. 2011. Ocena stanu troficznego zbiornika zaporowego Solina. Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej Nr 276, Budownictwo i Inżynieria Środowiska z. 58 nr 2/11, 197–208.
• 16. Paluch J. (red.) 1973. Mikrobiologia wód. PWN. Warszawa.
• 17. Panek P. 2011. Wskaźniki biotyczne stosowane w monitoringu wód od czasu implementacji w Polsce Ramowej Dyrektywy Wodnej. Przegląd Przyrodniczy, XXII, 3: 111–123.
• 18. Picińska-Fałtynowicz J., Błachuta J. 2012. Wytycz-ne metodyczne do przeprowadzenia monitoringu i oceny potencjału ekologicznego zbiorników zaporowych w Polsce. Wersja 2012. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Warszawa.
• 19. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych. Dz. U. 2002, Nr 241, poz. 2093.
• 20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych. Dz. U. 2008, Nr 162, poz. 1008.
• 21. RZGW w Krakowie. http://www.krakow. rzgw.gov.pl/index.php?option=com_content& view=article&id=113:zbiornik-wodny-tresna&cati d=40&Itemid=239&lang=pl, dostęp: 14.07.2016 r.
• 22. Starmach K., Wróbel S., Pasternak K. 1976. Hydrobiologia. Limnologia. PWN. Warszawa.
• 23. Stachowicz K. 1990. Zanieczyszczenia obszarowe ze zlewni rolniczych o różnym sposobie zagospodarowania i ukształtowania terenu. [W:] Pawlik- Dobrowolski J. (red.) Zanieczyszczenia obszarowe w zlewniach rolniczych. Wyd. IMUZ. Falenty. Materiały seminaryjne, Nr 26, 221–232.
• 24. Szczepanek R., Banach W., Gądek W., Bodziony M., Jarosińska E., Cebulska M. 2005. Zlewnia Soły – przykład racjonalnego wykorzystania systemów monitoringu hydrometeorologicznego. [W:] Krzemień K., Trepińska J., Bokwa A. (red.) Rola stacji terenowych w badaniach geograficznych. Wyd. IGiGP UJ. Kraków.
• 25. WIOŚ w Katowicach 2016. Dane Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach uzyskane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska.
• 26. WIOŚ w Katowicach 2016. Raporty o stanie środowiska w województwie śląskim, http://www. katowice.pios.gov.pl/index.php?tekst=monitoring/ raporty/i, dostęp: 22.07.2016 r.

Uwagi

PL

Opracowanie ze środków MNiSW w ramach umowy 812/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę (zadania 2017).